Μουσική του ελέους

  • Αγαπητοί φίλοι και φίλες.

    Με ιδιαίτερη χαρά σας προσκαλούμε στην κοπή της πρωτοχρονιάτικης πίτας του AVClub στη Θεσσαλονίκη για το 2024 την Κυριακή 07 Απριλίου και ώρα 14.00

    Δηλώστε τη συμμετοχή σας εδώ, θα χαρούμε πολύ να σας γνωρίσουμε από κοντά.

ΤΕΧΝΗ ΕΙΝΑΙ το κλάμα μας, αλλιώς, και το γέλιο μας βέβαια. Σπανιότερα όμως. Την τέχνη γεννούν ο έρως, ο θάνατος, το δέος της ύπαρξης και η κοινωνική ανάγκη. Η ευκολία την εκφυλίζει, η εγωπάθεια την ακυρώνει, το δράμα τη σώζει. Εξάλλου, μακάριοι οι πενθούντες, ότι αυτοί ελεηθήσονται. Η τέχνη λοιπόν είναι το έλεος σ' έναν ανήλεο κόσμο. Είναι επίσης η δύναμη που προκύπτει από την αδυναμία μας. Εδώ ακριβώς έγκειται και το θαύμα της.

Απόσπασμα από το άρθρο ‘Μυστικά Ομορφιάς’ από τη στήλη του Μάνου Στεφανίδη στο τηλεοπτικό ένθετο της Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας της 30ης Ιουνίου 2006.

Νιώθω μια ένοχη, ενστικτώδη ενόχληση όταν πρέπει να μιλήσω για την Τέχνη, ως έκφραση και καταφύγιο της αδυναμίας μας. Αφενός γιατί φοβάμαι τη ρετσινιά του ρομαντικού, εγωπαθούς στερεότυπου, αφ’ ετέρου γιατί η Τέχνη όντως έχει προσφέρει λαμπρά έργα με αντικείμενο την ισχύ, την μεγαλοπρέπεια, το βακχικό παροξυσμό, τη χαρά κλπ. Πρόχειρα μου έρχονται στο μυαλό στην αρχιτεκτονική ο Παρθενώνας και στην μουσική η μουσική για τα βασιλικά πυροτεχνήματα του Χαίντελ.

Το απόσπασμα από το άρθρο του Στεφανίδη ξαναέφερε το θέμα στο προσκήνιο μου. Ο δίσκος που αγόρασα δύο ημέρες μετά, προσέφερε το αδιαμφισβήτητο παράδειγμα. Αναφέρομαι στην υπέροχη φαντασία για τέσσερα χέρια σε φα ελάσσονα, αριθμός καταλόγου Deutsch 940 (D940) του Φραντς Σούμπερτ. Έργο γραμμένο τους δύο τελευταίους μήνες της ζωής του, το 1828, αφιερωμένο στην μαθήτρια του κόμισσα Καρολίνε Εστερχάζυ, με την οποία υπήρξε βαθιά και απελπισμένα ερωτευμένος. Είναι ενδεικτικό ότι το έγραψε για τέσσερα χέρια, δηλαδή για δύο πιανίστες καθισμένους στο ίδιο πιάνο. Προφανώς φιλοδοξούσε να εκτελέσουν το έργο μαζί αν και είναι απίθανο να τη συνάντησε στο διάστημα μέχρι το θάνατο του.
schubert-02.jpg

Το έργο όμως δεν είναι μια ερωτική εξομολόγηση. Ακόμη και το υπερφυσικά όμορφο, μελαγχολικό και ευαίσθητο θέμα της αρχής, ακούγεται περισσότερο σαν αναστεναγμός νοσταλγίας και συμπάθειας, σα μια ζεστή αγκαλιά που αναζητάς να σε υποδεχτεί για να κάνεις τον οδυνηρό απολογισμό σου.

