Κατασκευή Τελικού Τοπολογίας Williamson

  • Αγαπητοί φίλοι και φίλες.

    Με ιδιαίτερη χαρά σας προσκαλούμε στην κοπή της πρωτοχρονιάτικης πίτας του AVClub στη Θεσσαλονίκη για το 2024 την Κυριακή 07 Απριλίου και ώρα 14.00

    Δηλώστε τη συμμετοχή σας εδώ, θα χαρούμε πολύ να σας γνωρίσουμε από κοντά.

kirk223

New member
8 February 2008
19
Θα σας παρουσιάσω την κατασκευή που έκανα μαζί με το μέλος του Forum Patrinos όπως δημοσιεύτηκε σε δύο συνέχειες στο Περιοδικό "ΡαδιοΤηλεπικοινωνίες". Πρόκειται για ένα τελικό τύπου Williamson με EL-34 στην έξοδο. Δίνονται αναλυτικές οδηγίες για την κατασκευή μαζί με πλήρη ανάλυση του κυκλώματος. Η κατασκευή χωρίζεται σε δύο ενότητες. Στην πρώτη περιγράφεται η μηχανική κατασκευή και η κατασκευή του τροφοδοτικού. Στην δεύτερη ενότητα περιγράφεται η κατασκευή του τελικού. Δίνονται πλήρη σχέδια, φωτογραφίες και κατάλογος υλικών. Παρατηρήσεις, γνώμες αλλά και ερωτήσεις για όποιον αποφασίσει να τον φτιάξει είναι ευπρόσδεκτες.
-----------------------------------------------------------------------

Η ικανοποίηση που δίνει μία ιδιοκατασκευή είναι ιδιαίτερα μεγάλη. Οι διαδικασίες της απόφασης του τι θα φτιάξουμε, της επιλογής των υλικών, της ίδιας της κατασκευής αλλά και της έρευνας που ακολουθεί αν κάτι δεν λειτουργήσει όπως θέλουμε μας προσφέρουν μεγάλη ευχαρίστηση η οποία πολλαπλασιάζεται όταν αυτό που έχουμε επιλέξει να κατασκευάσουμε λειτουργήσει σωστά. Ανάλογα με την εμπειρία, τις ικανότητες και τις δυνατότητες του ο καθένας επιλέγει τι θα φτιάξει. Στον τομέα των ηλεκτρονικών κατασκευών είναι αλήθεια ότι εδώ και πολλά χρόνια τα πράγματα έχουν δυσκολέψει. Η τεχνολογία έχει προχωρήσει πάρα πολύ και η σμίκρυνση των εξαρτημάτων έχει γίνει τόσο μεγάλη που ο χομπίστας κατασκευαστής αντιμετωπίζει πάρα πολλά προβλήματα αν αποφασίσει να κατασκευάσει μία μοντέρνα ηλεκτρονική συσκευή που χρησιμοποιεί μικροσκοπικά εξαρτήματα ή ακόμα και λογικούς ελεγκτές που απαιτούν και γνώσεις προγραμματισμού. Το χειρότερο βέβαια για τον ιδιοκατασκευαστή είναι ότι στην αγορά μπορεί πλέον να βρει κάποιος σε πάμφθηνες τιμές τις περισσότερες ηλεκτρονικές συσκευές που θα μπορούσε κάποιος να ασχοληθεί και να φτιάξει μόνος του οπότε οι αποτρεπτικοί παράγοντες για να ξεκινήσει κάποιος μια ιδιοκατασκευή πολλαπλασιάζονται.


Ποια είναι η λύση άραγε για αυτόν που επιθυμεί να κατασκευάσει κάτι χρήσιμο, με υλικά που μπορεί να διαχειριστεί εύκολα με τα χέρια του και εντέλει να απολαύσει τους καρπούς των κόπων του χωρίς να χρειαστεί να επενδύσει σε ειδικά εργαλεία εκτός από αυτά που βρίσκεις σε ένα συνηθισμένο ηλεκτρονικό εργαστήριο ;


