Λήψη και επεξεργασία Α/Μ φιλμ

Όλο και περισσότερο το συζητάμε τελευταία. Από ότι φαίνεται δεν είναι λίγοι αυτοί που ενδιαφέρονται αλλά ίσως ανοίξει η όρεξη και σε άλλους να ασχοληθούν. Είπα λοιπόν να ξεκινήσω ένα thread αφιερωμένο στο ασπρόμαυρο φιλμ.

Στην αρχή ξεκίνησα να γράφω δυο λόγια περιληπτικά αλλά στην πορεία μου βγήκανε αρκετά τελικά. Συνεχίστε το διάβασμα μόνο αν έχετε όρεξη και χρόνο λοιπόν

Όλα όσα γράφω εδώ είναι από την προσωπική μου πείρα αλλά και από βιβλία που στάθηκαν πολύτιμοι βοηθοί στα πρώτα μου βήματα στον κόσμο του ΑΜ. Όμως δεν είμαι και κανένας ειδικός, η σχέση μου με το χώρο ήταν πάντα καθαρά ερασιτεχνική. Εννοείται λοιπόν ότι παρατηρήσεις, σχόλια, διορθώσεις και οτιδήποτε άλλο μπορεί να βοηθήσει είναι επιθυμητά.

Η όλη διαδικασία για να πάρουμε την τελική φωτογραφία που τραβήξαμε τυπωμένη στο χαρτί έχει τρεις φάσεις που είναι ανεξάρτητες μεταξύ τους :
α)Εκφώτιση του φιλμ
β)Η εμφάνιση του φιλμ
γ) η εκτύπωση του αρνητικού στο φωτογραφικό χαρτί.

Αφήνουμε για αργότερα την εκτύπωση και πάμε για τα δύο πρώτα.

α)Εκφώτιση του φιλμ
Η σωστή εκφώτιση κατά τη λήψη είναι ο σημαντικότερος παράγοντας που καθορίζει το τελικό αποτέλεσμα. Τα φωτόμετρα των φωτογραφικών μηχανών (αν τα χρησιμοποιήσουμε σωστά) μας λύνουν τα χέρια αλλά έχουμε ακόμη ένα πρόβλημα να λύσουμε. Το φιλμ δεν είναι το ίδιο ευαίσθητο σε όλο το μήκος του ορατού φωτός. Από κατασκευής είναι περισσότερο ευαίσθητο στις μπλέ ακτινοβολίες από ότι στις κόκκινες.




Εδώ είναι ένας πίνακας από το photo.net που δείχνει την ευαισθησία των φιλμ στο φάσμα του ορατού φωτός. Τα περισσότερα φίλμ σήμερα είναι παγχρωματικά άρα μας ενδιαφέρει η κίτρινη στήλη. Το ανθρώπινο μάτι βλέπει από τα 400nm (μωβ) έως τα 700 (ερυθρό). Φαίνεται καθαρά ότι από τα 600 nm και πάνω, σε μια περιοχή που ο εγκέφαλος μας αντιλαμβάνεται το βαθύ κόκκινο χρώμα, η ευαισθησία του φιλμ μειώνεται και είναι σημαντικά μικρότερη από αυτή στο μπλέ. Ακόμα ένα κακό είναι ότι έχει αυξημένη ευαισθησία και σε ακτινοβολίες μικρότερες των 400nm (υπεριώδεις) που δε φαίνονται στον πίνακα. Αυτό, το δεύτερο λύνεται με το γνωστό UV φίλτρο που θα κόψει την υπεριώδη ακτινοβολία. Αλλά και το πρώτο αν μας ενδιαφέρει η σωστή εκφώτιση του αρνητικού πάλι με φίλτρα θα το λύσουμε, με τα χρωματιστά φίλτρα που χρειάζονται για το ΑΜ φιλμ.

Φίλτρα.

Εδώ θεώρησα σκόπιμο να αναφέρω ξανά όσα έγραψα το μεσημέρι σε διπλανό θρεντ για να είναι συγκεντρωμένα.

Το κόκκινο το πράσινο και το μπλε είναι τα βασικά (ή προσθετικά) χρώματα. Βασικά από την άποψη ότι αν τα αναμείξουμε μεταξύ τους σε διαφορετικές πυκνότητες μπορούμε να πάρουμε όλα τα χρώματα.
Το κίτρινο, το magenta και το cyan είναι τα δευτερεύοντα (ή αφαιρετικά) .