Ο συνθέτης υπήρξε ιδιοφυής, ευαίσθητος αλλά και αμετανόητος ηδονιστής. Έκανε επιλογές, τολμηρές ή απελπισμένες, πήρε τα ρίσκα του και πλήρωσε τις συνέπειες. Ο έρωτας του για την Καρολίνε ήξερε ότι ήταν ιδανικός και εκ των προτέρων καταδικασμένος. Η αμείλικτη συνέπεια της ερωτικής ζωής που κατάφερε να ζήσει, ήταν η σύφιλη. Σε μια επιστολή του το 1824 έγραφε μεταξύ άλλων:

Φαντάσου έναν άνθρωπο που δεν θα ξαναγίνει ποτέ καλά, και που μέσα στη μαύρη απελπισία που νιώθει γι’ αυτόν το λόγο κάνει τα πράγματα χειρότερα αντί καλύτερα. Φαντάσου έναν άνθρωπο, λέω, που έχει χάσει τις πιο μεγάλες ελπίδες του, στον οποίο η ευτυχία του έρωτα και της φιλίας έχουν, στην καλύτερη περίπτωση, μόνο πόνο να προσφέρουν, του οποίου ο ενθουσιασμός (τουλάχιστον ο ερεθιστικός ενθουσιασμός) για όλα τα όμορφα πράγματα απειλεί να εξαφανιστεί, και σε ρωτάω, δεν είναι άραγε άθλιο, δυστυχισμένο πλάσμα;

Κατά τη γνώμη μου η φαντασία σε φα ελάσσονα είναι κατεξοχήν ελεήμων έργο, μ’ έναν τρόπο που μόνο οι ιδιοφυΐες κατορθώνουν. Δεν ζητούν το έλεος από κανέναν. Δημιουργούν ένα αθάνατο αριστούργημα, εναποθέτουν σε αυτό τον καλύτερο εαυτό τους και λαμβάνουν το έλεος και την ανακούφιση που ζητάνε από το ίδιο τους το δημιούργημα. Το ευτύχημα για μας τους υπόλοιπους είναι πως αυτά τα έργα, εκτός από την αθανασία που χαρίζουν στους δημιουργούς τους, παραμένουν πάντα γενναιόδωρα, έτοιμα να τραβήξουν στην αγκαλιά τους και να ανακουφίσουν τον καθένα μας που θα τους ανοίξει την καρδιά του.

0000214898_170.jpg

Προτεινόμενη εκτέλεση η ιστορική ζωντανή του Ρίχτερ με τον Μπρίτεν από το φεστιβάλ του Aldeburgh. Γρήγορη, παθιασμένη, με υπόγεια ανησυχία. Κυκλοφορεί σε φθηνό cd της Decca (περίπου 7 ευρώ).

ΥΓ. Έχοντας απομείνει η οπισθοφυλακή της κλασσικής στο φόρουμ, γράφω αυτό το μήνυμα με κίνδυνο ν' ακουστεί ως φωνή βοώντος... Το έργο αυτό όμως μ' έχει συγκινήσει όσο λίγα και δεν μπορώ να του αντισταθώ.
 
17 June 2006
62,722
Χολαργός
Δαμιανέ υπάρχουν και κάποιοι ακροβολισμένοι σε παράλια πού τρέχουν στα ιντερνετ-καφέ!!!!!!!
Ωραίο κείμενο.!!!
Οπως το περιγράφεις ,η μεγαλοπρέπεια έγκειται στο γεγονός οτι ο πόνος δεν γινεται ενα αγοραίο συναίσθημα ,δεν περιφέρεται απο σπίτι σε σπίτι και απο καρέκλα σε καρέκλα.Ο πόνος γινεται τέχνη προσωπική και όχι γραμμάτιο πρός εξόφληση σε κάποιο φιλάνθρωπο ταμείο.Δεν γινεται προμετωπίδα τού εαυτού.Ο Schubert δεν συστήνεται σαν πόνος.Πονάει και γράφει μουσική.
Η τεράστια διαφορά τού πόνου απο τήν κλάψα.Νασαι καλά....
 

Δημοκηδής

Μέλος Σωματείου
23 June 2006
9,926
:music-smiley-005: Μάζευε, μάζευε, που θα πάει θα βρεθούμε,

ΥΓ. Υπέροχο κείμενο Ντέμιαν, υπέροχο πραγματικά.
Άντε γιατί τελευταία χάθηκε η μπάλλα με την ανώδυνη γενικολογία .....
 