Αυτή ακριβώς την κουβέντα είχαμε με τον Κώστα πριν από αρκετούς μήνες . Οι κατασκευές κεραιών, interface για computer και διαφόρων άλλων απλών συσκευών δεν ήταν πλέον ιδιαίτερα ελκυστικές. Θέλαμε να καταπιαστούμε με κάτι πιο συναρπαστικό και ενδιαφέρον που όταν ολοκληρωνόταν θα μας γέμιζε με ικανοποίηση και ευχαρίστηση. Την ιδέα τελικά μας την έδωσε ένας φίλος από τα παλιά ο Αντώνης που μας θύμισε τις κατασκευές με λυχνίες που κάναμε τον παλιό καλό καιρό. Η ιδέα του Αντώνη ήταν κυριολεκτικά μια σπίθα που μας άναψε μεγάλη φωτιά. Ξαφνικά κρυώναμε αν δεν είχαμε στο δωμάτιο κάποια κατασκευή με λυχνίες να μας ζεσταίνει. Ξαναθυμηθήκαμε πόσο σαγηνευτικές μπορούν να γίνουν οι καμπύλες μιας 807, το κομψό καπελάκι της 6146, πόσο άτακτη είναι μία 6L6 και τι “ζημιά” μπορεί να κάνει μια καλά πολωμένη EL34. Μνήμες από σκασμένους ηλεκτρολυτικούς, μπλεδιασμένες και κοκκινισμένες λάμπες (τα πολλά Watt θέλουν τόλμη) αλλά και από ζεματιστούς μετασχηματιστές γέμισαν το μυαλό μας. Η επιθυμία να κατασκευάσουμε “κάτι” με λάμπες ήταν αυτόματη και έντονη και στους δυο μας. Στην αρχή δεν είχαμε φανταστεί ότι το “ξανα”κόλλημα μας με τις λυχνίες θα ήταν τόσο μεγάλο ούτε είχαμε καταλάβει ότι τελικά θα γινόταν μόνιμο. Το μόνο που έμενε ήταν να αποφασίσουμε τι ακριβώς θα φτιάχναμε.


Αν έχεις ασχοληθεί αρκετά με τα ηλεκτρονικά και τις κατασκευές φτάνεις κάποια στιγμή σε ένα σημείο που η χρησιμότητα μιας κατασκευής αρχίζει να μετράει λιγότερο σε σχέση με το πόσο η κατασκευή αυτή μπορεί να αγγίξει τις αισθήσεις σου. Αποφασίσαμε λοιπόν να φτιάξουμε κάτι με λυχνίες που όταν τέλειωνε θα μας ευχαριστούσε όχι μόνο γιατί θα λειτουργούσε σωστά αλλά γιατί αυτή η ίδια η λειτουργία του θα κέντριζε κάποια ή κάποιες από τις αισθήσεις μας. Τι καλύτερο λοιπόν από το να κατασκευάσουμε ένα λαμπάτο ενισχυτή ήχου που όχι μόνο θα μας χάριζε ζεστό και αψεγάδιαστο ήχο, θα ικανοποιούσε δηλαδή την αίσθηση της ακοής, αλλά θα χαιρόμασταν και να τον βλέπουμε να λειτουργεί αφού η εικόνα των αναμμένων νημάτων από τις λυχνίες αλλά και από την αισθητική του ίδιου του ενισχυτή είναι παραπάνω από σαγηνευτική.