Τα φίλτρα των βασικών χρωμάτων δηλαδή το κόκκινο το πράσινο και το μπλέ αφήνουν να περάσει το δικό τους χρώμα και κόβουν τα άλλα δύο. Έτσι για παράδειγμα αν χρησιμοποιήσουμε κόκκινο φίλτρο θα αφήσει το κόκκινο να γράψει στο φιλμ και θα περιορίσει το πράσινο και το μπλέ. Το πόσο έντονο θα είναι το αποτέλεσμα εξαρτάται από την πυκνότητα του φίλτρου. Στην αγορά υπάρχουν σε διαφορές πυκνότητες, πχ κόκκινο σκούρο, μεσαίο και ανοιχτό.

Τα φίλτρα των δευτερευόντων χρωμάτων αφήνουν να περάσει το δικό τους καθώς και τα χρώματα από τα οποία αποτελούνται και θα κόψουν το συμπληρωματικό τους. Το συμπληρωματικό του κίτρινου είναι το μπλε, του cyan είναι το κόκκινο και του magenta είναι το πράσινο.
Άρα το κίτρινο φίλτρο (που πρακτικά είναι το πιο χρήσιμο φίλτρο για γενική χρήση) κόψει το μπλε και θα αφήσει το κίτρινο το κόκκινο και το πράσινο.

Τα φίλτρα είναι εξαιρετικά χρήσιμα στη φωτογράφηση με ασπρόμαυρο φιλμ. Εκτός από την ιδιαιτερότητα της ευαισθησίας που λέγαμε πιο πάνω υπάρχει ακόμη ένας λόγος που καθιστά τη χρήση των φίλτρων απαραίτητη.
Αφού μιλάμε για ασπρόμαυρη φωτογραφία όλα τα χρώματα που φωτογραφίζουμε θα αποτυπωθούν στο φιλμ σα διαφορετικοί τόνοι του γκρι.
Έτσι αν φωτογραφίσουμε ένα λουλούδι με πράσινα φύλλα και κόκκινα άνθη θα γράψουν με τον ίδιο περίπου γκρι τόνο στο αρνητικό (είναι σχετικό με την πυκνότητα των χρωμάτων στο λουλούδι αλλά και πως είναι ο φωτισμός την ώρα που φωτογραφίζουμε).
Αν βάλουμε ένα πράσινο φίλτρο θα γράψουν τα φύλλα ανεμπόδιστα αλλά θα σκουρίνει το κόκκινο και η φωτογραφία θα έχει πιο ενδιαφέροντες τόνους. Με το κίτρινο θα μείνουν οι κόκκινοι και οι πράσινοι τόνοι αμετάβλητοι αλλά θα σκουρίνει το μπλέ του ουρανού που ίσως φαίνεται στο κάδρο, ενώ ένα κιτρινοπράσινο φίλτρο θα έκοβε και λίγο κόκκινο και ίσως αυτό να είναι η καλύτερη λύση.
Εδώ είναι μια μεγάλη μαγεία της ασπρόμαυρης φωτογραφίας, ένα κάδρο μπορεί να έχει πολλές όμορφες φωτογραφίες διαφορετικές μεταξύ τους χωρίς καμία να είναι κακή. Είναι καθαρά θέμα αισθητικής.

Όλες αυτές οι θεωρίες ίσως να είναι και περιττές, εγώ πάντως τα έγραψα όλα αυτά για να σας πείσω ότι τα φίλτρα είναι άρρηκτα δεμένα με το ΑΜ φιλμ. Δοκιμάστε στην πράξη διάφορα φίλτρα και βλέπετε μόνοι σας τις σας αρέσει. Ένας μπλε ουρανός -με μερικά συννεφάκια όμως- είναι το καλύτερο παράδειγμα για να δούμε τη διαφορά.
Εγώ χρησιμοποιώ αρκετά το κίτρινο που σκουραίνει τον ουρανό και τονίζει την αντίθεση με τα σύννεφα, το κόκκινο για τον ίδιο σκοπό με πιο έντονα αποτελέσματα, και ένα κιτρινοπράσινο για πορτρέτα με φυσικό φωτισμό. Σκουραίνει τα κόκκινα χείλη και η επιδερμίδα γράφει καλύτερα.
Ο Βασίλης, που έχει πολύ μεγαλύτερη πείρα από μένα, επισήμανε ότι μια υπερέκθεση κατά 0.3 στοπ τονίζει περισσότερο τα αποτελέσματα ενός φίλτρου ενώ αντίθετα λειτουργεί η υποέκθεση. Ακόμη πρότεινε τοκιτρινοπράσινο φίλτρο για παιδικά και γυναικεία πορτρέτα αλλά cyan ή μπλε φίλτρο για αντρικά. Εγώ δεν το χω δοκιμάσει, πάντα φανταζόμουνα το μλπε φίλτρο άχρηστο στην ΑΜ φωτογραφία άλλα όσο ζεις μαθαίνεις:grinning-smiley-043
Τέλος το πολωτικό μπορεί να έχει την ίδια εφαρμογή και στην ασπρόμαυρη φωτογραφία αλλά στην πράξη νομίζω ότι είναι πιο χρήσιμο στην έγχρωμη.