ΝΕΟΣ ΠΑΝΙΩΝΙΟΣ

Established Member
18 June 2006
122
ΝΕΑ ΣΜΥΡΝΗ
Δαμιανέ ελπίζω να μην ξενερώνω-γειώνω το θέμα αλλά εκεί στο "ηδονιστής" το παραστρογγύλεψες;) Ο Σούμπερτ ήταν όντως πολύ ευαίσθητος άνθρωπος και ερωτευόταν δυνατά αλλά δεν βοηθούσε καθόλου η κοντόχοντρη εμφάνισή του που έμοιαζε με λουκουμά (με το συμπάθειο-μοιάζουμε).Έτσι η μόνη λύση ήταν το delivery.Κοινώς ήτο ολίγον μπουρ...λιάρης.Εξ ου και το παράσημο, που του κόστισε εν τέλει την ίδια του τη ζωή. Τα παραπάνω δεν τα γράφω ανεκδοτολογικά αλλά για να δούμε ότι η αίσθηση-βάσανο της ερωτικής μοναξιάς (και προσωπικής απομόνωσης) διαπερνά όλο του το έργο με τρόπο έντονο αλλά διακριτικό. Οι εκπληκτικές του μελωδίες είναι η μουσική της προσωπικής του θλίψης.
Αντίστοιχη περίπτωση προσωπικότητας που μου έρχεται στο μυαλό είναι ο Μπετόβεν -με εντελώς διαφορετικά αποτελέσματα στο έργο του.Η θεία μανία του τον έκανε να ξεπερνά το προσωπικό του πρόβλημα δημιουργώντας έργα μεγάλης στόχευσης προς τη συλλογική έκφραση πανανθρώπινων προβλημάτων.Η ίδια οδύνη γέννησε το λεπταίσθητο και το σαρωτικό, τον ψίθυρο και τη βροντή.
 
Χμμ, Ευθύμιε δεν το παραστρογγύλεψα στο 'ηδονιστής', αλλά στις τολμηρές ή απελπισμένες επιλογές. ;) Κοινώς, ο φίλος μας ήταν κατά πάσα πιθανότητα μπουρ....άρης και σαβουρ...άμης. Παρά το λειτουργικό, δραματικό τέχνασμα της μοιραίας π@ρν*ς που χρησιμοποίησαν ταινίες με θέμα τη ζωή του, μάλλον το 'παράπτωμα' είναι διαρκές - πώς το λέτε εσείς οι δικηγόροι; Γυρνούσε σε ταβέρνες στα περίχωρα της Βιέννης, το έτσουζε και ότι του καθόταν, ή ότι μπορούσε να πληρώσει - νομίζω ότι εκείνη την εποχή το λειτούργημα αυτό ήταν πιο ερασιτεχνικό από σήμερα. ;)

Κατά τα άλλα, συμφωνώ απόλυτα με το σχόλιο σου.

Επέστρεψες;
 
Απάντηση: Re: Μουσική του ελέους

ΝΕΟΣ ΠΑΝΙΩΝΙΟΣ said:
Τα παραπάνω δεν τα γράφω ανεκδοτολογικά αλλά για να δούμε ότι η αίσθηση-βάσανο της ερωτικής μοναξιάς (και προσωπικής απομόνωσης) διαπερνά όλο του το έργο με τρόπο έντονο αλλά διακριτικό.

Μια μικρή παρατήρηση μόνο. Εντάξει με την ερωτική μοναξιά, αλλά ο Σούμπερτ δεν έκλεγε την μοίρα του, ούτε διάλεξε ζωή κοσμοκαλόγερου όπως ο Μπραμς. Και το κρασί του άρεσε και οι γυναίκες (αυτές που έβρισκε τέλος πάντων) και οι παρέες και οι κουβέντες πάσης φύσεως. Από ποίηση, φιλοσοφία, πολιτική μέχρι χοντράδες. Το 1820 μάλιστα τον συνέλαβε η αστυνομία του Μέτερνιχ μαζί με τρεις φίλους του.

Τα γράφω για να σπάσω το στερεότυπο του μονίμως δυστυχισμένου Σούμπερτ. Εντάξει για την εμφάνιση του, εντάξει για το μεφιστοφελικό ρόλο του Σόμπερ δίπλα του, αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο φίλος μας επέλεξε να ζήσει τη ζωή του αντικομφορμιστικά και ο ηδονισμός του εκδηλώθηκε σ' αυτό το πλαίσιο, όσο κι αν, για τους λόγους που έχεις αναφέρει ήταν ανάπηρος.