Μία από τις λυχνίες που πάντα μας άρεσαν αλλά δεν είχαμε ασχοληθεί ιδιαίτερα μαζί της είναι η EL34. Ο λόγος που δεν την είχαμε πλησιάσει στο παρελθόν ήταν ότι η 6146 σε κατασκευές RF που φτιάχναμε χρησιμοποιούσε την ίδια βάση με την EL34 αλλά άντεχε μεγαλύτερη ανοδική τάση και έβγαζε παραπάνω Watt. Αυτή τη φορά όμως η κατασκευή μας αφορά ενισχυτή ήχου και η EL34 με τον επιβλητικό ήχο της και την κομψή κορμοστασιά της είναι η λυχνία που αποφασίσαμε να χρησιμοποιήσουμε για το τελικό στάδιο.
Αφού όπως προείπαμε είχαμε αφήσει για πολύ καιρό τις κατασκευές με λυχνίες (εκτός από περιστασιακές ανακατασκευές και επισκευές παλιών ραδιοφώνων) έπρεπε από την μία να φρεσκάρουμε τις γνώσεις μας επάνω σε τοπολογίες κατασκευής λαμπάτων ενισχυτών και από την άλλη μέσα από κάποια λογική διαδικασία να επιλέξουμε το τελικό σχέδιο του ενισχυτή που θα φτιάχναμε. Η επιλογή μας για την EL34 σαν την κύρια λυχνία της κατασκευής μας και η επιθυμία μας για ισχύ εξόδου 40 Watt ανά κανάλι μας οδήγησαν στην απόφαση να επιλέξουμε τοπολογία Push Pull για το τμήμα εξόδου του ενισχυτή και μάλιστα σε συνδεσμολογία Ultralinear που μειώνει την παραμόρφωση και αυξάνει την γραμμικότητα του ενισχυτή. Το σχέδιο που τελικά επιλέξαμε βασίζεται στην κλασσική τοπολογία ενισχυτή Williamson και συγκεκριμένα σε ένα βελτιωμένο σχέδιο του γνωστού κιτ ενισχυτή της Heathkit W-5M που θεωρείται ακόμη και σήμερα, μερικές δεκαετίες αφού σταμάτησε να κυκλοφορεί στην αγορά, σαν ένας πολύ καλός κλασσικός ενισχυτής με ζεστό και γεμάτο ήχο. Το κάθε κανάλι χρησιμοποιεί δύο EL34 σε διάταξη Push-Pull και δύο 12AU7 (ECC82) που επιτελούν το έργο της ενίσχυσης τάσεως αλλά και του αναστροφέα φάσεως για την λειτουργία Push Pull. Στο σχέδιο αυτό και ιδιαίτερα στο τροφοδοτικό κάναμε και εμείς τις “βελτιώσεις” μας. Τα σχέδια που θα σας δώσουμε αφορούν την τελική έκδοση του τελικού που κατασκευάσαμε και έχουμε την ευκαιρία να απολαμβάνουμε. Όλα τα υλικά που χρησιμοποιήσαμε τα προμηθευτήκαμε από την Ελληνική αγορά αλλά και από την συλλογή υλικών που είχαμε μαζέψει στα συρτάρια μας από τότε που ξεκινήσαμε την ενασχόλησή μας με τα ηλεκτρονικά.


Θα σας παρουσιάσουμε λοιπόν σε αυτή τη σειρά δύο άρθρων τις εμπειρίες που συλλέξαμε κατά την διάρκεια κατασκευής του τελικού ενισχυτή, τις δυσκολίες που αντιμετωπίσαμε αλλά και τις εντυπώσεις μας από την ακρόαση του τελειωμένου ενισχυτή. Ελπίζουμε να αποφασίσετε και εσείς να κατασκευάσετε τον συγκεκριμένο ενισχυτή. Να είστε βέβαιοι ότι το αποτέλεσμα θα σας γοητεύσει. Δεν είναι ανάγκη να ακολουθήσετε ακριβώς τον δρόμο που ακολουθήσαμε εμείς κατά την διάρκεια της κατασκευής. Φτιάξτε τον ενισχυτή όπως σας βολεύει καλύτερα και όπου νομίζετε ότι μπορείτε να βελτιώσετε κάτι επιχειρήστε το, αυτό άλλωστε είναι και το καλύτερο κομμάτι μιας ιδιοκατασκευής.


Θα ξεκινήσουμε στο πρώτο άρθρο μας με το κομμάτι του τροφοδοτικού και το μηχανολογικό κατασκευαστικό κομμάτι. Το σχέδιο του τμήματος του τελικού ενισχυτή, τον κατάλογο με τα υλικά του καθώς και ανάλυση της λειτουργίας του θα σας τα δώσουμε στο επόμενο τεύχος. Να πούμε κατ' αρχήν ότι ο λαμπάτος μας τελικός είναι στερεοφωνικός με ισχύ 2Χ40 Watt. Η κατασκευή έγινε σε ένα σασί με ξεχωριστό τροφοδοτικό για κάθε κανάλι, θα μπορούσαμε δηλαδή να πούμε ότι ουσιαστικά φτιάξαμε ένα διπλό monobloc τελικό ενισχυτή. Θα μπορούσαμε να κατασκευάσουμε ένα κοινό τροφοδοτικό και για τα δύο κανάλια αλλά ήμασταν τόσο “φτιαγμένοι” με την ιδέα, που θέλαμε ο τελικός να είναι μεγάλος, βαρύς και επιβλητικός. Άλλωστε μην ξεχνάμε ότι δύο διπλοδίοδοι κενού 5R4GY (θα μιλήσουμε γι αυτές παρακάτω) λάμπουν καλύτερα στο σκοτάδι από μία. Θέλαμε επίσης να απομονώσουμε τελείως τα δύο κανάλια μεταξύ τους αν και είναι τοποθετημένα στο ίδιο σασί, κάτι που καταφέραμε αφού διαπιστώσαμε ότι ο επηρεασμός του ενός καναλιού στο άλλο είναι πρακτικά ανύπαρκτος.


