- 17 June 2006
- 14,350
Το πιάνο ήταν για τον Beethoven πάντα ένα τετράδιο για σχέδια: εκεί δοκίμαζε τις ιδέες του, εκεί έθετε και έλυνε κάθε είδους προβλήματα τεχνικής φύσεως, εκεί σκάλιζε και σμίλευε τα ευρήματά του. Οι 32 Σονάτες για πιάνο είναι το αρχιπέλαγος: κάθε μία τους κι ένα νησί, ένας κόσμος ολόκληρος, ένας μάρτυρας αυτής της Οδύσσειας. Δίκαια θεωρούνται η Καινή Διαθήκη του πιάνου (η Παλαιά, είναι το Καλοσυγκερασμένο Κλειδοκύμβαλο του Bach).
Ακούω τώρα τα πιο δεύτερα κομμάτια του, αυτά που δεν έγιναν γνωστά, σχέδια και παιχνίδια, ανεμομαζώματα και σκόρπια φύλλα που τηρουμένων των αναλογιών, μου θυμίζουν κατά κάποιο τρόπο τα Μικρά Ηθικά (Minima Moralia) του Adorno: bagatelles, σκαριφήματα/παραλλαγές πάνω σε γνωστά τραγουδάκια της εποχής και δημοφιλείς άριες από λαϊκές όπερες και επιθεωρήσεις της εποχής. Τα έχουν προσφυώς χαρακτηρίσει σαν “ροκανίδια και πελεκούδια από το τραπέζι του μάστορα”. Σωστή περιγραφή αλλά τα αδικεί: τα κομμάτια αυτά έχουν Χαρακτήρα - όσο τα ακούς να ακροβατούν από την τρυφερότητα και τον λυρισμό στην πιο δημαγωγική ρητορεία, από την πιο Δωρική λιτότητα στην πιο οργιαστική ποικιλία, βυθίζεσαι βαθμιαία σε μια ατσάλινη, Δρακόντεια αισθητική: αιχμηρή, γεμάτη από δομικές προκλήσεις κι έναν απίστευτο εφευρετικό πλούτο, ορμητική αλλά που ταυτόχρονα διαθέτει κρυστάλλινη σαφήνεια και έχει μια μοναδική ικανότητα να εμφυσά θεατρική υπόσταση σε κάθε τι που αγγίζει: κάθε “φτηνή”, παιχνιδιάρικη μελωδία, κάθε εμβατήριο της πεντάρας, κάθε ταπεινός κοινότυπος λαϊκός σκοπός, αποκτούν εδώ μια πνοή περιπέτειας, αστραφτερή και επιβλητική. Σκέφτεσαι τον ορισμό του Ρομαντισμού: “Μια μεγαλύτερη διάσταση στο συνηθισμένο. Μια αίσθηση άπειρου στο πεπερασμένο”.
Δεν έχω να προσθέσω τίποτα στην παρουσίαση του διπλού άλμπουμ με τις Παραλλαγές και Βagatelles του Beethoven από τον Glenn Gould που έκανε, στις αρχές της φετινής χρονιάς, ο Σπύρος.
http://www.avclub.gr/forum/showthread.php?t=6115&highlight=bagatelles
Ο Gould είναι σε δική του κατηγορία: πραγματικός καλλιτέχνης, δίνει σε κάθε τι που αγγίζει μια καινούργια μορφή, έτσι που νιώθεις πως δεν το γνώριζες ή πως η γνώση σου γι αυτό ήταν απίστευτα ελλιπής. Ο Gould ψάχνοντας την ουσία τους, γδύνει αυτές τις μινιατούρες, σχεδόν τις γδέρνει και τις αποσκελετώνει. Ακούς ένα ανεμοδαρμένο κροτάλισμα στις ατάκες, φαινομενικά ψυχρό και αναλυτικό με κάθε νότα και κάθε φράση τέλεια ανεξαρτητοποιημένη και τη μεταμόρφωσή τους κυριολεκτικά ανάγλυφη μπροστά σου σε διαρκή εξέλιξη. Το φιλέτο εδώ είναι οι 32 Παραλλαγές WoO 80 που αξίζουν από μόνες τους την αγορά αυτού του διπλού άλμπουμ.
Μόνο τον Guilels έχω ακούσει να τις παίζει πιο υπερφορτισμένος και συγκλονιστικός, σ ένα παληό βινύλιο της Melodiya (νομίζω…) σε μια ζωντανή του εμφάνιση.
Για τις Παραλλαγές “Eroica” op. 35, προσωπικά πηγαίνω κατευθείαν στον Alfred Brendel: κανένας άλλος, ποτέ, δεν μου έδωσε αυτή την αίσθηση πύρινης ροής και αρμονικής ισορροπίας που αποκτούν αυτοί οι πιανιστικοί μικρόκοσμοι στα χέρια του Brendel.
Το άλμπουμ του Πλετνιόφ είναι ίσως το πιο συγκλονιστικό από όλα. Κάθε λεπτοφυής λεπτομέρεια, κάθε χρωματικός ιριδισμός, καθένας από τους περίπλοκους ρυθμούς, φωτίζονται και έρχονται στο προσκήνιο. Η άρθρωση είναι υποδειγματική στη διαφάνειά της κι έχεις διαρκώς την εντύπωση μιάς Υψηλής Καλλιτεχνίας εν τω γίγνεσθαι, πέρα για πέρα φυσικής και αβίαστης. Λυρική ονειροβασία γεμάτη λογής λογής ρυθμικούς-αρμονικούς “κινδύνους”, ζυγισμένη τέλεια με ακρίβεια μικρογραμμαρίου και που, ταυτόχρονα, μοιάζει έτοιμη να παρεκτραπεί και να ξεσαλώσει ανα πάσα στιγμή.