Αυτό που πρέπει να έχουμε υπόψη μας είναι ότι το φίλτρο αφού παρεμβαίνει μεταξύ του φακού και του θέματος που τραβάμε μπορεί να υποβαθμίσει αρκετά το αποτέλεσμα αν δεν είναι καλής ποιότητας. Προσωπικά την ποιότητα του φίλτρου τη θεωρώ το ίδιο κρίσιμη με την ποιότητα του φακού. Έχω πληρώσει με αρκετά υποβαθμισμένα αρνητικά τα φτηνά φίλτρα που χρησιμοποιούσα παλιά. Ακόμη ένας κανόνας που έχω ακούσει λέει ότι καλό είναι να μη βάζουμε δύο φίλτρα μαζί, το αποτέλεσμα θα πέσει αρκετά (δεν το έχω διαπιστώσει ο ίδιο πάντως).

β)Η εμφάνιση του φιλμ

Η διαδικασία της εμφάνισης του φιλμ είναι πιο εύκολη από την εκτύπωση στο χαρτί αλλά είναι πολύ πιο κρίσιμη γιατι αν κάνουμε λάθος εδώ δε μπορούμε να το διορθώσουμε μετά, σε αντίθεση με την εκτύπωση που αν δεν τυπωθεί καλά η φωτογραφία αφού έχουμε το αρνητικό μπορούμε να την ξανατυπώσουμε όσες φορές θέλουμε για να φτάσουμε στο επιθυμητό αποτέλεσμα.

Πρώτα καλό είναι να διαβάσουμε το φυλλάδιο που συνοδεύει το φιλμ. Οι οδηγίες αυτές αφορούν στον τύπο των χημικών που πρέπει να χρησιμοποιηθούν και στους χρόνους που πρέπει να τηρηθούν. Οι κανόνες αυτοί δεν είναι απαράβατοι, το ΑΜ σηκώνει αρκετό πειραματισμό και στην εμφάνιση, αλλά θα έλεγα ότι καλό είναι να ξεκινήσουμε από αυτό που προτείνει ο κατασκευαστής για να έχουμε ένα σημείο αναφοράς και μετά βλέπουμε.

Ο εξοπλισμός που θα χρειαστούμε είναι πάνω κάτω:

-Ένα ανοιχτήρι (ή έναν εξωλκέα) που θα μας βοηθήσει βγάλουμε το αρνητικό από το καρούλι
-Ένα σάκο αλλαγής
-Ένα τανκ.
-Χρονόμετρο ή ρολόι για να κρατάμε τους σωστούς χρόνους
-Ογκομετρικά δοχεία για να μετρήσουμε την ποσότητα των χημικών.
-Ένα θερμόμετρο για να ελέγχουμε τη θερμοκρασία.
-Τρία τέσσερα πλαστικά δοχεία με 0,5-1 λίτρο χωρητικότητα για να αποθηκεύουμε τα χημικά.

Αφού έχουμε όλα τα απαραίτητα ξεκινάμε.

-Φόρτωμα του φίλμ στο τανκ.
Το τανκ είναι ένα πλαστικό κουτί με μια ειδικής κατασκευής οπή στο πάνω μέρος που μας επιτρέπει να αλλάζουμε τα υγρά με το φως αναμμένο. Το φόρτωμα όμως μέχρι να κλείσουμε το καπάκι του τανκ πρέπει να γίνει στο απόλυτο σκοτάδι Οποιοδήποτε, ακόμη και ένα αμυδρότατο φως θα προκαλέσει ένα ομίχλιασμα στο αρνητικό που θα το δούμε αργότερα αφού το εμφανίσουμε. Η πιο πρακτική λύση είναι αυτή του σάκου αλλαγής. Πρόκειται για έναν ειδικό σάκο που επιτρέπει στα χέρια να μπουν και να δουλέψουν χωρίς να μπαίνει το φως. Το κακό είναι ότι πρέπει να δουλέψουμε στα τυφλά με μόνο βοηθό τη αφή των χεριών μας αλλά στην πράξη σας διαβεβαιώνω ότι είναι πολύ πιο εύκολο από ότι ακούγεται. Με ελάχιστη εξάσκηση θα τα καταφέρετε μια χαρά, δοκιμάστε με ένα ήδη εμφανισμένο αρνητικό μερικές φορές.