Το σχέδιο του τροφοδοτικού θα το βρείτε σε διπλανή σελίδα. Οι τάσεις που χρειαζόμαστε για την λειτουργία του κάθε καναλιού του τελικού μας είναι:


500 V DC στα 120 mA για τις ανόδους των EL34
200 V DC στα 30 mA για τα ανοδικά κυκλώματα των 12AU7
6.3V AC στα 4 Α για τα νήματα των EL34
5V AC στα 3 Α για τα νήματα της διπλοανορθώτριας 5R4GY
12.6V DC στα 400 mA για νήματα των 12AU7
-85 V DC στα 100 mA για το κύκλωμα πόλωσης των EL34


Οι μετασχηματιστές τροφοδοσίας που παραγγείλαμε για το κάθε κανάλι ήταν .....πώς να το πούμε ....κάπως μεγαλύτεροι. Ουσιαστικά θέλαμε οι μετασχηματιστές να λειτουργούν άνετα χωρίς να προκαλούν παραπάνω έκκληση θερμότητας. Επιλέξαμε κατασκευή toroidal έτσι ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι τυχόν ηλεκτρομαγνητικοί επηρεασμοί στα κυκλώματα ενίσχυσης κάτι που αποδείχθηκε σωστή επιλογή αφού στην έξοδο του ενισχυτή δεν εμφανίζεται καθόλου βόμβος ακόμη και αν κολλήσουμε το αυτί μας στο ηχείο. Για να έχουμε λοιπόν τις τάσεις που αναφέρουμε παραπάνω οι μετασχηματιστές που παραγγείλαμε έχουν τα παρακάτω τυλίγματα:


Πρωτεύον: 230 V


Δευτερεύον: 2 Χ 400V στα 700 mAH
  1. 6.3V στα 6 A
    5 V στα 5 Α
60 V στα 100 mA
  1. 13.8V στα 3 Α
Είναι φανερό ότι το παρακάναμε λιγάκι στις επιλογές των ρευμάτων των δευτερευόντων τυλιγμάτων αλλά τι να σας πω το ευχαριστηθήκαμε. Άλλωστε ακόμη και αν επιλέγαμε μικρότερα τυλίγματα ο πυρήνας και το μέγεθος του μετασχηματιστή δεν θα άλλαζαν.


Για την παραγωγή της υψηλής τάσης χρησιμοποιήσαμε μια παλιά φίλη σε κάθε κανάλι, την 5R4GY. Είναι μία διπλή ανορθώτρια με νήματα αμέσου θέρμανσης. Αφού γίνει η ανόρθωση της υψηλής τάσης των 2 Χ 400 V AC εφαρμόζεται στην είσοδο ενός κυκλώματος εξομάλυνσης τύπου “Π”. Ο πρώτος ηλεκτρολυτικός πυκνωτής C1 είναι 20 μF. Επιλέξαμε σχετικά χαμηλή τιμή χωρητικότητας για τον συγκεκριμένο πυκνωτή έτσι ώστε να περιοριστεί το ρεύμα εκκίνησης του και να μην κινδυνεύει η 5R4GY από στιγμιαίο μεγάλο ρεύμα που μπορεί να την διαπεράσει και να την καταστρέψει. Τον πρώτο ηλεκτρολυτικό ακολουθεί ένα choke εξομάλυνσης το L1 που επίσης επιλέξαμε να είναι toroidal με τιμή 10 H και μέγιστο ρεύμα τα 150 mA. Το γεγονός του ότι το choke είναι toroidal μας βόλεψε πάρα πολύ στην εγκατάστασή του στο σασί αφού όπως φαίνεται και στις φωτογραφίες μπορεί να στερεωθεί κατ' ευθείαν κάτω από τον αντίστοιχο μετασχηματιστή του κάθε καναλιού.
Το κύκλωμα “Π” ολοκληρώνεται με τον C2 που έχει χωρητικότητα 250 μF που φιλτράρει με το παραπάνω την υψηλή τάση. Από το θετικό άκρο του C2 παίρνουμε την υψηλή τάση “Α” που προορίζεται για τις ανόδους και τα screen των EL34. Η υψηλή τάση για τις ανάγκες των 12AU7 λαμβάνεται μέσω της R3 . Σε όλους τους πυκνωτές που χρησιμοποιούνται στην υψηλή τάση έχουμε τοποθετήσει παράλληλα από μια αντίσταση διαρροής 100K 1W έτσι ώστε να εκφορτίζονται αυτόματα όταν διακόπτεται η παροχή τάσεως στον ενισχυτή.