Ο ίδιος ο Σόμπερ μάλιστα, φαίρεται να δήλωσε αρκετά χρόνια μετά το θάνατο του φίλου του, σε δημοσιογράφο:

Ο Σούμπερτ αφέθηκε να διαλυθεί. Σύχναζε στα προάστια της πόλης και γύρναγε στις ταβέρνες, στις οποίες βέβαια συνέθετε τα πιο ωραία τραγούδια, κάτι που έκανε επίσης και στο νοσοκομείο, εκεί όπου βρέθηκε εξαιτίας της ολοένα και περισσότερο έκλυτης ζωής που έκανε και των συνεπειών της.
 

Δημοκηδής

Μέλος Σωματείου
23 June 2006
9,926
Παίδες, το ηδονιστής δεν είναι 'αμοιβαία αποκλειόμενο' με το μπουρδελι@ρης.
Ίσα ίσα, μάλλον το ένα λειτουργεί ως ενισχυτικό του άλλου. Θέλω να ζήσω με τρέλλα και πάθος, δεν με βοηθούν κάποια χαρακτηριστικά, δεν τα παρατάω, διοχετεύω μέσω άλλων οδών τις χημικές αντιδράσεις που παράγουν τα υγρά μου.....

Μην αμφιβάλλουμε ότι και ο Μπετόβεν, παρά την σχετική 'πνευματική' γοητεία που ασκούσε σε κοσμικούς -θηλυκούς- κύκλους της εποχής του, εισέπραξε ουκ ολίγες 'χυλόπιττες'.

Ωστόσο, λόγω διαφορετικής ψυχοσύνθεσης, όπως σωστά αναφέρθηκε παραπάνω, τα αισθήματα οδύνης - απόρριψης- πόνου, κλπ. διοετεύθηκαν μέσω των ιδίων μεν εκφραστικών μέσων, αλλά με διαφορετικά τελικά αποτελέσματα....
 
17 June 2006
62,722
Χολαργός
Aγόρασα τον δίσκο σήμερα.Πρόκειται γιά αριστούργημα.Η αρχική μελωδία πού αποδίδεται από τόν Richter(ο άνθρωπος δέν ακουμπά τα πλήκτρα,παίζει μόνον με τήν αύρα πού αφήνουν τά δάκτυλά του)είναι μία προσωπική προσευχή,από τόν Σούμπερτ γιά τον Σούμπερτ.Αναδύει ένα άρωμα στοργής και παρηγορίας πρός τον εαυτό του γι´αυτό πού γνωρίζει ότι έρχεται.Ο Britten ανταποκρίνεται πολύ καλά στον ρόλο του,αν και λιγότερο τεχνίτης ,αλλά με ενα παίξιμο πού παραπέμπει σε μία εσωτερική δύναμη.
Στην Φαντασία 940 υπάρχει ένα κυκλικό στοιχείο,πού σε εμένα τουλάχιστον παρέπεμπε κατά τήν διάρκεια τών ακροάσεων στήν φράση´Αυτό πού φεύγει και αυτό πού έρχεται´.
Οπως λέει και ο Σεφέρης στό ΙΔ από τό Θερινί Ηλιοστάσι:´Οτι πέρασε πέρασε σωστά.Κι εκείνα ακόμη πού δέν πέρασαν πρέπει να καούν,τούτο το μεσημέρι πού καρφώθηκε ο ήλιος στήν καρδιά τού εκατόφυλλου ρόδου.´
Ευχαριστούμε Ντέμιαν.Μάς έκανες μεγάλο δώρο μέσα στήν θερινή ραστώνη.!!!!
 
Σπύρος Σούρλας said:
Οπως λέει και ο Σεφέρης στό ΙΔ από τό Θερινό Ηλιοστάσι:´Οτι πέρασε πέρασε σωστά.Κι εκείνα ακόμη πού δέν πέρασαν πρέπει να καούν,τούτο το μεσημέρι πού καρφώθηκε ο ήλιος στήν καρδιά τού εκατόφυλλου ρόδου.´
:smileJap:


Χαίρομαι ιδιαίτερα Σπύρο που εμπλούτισες με την ευαισθησία σου το σχόλιο μου γι' αυτό το θείο έργο. Μένει να γράψει και ο άλλος Σπύρος, αλλά αυτός τώρα ταξιδεύει προς την Κρήτη.
 

