Μιά πανοραμική άποψη σύγχρονου πιάνου

Maurizio Pollini: Stravinsky/Prokofiev/Webern/Boulez (DG CD - 1971)

Από τα Αριστουργηματικά άλμπουμ, εκ των ων ουκ άνευ για κάθε σύγχρονη δισκοθήκη, ένα απάνθισμα σύγχρονου πιάνου, σταχυολογημένο από τον Maurizio Pollini. Οσο μεγάλη εκτίμηση και αν τρέφω στο πρόσωπό του, αμφιβάλλω αν θα μπορούσε να κάνει αυτό το δίσκο Σήμερα. Εδώ είναι το 1971, στο απόγειο των πιανιστικών του δεξιοτήτων. Μόνο έτσι θα μπορούσε να φέρει βόλτα αυτό το “δύσκολο”, φαινομενικά στρυφνό ρεπερτόριο που απαιτεί από τον εκτελεστή του φανταστική άρθρωση, σιδερένια δάχτυλα, ακρίβεια ωρολογοποιού στους ρυθμούς. Οχι μόνο αυτά όμως: πρέπει να εμφυσήσει ζωή σ αυτή τη μουσική στους αντίποδες του ρομαντισμού, μηχανική, συχνά δύστροπη και βίαιη, επεισοδιακή, που σφύζει από άπειρες χρωματικές αποχρώσεις και παραλλαγές και στα πλαίσιά της εναλλάσσονται συνεχώς το σαρκαστικό χιούμορ μ έναν σπαρακτικό λυρισμό που σε κάνει να λιώνεις.

Ο Ιταλός ξέρει πολύ καλά πως να αναδείξει αυτό το μοναδικό κράμα επιθετικότητας και φινέτσας που χαρακτηρίζει τη γραφή του Stravinsky. Οι μεταγραφές για πιάνο του Petruchka γράφτηκαν από το συνθέτη μετά από παρότρυνση του Arthur Rubinstein, που ήθελε να τις εντάξει στο συναυλιακό ρεπερτόριό του. ελάχιστα έχουν να ζηλέψουν από την αυθεντική βερσιόν: όλα τα χρώματα της ορχήστρας μοιάζουν να είναι εδώ, μαζί με το πνεύμα του μπαλλέτου: η ιστορία της μαριονέτας σχεδόν ζωντανεύει μπροστά σου μέσα από την τεχνοτροπία του Stravinsky που επέμενε να θεωρεί το πιάνο ένα ακόμα κρουστό όργανο. Τα 3 κομμάτια μοιάζουν με ταξίδι στην νεραϊδοχώρα: άλλοτε σου εμπνέουν φόβο σαν τρομαχτικό παραμύθι, άλλοτε τραγουδούν λαϊκούς σκοπούς κι άλλες φορές ξεχύνονται σ ένα Βακχικό γιορταστικό χορό.
Στην 7η Σονάτα op.83 του Prokofiev έχω ιδιαίτερη αδυναμία, όπως και σε ολόκληρη τη μουσική για πιάνο του μεγάλου αυτού Ρώσου. Τα πιανιστικά του διαθέτουν έναν ακαταμάχητο στροβιλισμό, που, ώρες ώρες, μου θυμίζει φρενιασμένο χορό δερβίση. Δριμύς, επεισοδιακός, τεταμένος έως σχεδόν εκρηκτικός και, ταυτόχρονα, γεμάτος από ένα παράξενο χιούμορ και μιά ανεμελειά, μιά αιθέρια ελαφρότητα που χρωματίζει τη μουσική του με υπερβατικά μαγευτική χάρη. Οι τοκάτες που τη διανθίζουν είναι ξεκάθαρα Schumann-οειδείς. Στο andante caloroso μεταμορφώνονται σε μαγευτικό λυρισμό κι αμέσως μετά, απρόσμενα, σκάνε στα μούτρα σου, σαν χειροβομβίδες, δύο διαδοχικά inquietos που σε κάνουν να βλέπεις αστράκια. Εξαίσια μουσική, αποκύημα ιδιοφυίας, ακραία προσωπική και σύγχρονη, ανήσυχη, ηλεκτρισμένη, γεμάτη δύναμη, λατρεύει την ποικιλία και είναι διάσπαρτη με μικρούς διαβόλους που κάθε τόσο μοιάζουν να σου βγάζουν κοροϊδευτικά τη γλώσσα. Ο Pollini εδώ κάνει, κυριολεκτικά, θαύματα.
Ο δίσκος κλείνει με τις Παραλλαγές για Πιάνο op. 27, του Anton Webern, ένα έργο που θεωρείται ανάμεσα στα Αριστουργήματα της Σειραϊκής μουσικής και με τη 2η Σονάτα του Pierre Boulez. Μένεις να χάσκεις σαν χαζός με την ικανότητα του πιανίστα να δίνει φωνή σ αυτή τη μουσική, που μοιάζει να κατοικεί σε μιά αλλόκοτη επικράτεια: εκεί από όπου έχει εξορισθεί κάθε είδους εκφραστικότητα και καλλωπιστικά στοιχεία και πρυτανεύουν πράγματα όπως η αναλυτικότητα, η σχεδόν επιστημονική λεπτολογία και σαφήνεια, με κάθε παράμετρό της να προσδιορίζεται επακριβώς. Είναι τόση η Ποίηση και ο μαγνητισμός που ασκούν αυτές οι σελίδες “εγκεφαλικής” μουσικής, που πρέπει να τις ακούσει κανείς με τα ίδια του τα αυτιά και πάλι θα τσιμπάει τον εαυτό του να διαπιστώσει αν είναι ξύπνιος.
Aν κάποιος έπρεπε να διαθέτει μόνο έναν δίσκο Σύγχρονου Πιάνου, θα του συνιστούσα ανεπιφύλακτα αυτόν εδώ.