Για την τροφοδοσία των νημάτων των 12AU7 επιλέξαμε να χρησιμοποιήσουμε συνεχή τάση 12.6 V. Να θυμίσουμε εδώ ότι η 12AU7 είναι διπλοτρίοδος με ξεχωριστά νήματα για το κάθε τμήμα της. Τα νήματα μπορούμε κατ' επιλογή να τα συνδέσουμε παράλληλα οπότε η απαιτούμενη τάση είναι 6.3 V ή να τα συνδέσουμε εν σειρά οπότε η απαιτούμενη τάση είναι 12.6 V. Η επιλογή της χρήσης συνεχούς τάσης αντί εναλλασσόμενης για τις 12AU7 έγινε έτσι ώστε να εξαφανίσουμε την οποιαδήποτε πιθανότητα εισαγωγής βόμβου στην έξοδο του ενισχυτή αφού οι 12AU7 εκτός από διαχωρίστριες φάσης χρησιμοποιούνται και σαν πρώτες ενισχύτριες στον τελικό μας. Την ανόρθωση των 13.8 V που χρησιμοποιήσαμε για το συγκεκριμένο κομμάτι του τροφοδοτικού την κάναμε με μια γέφυρα φτιαγμένη από διόδους τύπου 1N4002. Οι συγκεκριμένες δίοδοι επιλέχτηκαν απλά γιατί είχαμε αρκετές δεκάδες από αυτές στην κατοχή μας και οι τεχνικές τους προδιαγραφές φτάνουν και περισσεύουν για το συγκεκριμένο κύκλωμα . Την ανορθωμένη τάση ακολουθεί ένας ηλεκτρολυτικός καθώς και ένας αποζευκτικός πυκνωτής. Οι τιμές επιλέχτηκαν με βάση τους πυκνωτές που είχαμε διαθέσιμους στο συρτάρι μας και είναι τέτοιες που επιτελούν με το παραπάνω τις προβλεπόμενες λειτουργίες τους. Η σταθεροποίηση της φιλτραρισμένης ανορθωμένης τάσης γίνεται από το σταθεροποιητικό ολοκληρωμένο IC1 τύπου LM7812. Εδώ είχαμε ένα μικρό προβληματάκι αλλά το λύσαμε με πονηρό τρόπο. Η τάση που θέλαμε είναι 12.6 V αλλά το IC1 μας δίνει στην έξοδό του 12 V. Οι 12AU7 μπορούν να δουλέψουν μια χαρά με αυτή την τάση αλλά τι να σας πω, και μόνο που σκεφτόμασταν να χρησιμοποιήσουμε σε κάποιο σημείο του ενισχυτή τάση χαμηλότερη από την προβλεπόμενη μας σηκωνόταν η τρίχα. Γνωρίζουμε πολύ καλά ότι δεν έχει τόση σημασία η συγκεκριμένη διαφορά αλλά οι παλιές συνήθειες δύσκολα ξεχνιούνται, όπως θα διαπιστώσετε και στο δεύτερο κομμάτι του άρθρου. Ένας απλός τρόπος για να αυξήσεις την τάση εξόδου σε ένα σταθεροποιητικό ολοκληρωμένο είναι να τοποθετήσεις μια δίοδο σε σειρά με την σύνδεσή του προς το ( - ) του τροφοδοτικού. Λόγω της συνδεσμολογίας της η δίοδος είναι πολωμένη θετικά άρα άγει με αποτέλεσμα στα άκρα της να εμφανίζεται τάση περίπου 0.6 V. Η τάση αυτή είναι σε σειρά με την τάση εξόδου του ολοκληρωμένου άρα προστίθεται σε αυτήν και μας δίνει τα 12.6 V που θέλουμε. Καταλαβαίνετε βέβαια ότι η δίοδος που επιλέξαμε ήταν και πάλι η 1N4002. Η έξοδος του IC1 φιλτράρεται και αποζεύγνυται με τους πυκνωτές C7 και C8 και πάλι διαλεγμένοι με τις κατάλληλες τιμές από το συρτάρι μας.