Δημοκηδής

Μέλος Σωματείου
23 June 2006
9,926
το βράδυ φεύγω......

Τι να προσθέσω βρε Ντέμιαν,

Δεν θυμάσαι ότι όταν το έβαλες πήγαν να με πιάσουν τα κλάμματα και να γίνω ρεζίλι, μεγάλο παιδί ;
 
Χθες πήρα από το φίλο μου τον Κώστα, την ηχογράφηση του Duo Crommelynk στο έργο. Έχει ήδη κάνει ο Δημοκηδής μια σύντομη αναφορά σε αυτό το ζευγάρι, στην τέχνη και στη ζωή, με το αινιγματικό και τραγικό τέλος.

Οι συμπτωτικοί συμβολισμοί εδώ, είναι πάρα πολλοί. Από την μία το έργο, αυτός ο συντριπτικός επίλογος του Σούμπερτ με τον ίδιο και τις επιθυμίες του. Από την άλλη το ζευγάρι, που περίμεναν αρκετά μέχρι να αισθανθούν έτοιμοι να ηχογραφήσουν αυτό το έργο, ηχογράφηση που έμελλε να μείνει η τελευταία τους.

Όλα αυτά βαρύνουν πολύ στο μυαλό μου για να είμαι αντικειμενικός. Σε αυτούς όμως άκουσα δράμα, με την ισορροπία σαφώς μετατοπισμένη στις χαμηλές οκτάβες, απόκρυφη χημεία και ένταση, που δεν μπορώ να παραβλέψω. H συγκεκριμένη ερμηνεία έχει αποσπάσει και δύο βραβεία, μεταξύ των οποίων το Χρυσό Διαπασών (Diapason d' Or).

Συστήνεται με θέρμη ως εναλλακτική άποψη στην αρχική μου σύσταση.
 

Δημοκηδής

Μέλος Σωματείου
23 June 2006
9,926
... και εμένα μου άρεσε πολύ η εκτέλεση του duo ...

ναι μεν ο Ρίχτερ είναι ασύγκριτος, αλλά νομίζω ότι παίζει όλο το παιχνίδι μόνος του, καθώς κατά την γνώμη μου ο Μπρίτεν υστερεί και δεν γίνεται ο απαιτούμενος διάλογος...

....αντίθετα στους Κρόμελυνκ υπάρχει αυτή η ένταση της συνδιαλλαγής, αυτή η υπόκωφη βουή από σωματικά υγρά που βράζουν. Ο Πάτρικ στο πρίμο με αυξομειούμενα τέμπι έχει πάλι (ως είναι λογικό ) την πρωτοκαθεδρία, αλλά η μισο-πορτοκαλίνα τον στηρίζει, όπως και στην ζωή μία γυναίκα 'κρατάει τα μπόσικα' .

Τέσπα, αυτό το έργο είναι για μένα το απόλυτο θεϊκό χάδι στην ανήμπορη ανθρώπινη ψυχή. Θα ευγνωμονώ αιώνια τον Ντέμιαν που μας το σύστησε με αυτό το τρυφερότατο κείμενο του .....
 

Γιώργος Κουν.

Supreme Member
19 June 2006
8,022
Αιγάλεω
135.jpg

To έργο το γνώρισα απο τους "παππούδες" μετά την εξαιρετική παρουσίαση του Δαμιανού που δεν άφηνε περιθώρια να το αγνοήσεις.
Η εκτέλεση απο το Duo Crommelynck μου μοιάζει (αν μου επιτρέπετε)-πέραν των σημείων που ανέφεραν οι φίλοι παραπάνω- πιο ομοιογενής (αν υπάρχει τέτοιος όρος) και πιο παθιασμένη.
Φίλε Δημοκηδή, σε ευχαριστώ πολύ, που μου έδωσες την ευκαιρία να γνωρίσω και αυτήν την εκδοχή. :grinning-smiley-043
 

Δημοκηδής

Μέλος Σωματείου
23 June 2006
9,926
νάσαι καλά Κουν. ...

ψάξε και τα λοιπά κομμάτια του δίσκου, είναι εξαιρετικά και σαν συνθέσεις και σαν ερμηνείες ....

και γω ευχαριστώ για το δωράκι σου ...