- 17 June 2006
- 14,350
Ο Gustav Klimt (1862-1918) είναι ένας καλλιτέχνης εξαιρετικά καλλιεργημένος και ευαίσθητος, εκλεπτυσμένος ως το σημείο νοσηρότητας, αλλά συνδεδεμένος και αυτός με ένα δικό του διακοσμητικό τύπο, γεμάτο συμβολιστικά υπονοούμενα. Θα μπορούσε να θεωρηθεί γνώστης της αργής, αναπόφευκτης παρακμής της κοινωνίας της οποίας αισθάνεται μελαγχολικός αοιδός: της κοινωνίας της παλαιάς αυστροουγγρικής αυτοκρατορίας, που διατηρεί πια μόνο την ανάμνηση του αρχικού της γοήτρου ως θεοκρατικού θεσμού. Ο Κλιμτ αισθάνεται βαθιά τη γοητεία αυτής της ιστορικής δύσης• συνδυάζει την ιδέα της τέχνης και του ωραίου με εκείνη της παρακμής, της διάλυσης των πάντων, της επισφαλούς επιβίωσης της μορφής μετά το τέλος του περιεχομένου. Η σκέψη του πάει στη βυζαντινή τέχνη, την απαστράπτουσα και αναιμική, στην οποία αντικατοπτρίζεται μια ανάλογη ιστορική εξέλιξη: η δύση μιας θεοκρατικής αυτοκρατορίας, η επιβίωση της αισθητικής φόρμας και μετά τον ιστορικό θάνατο.
Σε μια υπεραφθονία συμβολικών διακοσμητικών στοιχείων, από τα οποία όμως έχει χαθεί ακόμη και η ανάμνηση του νοήματός τους, αναπτύσσει τους μελωδικούς ρυθμούς μιας γραμμικής έκφρασης που καταλήγει πάντα ξαναγυρίζοντας στο σημείο εκκίνησης, όπου και κλείνεται στον εαυτό της• και τους συνοδεύει με απλές μελαγχολικές αρμονίες σβησμένων, μολυβένιων, μαργαριταρένιων χρωμάτων, με ετοιμοθάνατα φεγγοβολήματα χρυσού, ασημιού, σμάλτου. Ζώντας με άκρατη ευαισθησία την χαρακτηριστικά αυστριακή εκείνη κατάσταση (όπως, στη λογοτεχνία, ο Μούζιλ, αλλά χωρίς τη δική του ειρωνεία), ο Κλιμτ αγγίζει σχεδόν χωρίς να το θέλει το νευραλγικό σημείο μιας κατάστασης πολύ πιο ευρείας, ευρωπαϊκής: η τέχνη είναι προϊόν ενός πολιτισμού που τώρα πια έχει εκλείψει• στο νέο βιομηχανικό πολιτισμό δεν μπορεί να επιβιώσει παρά ως σκιά ή ανάμνηση του εαυτού της.
Η φωνή του Κλιμτ δεν είναι μόνη• άλλοι στην Ευρώπη, αν και ζουν σ ένα ρυθμό που τον θεωρούν προόδου, φαίνεται να αντιλαμβάνονται το απραγματοποίητο, την αναπόφευκτη φθορά της τέχνης στην τεχνολογική και επιχειρηματική κοινωνία που δημιουργείται. Στην Αγγλία έχουμε την περίπτωση Χουίσλερ ή, σε τελείως διαφορετικό επίπεδο, έχουμε την περίπτωση μερικών καλλιτεχνών που κατάγονται από το προραφαελιτικό ρεύμα, όπως είναι ο Μπερν-Τζόουνς ή, στο ύστατο άκρο του αισθητισμού, ο Μπέαρντσλεϊ (Aubrey Vincent Beardsley, 1872-1898), σχεδιαστής και εικονογραφίστας για τον οποίο το σχέδιο είναι ποίηση και η ποίηση «καταραμένος» αισθητισμός και ερωτισμός: όπως στον Οσκαρ Ουάιλντ, του οποίου μπορεί να θεωρηθεί ως εικαστική παράλληλος.
Giulio Carlo Argan: Η μοντέρνα τέχνη 1770-1970, Π.Ε.Κ.
Στο Γρηγόρη.