Η απαραίτητα αρνητική τάση για την πόλωση των EL34 προκύπτει από ανόρθωση με γέφυρα, των 60 V AC του δευτερεύοντος του μετασχηματιστή μας. Αν νομίζετε ότι και εδώ χρησιμοποιήσαμε τις θρυλικές πια 1N4002 κάνετε λάθος. Αν και η ανάστροφη τάση που αντέχουν οι 1N4002 είναι 100 V και έχουμε μάλιστα την τοποθέτηση δύο διόδων σε σειρά σε κάθε εναλλαγή της τάσεως αφού έχουμε συνδεσμολογία γέφυρας, προτιμήσαμε να μεταχειριστούμε άλλα περισσεύματα του συρταριού με τα υλικά μας. Στην προκείμενη περίπτωση η επιλογή μας ήταν μία γέφυρα τύπου KBU-408. Αν και οι προδιαγραφές της είναι σαφώς μεγαλύτερες από τις απαιτούμενες για το συγκεκριμένο κομμάτι του τροφοδοτικού αφού διαθέταμε αρκετές από αυτές τις προτιμήσαμε για την συγκεκριμένη εφαρμογή. Εσείς μπορείτε να χρησιμοποιήσετε οποιαδήποτε γέφυρα η διόδια αντέχουν ανάστροφη τάση 100 V και ρεύμα 100 mA. Το ρεύμα που τραβάνε τα οδηγά πλέγματα των EL34 είναι πρακτικά αμελητέο οπότε ο C4 φιλτράρει μια χαρά την τάση ενώ η R5 εκφορτίζει τον C4 όταν διακοπεί η παροχή τροφοδοσίας.


Τα νήματα των EL34 τροφοδοτούνται με 6.3 V AC απ' ευθείας από το αντίστοιχο δευτερεύον του μετασχηματιστή μας.


Για να φιλοξενήσουμε όλη την κατασκευή του τελικού μας μαζί με τα δύο τροφοδοτικά επιλέξαμε ένα σασί αλουμινίου με διαστάσεις 43cm Π Χ 25.5cm Β Χ 7.5cm Υ. Αν θέλετε μπορείτε να χρησιμοποιήσετε σασί με παραπλήσιες διαστάσεις ή ακόμα και μικρότερες αν εκτιμήσετε ότι σας αρκούν. Μπορείτε επίσης να χρησιμοποιήσετε δύο ξεχωριστά σασί, ένα για τα τροφοδοτικά και ένα για τα κυρίως κυκλώματα.


Η κατασκευή μας ξεκίνησε με το τρύπημα του σασί. Φροντίσαμε να τοποθετήσουμε τα εξαρτήματα συμμετρικά και με τέτοιο τρόπο που η διάταξή τους να εξυπηρετεί όσο το δυνατόν περισσότερο την κατασκευή αλλά και την αισθητική μας. Επειδή είναι δύσκολο να βρείτε ακριβώς τα ίδια εξαρτήματα με αυτά που χρησιμοποιήσαμε είστε ελεύθεροι να κάνετε τις δικές επιλογές με βάση την κρίση και το γούστο σας. Στο επάνω μέρος του σασί τοποθετήσαμε εκτός από τις βάσεις των λυχνιών, τους μετασχηματιστές τροφοδοσίας και εξόδου καθώς και τους δύο ηλεκτρολυτικούς C2, ένα για κάθε κανάλι. Η εμπρός όψη του ενισχυτή αποφασίσαμε να είναι λιτή και απέριττη οπότε το μόνο που υπάρχει εκεί είναι ο γενικός διακόπτης on/off του ενισχυτή. Στο πίσω μέρος τοποθετήσαμε τους ακροδέκτες για τα ηχεία, το βύσμα τροφοδοσίας (επιλέξαμε τριπολικό βύσμα τροφοδοσίας με φίλτρο RF και ασφάλεια ) του ενισχυτή, δύο βύσματα τύπου RCA (ένα για την είσοδο κάθε καναλιού) και τέσσερις μπόρνες ανά κανάλι μέσω των οποίων παίρνουμε εύκολα μετρήσεις σχετικές με το ρεύμα πόλωσης των EL34. Στο από κάτω μέρος του σασί, σε ότι έχει σχέση με το τροφοδοτικό, εγκαταστήσαμε τα toroidal choke εξομάλυνσης επάνω στην ίδια βίδα με τους μετασχηματιστές τροφοδοσίας μέσω ειδικού προσαρμοστήρα που κατασκεύασε ο Κώστας. Από κάτω εγκαταστήσαμε επίσης και τις δύο πλακέτες γενικών κατασκευών επάνω στις οποίες κατασκευάσαμε τα τροφοδοτικά για τα νήματα των 12AU7 καθώς και όσες κόσσες κρίναμε απαραίτητες για την ολοκλήρωση της κατασκευής.