Είναι δύσκολο να περιγραφεί με λόγια πώς φορτώνουμε το φιλμ στο σπιράλ του τανκ και επειδή "ένα βιντεάκι είναι καλύτερο από χίλιες λέξεις" βρήκα στο youtube ένα βίντεο που νομίζω είναι κατατοπιστικότατο. Δείτε το και αν υπάρχουν απορίες εδώ είμαστε.

-Πρόπλυση του αρνητικού με νερο
Η πρόπλυση δεν είναι υποχρεωτική, άλλοι την κάνουν άλλοι όχι. Γεμίζουμε το τανκ με νερό 20ο C και το αφήνουμε για 1-2 λεπτά. Το πλεονέκτημα είναι ότι φέρνουμε το τανκ στην επιθυμητή θερμοκρασία και είναι ευκολότερο να τη διατηρήσουμε σταθερή στη συνέχεια.

-Εμφάνιση
Αφού αδειάσουμε το νερό της πρόπλυσης (αν κάναμε) προσθέτουμε το διάλυμα του εμφανιστή (developer) που έχουμε έτοιμο από πριν στη θερμοκρασία των 20ο και ενεργοποιούμε το χρονόμετρο. Εκτός από τη θερμοκρασία είναι σημαντική η ανάδευση του τανκ σε τακτά χρονικά διαστήματα ώστε να εξασφαλίσουμε την ομοιόμορφη δράση του εμφανιστή σε όλη την επιφάνεια του φιλμ. Ένας γενικός κανόνας είναι το συνεχές αναποδογύρισμα του τανκ για τα πρώτα 30 δευτερόλεπτα και στη συνέχεια τρία τέσσερα αναποδογυρίσματα κάθε λεπτό. Από τη συνεχή ανάδευση όμως υπάρχει κίνδυνος να μείνουν φυσαλίδες στην επιφάνεια του φιλμ, για αυτό καλό είναι να χτυπάμε το τανκ στον πάγκο στο τέλος κάθε ανάδευσης να φύγουν. Ο συνολικός χρόνος της εμφάνισης αναφέρεται στις οδηγίες του χημικού από τον κατασκευαστή.

-Διακοπή εμφάνισης

Στο τέλος του επιθυμητού χρόνου αδειάζουμε τον εμφανιστή και προσθέτουμε ένα ειδικό διάλυμα (stop bath) με ίδια θερμοκρασία 20ο για να σταματήσει αμέσως η διαδικασία της εμφάνισης. Ο χρόνος εδώ δεν είναι κρίσιμος, γύρω στα 2 λεπτά είναι συνήθως αρκετά αλλά και πάλι διαβάζουμε τις οδηγίες.

-Στερέωση
Αδειάζουμε το stop bath και προσθέτουμε τον στερεωτή (fixer), το τελευταίο απαραίτητο χημικό υγρό. Μόνο μετά τη στερέωση το αρνητικό παύει να είναι φωτοευαίσθητο και μπορεί να εκτεθεί στο φως. Η θερμοκρασία του στερεωτή πρέπει επίσης να είναι 20ο και ο χρόνος αναφέρεται στις οδηγίες.

-Πλύσιμο
Τέλος πρέπει να πλύνουμε με άφθονο νερό για και να στεγνώσουμε το φιλμ. Αν το φιλμ δεν πλυθεί καλά υπολείμματα χημικών θα μείνουν και σιγά σιγά θα καταστρέψουν το φιλμ. Στο πλύσιμο βοηθάει πολύ η προσθήκη ενός υγρού (washing aid), που μειώνει σημαντικά το συνολικό χρόνο.
Πολύ σημαντικό όμως είναι να χρησιμοποιήσουμε στο τέλος του πλυσίματος wetting agent. Αν αφήσουμε το φιλμ να στεγνώσει χωρίς αυτό υπάρχει κίνδυνος τα άλατα του νερού να μείνουν πάνω στο αρνητικό με τη μορφή στίγματος. Πολλοί μάλιστα στο τέλος του πλυσίματος προτιμούν να κάνουν μια εμβάπτιση σε ένα διάλυμα αποσταγμένου νερό και wetting agent που δεν έχει άλατα.