Πριν βέβαια προχωρήσουμε στην τοποθέτηση των αρχικών εξαρτημάτων έπρεπε να γίνουν αρκετές εργασίες επάνω στο σασί. Το πρώτο βήμα που πρέπει να κάνει κανείς σε τέτοιες κατασκευές, αφού μαζέψει όλα τα υλικά, είναι να φανταστεί την εικόνα του τελειωμένου ενισχυτή. Με βάση την εμπειρία, το γούστο, την εικόνα που έχει κάποιος στο μυαλό του και τις συνθήκες πρέπει να επιλεγεί με προσοχή η θέση που θα τοποθετηθεί το κάθε υλικό τόσο κατή την προεργασία όσο και κατά την διάρκεια της κατασκευής. Αυτό είναι το κομμάτι της όλης διαδικασίας είναι που μας αρέσει περισσότερο. Έχεις την ευκαιρία να δημιουργήσεις κάτι ωραίο με τα χέρια σου και στη συνέχεια να απολαύσεις αυτά που έχει να σου προσφέρει.


Αφού αποφασίσαμε που θα μπει το κάθε βασικό υλικό για την κατασκευή μας προχωρήσαμε στο άνοιγμα των κατάλληλων τρυπών για την στερέωση των υλικών. Το μόνο δύσκολο σημείο ήταν οι μετασχηματιστές τροφοδοσίας που λόγω σχήματος και βάρους μας δυσκόλεψαν λιγάκι αφού έπρεπε να ανοίξουμε στο σασί τρύπα με σχήμα “χαμόγελου” για να περάσουν στο κάτω μέρος της κατασκευής τα καλώδια που μεταφέρουν τις τάσεις πρωτεύοντος και δευτερεύοντος. Σε τέτοιες περιπτώσεις λύνουμε πάντα το πρόβλημα με το κλασσικό τρυπάνι ξυλοκοπτικής που επιτρέπει το άνοιγμα τρυπών οποιουδήποτε σχήματος αφού μπορεί και κόβει άνετα το μαλακό αλουμίνιο. Για τις στρογγυλές τρύπες που χρειαζόμασταν για τις βάσεις των λυχνιών χρησιμοποιήσαμε ειδικά κοπτικά σασί που μπορεί να προμηθευτεί κανείς από καταστήματα με εργαλεία καθώς και ειδικό αλεζουάρ για να τις φέρουμε ακριβώς στις διαστάσεις που θέλαμε. Αφού τελειώσαμε με τις τρύπες καθαρίσαμε το σασί και το γυαλίσαμε ελαφρά με ψιλό γυαλόχαρτο. Θέλαμε όπως είπαμε και στην αρχή του άρθρου ο λαμπάτος ενισχυτής μας να είναι επιβλητικός. Αυτό σήμαινε ότι δεν μπορούσαμε να ξεκινήσουμε την τοποθέτηση εξαρτημάτων στο σασί πριν κάνουμε κάτι την επεξεργασία του χρώματός του. Αποφασίσαμε ότι για την συγκεκριμένη κατασκευή η καλύτερη επιλογή χρωματισμού είναι η ηλεκτροστατική βαφή με χρώμα γκρι σκούρο, όπως και έγινε. Από τις φωτογραφίες που παραθέτουμε βλέπετε ότι το εγχείρημα της βαφής πέτυχε απόλυτα και το οπτικό αποτέλεσμα είναι παραπάνω από ικανοποιητικό. Αν αποφασίσετε να προχωρήσετε στην κατασκευή του τελικού δεν είναι υποχρεωτικό να βάψετε το σασί ή να τοποθετήσετε τα υλικά με τον ίδιο τρόπο που κάναμε εμείς. Αφήστε την φαντασία σας να δουλέψει και όλα θα πάνε καλά.