-Στέγνωμα
Στο στέγνωμα είναι σημαντικό να μην πάει σκόνη πάνω στο φίλμ γιατί αν πάει τώρα κάποιος κόκκος σκόνης και το φιλμ στεγνώσει με τη σκόνη πολύ δύσκολα απομακρύνεται μετά. Γενικότερα καλό είναι να θυμόμαστε ότι η σκόνη είναι μεγάλος εχθρός του σκοτεινού θαλάμου και θέλει ιδιαίτερη προσοχή.
Το μπάνιο που είναι συνήθως ο πιο υγρός χώρος του σπιτιού είναι το καταλληλότερο μέρος να στεγνώσουμε το φιλμ αλλά να μην έχει κάποιο ρεύμα αέρα γιατί αυτό το ρεύμα συνήθως κουβαλάει και σκόνη.

Εδώ είναι ακόμη ένα βίντεο με όλη τη διαδικασία της εμφάνισης.




Έτσι δε χρειάζεται ούτε καν σκοτεινός θάλαμος για την εμφάνιση του φιλμ, ούτε ακριβός εξοπλισμός. Το μπάνιο του σπιτιού μας είναι αρκετό. Ένας σάκος αλλαγής κοστίζει λίγο το ίδιο και το τανκ, κάντε ένα ψάξιμο στο δίκτυο να δείτε που παίζουν οι τιμές.

Επίτηδες προτίμησα να μην αναφερθώ σε συγκεκριμένες μάρκες ή τύπους φιλμ και χημικών. Ας το κάνουμε στη συνέχεια προτείνοντας ότι νομίζει ο καθένας. Ο Βασίλης ήδη έγραψε πολύ καλά λόγια για το Kodak T-Max και με τα αντίστοιχα χημικά που προτείνει η εταιρία είναι μια πολύ καλή αρχή.

Έτσι δε χρειάζεται ούτε καν σκοτεινός θάλαμος για την εμφάνιση του φιλμ, ούτε ακριβός εξοπλισμός. Το μπάνιο του σπιτιού μας είναι αρκετό. Ένας σάκος αλλαγής κοστίζει λίγο το ίδιο και το τανκ, κάντε ένα ψάξιμο στο δίκτυο να δείτε που παίζουν οι τιμές.

Επίτηδες προτίμησα να μην αναφερθώ σε συγκεκριμένες μάρκες ή τύπους φιλμ και χημικών. Ας το κάνουμε στη συνέχεια προτείνοντας ότι νομίζει ο καθένας. Ο Βασίλης ήδη έγραψε πολύ καλά λόγια για το Kodak T-Max και με τα αντίστοιχα χημικά που προτείνει η εταιρία είναι μια πολύ καλή αρχή.

Τον εξοπλισμό για την εμφάνιση του φιλμ είναι έυκολο να τον βρείτε σε κεντρικά μαγαζιά με φωτογραφικά υλικά αλλά για όσους επιμένουν να ψωνίζουν από το ιντερνετ εδώ είναι δύο λινκ καταστημάτων με καλές τιμές:

www.7dayshop.com
www.mailshots.co.uk/

Ακόμη να πω ότι αν ανοίξετε τη σελίδα του youtube με τα βίντεο που έστειλα πιο πάνω θα δείτε δεξιά αρκετά related videos που ίσως να είναι χρήσιμα.

Αλέξη όλα τα μεγάλα φωτογραφικά μαγαζια στο κέντρο έχουν χημικά, Γεραμας, fotomarket, Σκιαδόπουλος. Αυτό που δεν ξέρω να σου προτείνω είναι ποιόν εμφανιστή να χρησιμοποιήσεις με το Tmax. Τα υπόλοιπα εκτός εμφανιστή χημικά είναι ίδια, όποιο και να πάρεις καλό θα είναι.

Θα έλεγα να ξεκινήσεις από το Σκιαδόπουλο στη Τζωρτζ, Πλατεία Κάνιγγος. Ρώτα και αποφάσισε. Για να ξεκινήσεις o κλασικός D76 της Κοdak πιστεύω ότι θα είναι μια χαρά. Τον βρίσκεις σε σκόνη και τον αραιώνεις σύμφωνα με τις οδηγίες.

Αυτό που θα πρότεινα να προσέχεις είναι να χρησιμοποιείς φρέσκο εμφανιστή κάθε φορά που εμφανίζεις ένα καινούριο φιλμ. Αραιώνεις όση ποσότητα χρειάζεσαι κάθε φορά και τελειώνοντας τον αδειάζεις στο νεροχύτη.

Με το καλό και περιμένουμε εντυπώσεις.

Το ΧP2 400 δε μου αρεσε. Το κοντραστ μου φάνηκε μειωμένο σε σχέση με το κλασικό ΑΜ. Νομίζω είναι μόνο για όσους δε θέλουν να μπλέξουν με χημικά και τη διαδικάσία της εμφάνισης.