Όταν το σασί γύρισε από το βαφείο είχε έρθει η ώρα να αρχίσουμε την τοποθέτηση των εξαρτημάτων του τροφοδοτικού. Το κομμάτι του τροφοδοτικού που έχει να κάνει με τα νήματα των 12AU7 καλό είναι να φτιάξετε όπως αναφέραμε προηγουμένως σε ξεχωριστή πλακέτα γενικών κατασκευών. Για όλα τα υπόλοιπα κομμάτια του τροφοδοτικού χρησιμοποιήσαμε συνδεσμολογία point to point. Μην ξεχάσετε να ξύσετε την μπογιά κάτω από το σασί στα σημεία συνδέσεως των γειώσεων με βίδες. Εννοείται ότι κατά την διάρκεια της πραγματοποίησης των ενώσεων πρέπει να δείξουμε ιδιαίτερη προσοχή ώστε να είναι σωστές και να μην ξεχνάμε ποτέ ότι δουλεύουμε με υψηλές τάσεις. Αφού τοποθετήσετε όλα τα υλικά και κάνετε τις απαραίτητες συνδέσεις υλικών του τροφοδοτικού μπορείτε να το τροφοδοτήσετε με τάση για να κάνετε τις πρώτες μετρήσεις. Να θυμίσουμε απλά εδώ ότι για τις κολλήσεις καλό είναι να χρησιμοποιήσετε κολλητήρι 30W και καλής ποιότητας κόλληση. Για τις συνδέσεις μεταξύ εξαρτημάτων όπου χρειαζόταν χρησιμοποιήσαμε μονόκλωνα πολύχρωμα καλώδια με διατομή 1.5 καρέ. Ένα σημείο που θέλει πάρα πολλή προσοχή είναι αυτό των γειώσεων επάνω στο σασί. Αποφύγετε να χρησιμοποιήσετε πολλά σημεία γείωσης γιατί είναι σίγουρο ότι θα έχετε προβλήματα με βρόχους γειώσεων που θα δημιουργήσουν αστάθεια στην έξοδο του ενισχυτή.


Χωρίς να έχετε τοποθετήσει τις 5R4GY στις βάσεις τους τροφοδοτείστε με τάση το κύκλωμα. Με ένα πολύμετρο ελέγξτε τα παρακάτω σημεία για τις τάσεις που αναφέρονται:


  1. Στα ποδαράκια 2 και 8 στην βάση της 5R4GY πρέπει να μετρήσετε 5V AC. Μεταξύ του σασί και των θέσεων 4 και 5 της βάσης της 5R4GY πρέπει να μετρήσετε 400V AC.
  2. Μεταξύ του αρνητικού άκρου του ηλεκτρολυτικού C4 και του σασί πρέπει να μετρήσετε -85V DC.
  3. Η τάση στο θετικό άκρο του C8 πρέπει να είναι 12.6V DC.

Αφού πάρετε αυτές τις μετρήσεις αφαιρέστε την τροφοδοσία από τον ενισχυτή και τοποθετείστε τις 5R4GY επάνω στις βάσεις τους. Ξαναδώστε τροφοδοσία και παρακολουθείστε τα νήματα των διπλοανορθωτριών να ανάβουν σιγά σιγά μέχρι να φτάσουν σε πλήρη λειτουργία. Έχουν μείνει δύο μετρήσεις που πρέπει να κάνουμε πριν θεωρήσουμε ότι το τροφοδοτικό μας λειτουργεί. Πρέπει να μετρήσουμε την έξοδο του συστήματος ανόρθωσης και εξομάλυνσης της υψηλής τάσης. Στο θετικό άκρο του πυκνωτή C2 πρέπει να έχουμε 560V DC. Τόση πρέπει να είναι και η τάση στο θετικό άκρο του C3. Οι μετρήσεις πρέπει να γίνουν χωρίς κανένα φορτίο στις εξόδους τάσεων. Μην ανησυχήσετε αν δείτε μικροδιαφορές στις τιμές των τάσεων που δίνουμε. Υπάρχουν πάντα μικροδιαφορές μεταξύ υλικών αλλά πολλές φορές και η τάση δικτύου προκαλεί τέτοια συμπτώματα όπως διαπιστώσαμε και εμείς στην διάρκεια της κατασκευής.


Στο επόμενο τεύχος θα τελειώσουμε την κατασκευή μας και θα ασχοληθούμε με το κυρίως τμήμα του ενισχυτή. Αν αποφασίσετε να επιχειρήσετε αυτή την κατασκευή σας ευχόμαστε καλή επιτυχία, σας συνιστούμε ιδιαίτερη προσοχή με τις υψηλές τάσεις και σας θυμίζουμε ότι δεν πρέπει να απογοητεύεστε με την πρώτη αναποδιά.

-----------------------------------------------------------------------


Στο προηγούμενο τεύχος σας παρουσιάσαμε το πρώτο κομμάτι του άρθρου μας για την κατασκευή στερεοφωνικού ενισχυτή ήχου με λυχνίες με ισχύ εξόδου 40 Watt ανά κανάλι. Σας δώσαμε το κυκλωματικό διάγραμμα του τροφοδοτικού καθώς και προτάσεις και οδηγίες για την μηχανολογική κατασκευή του ενισχυτή (σασί, τρύπες κλπ) αλλά και για την συναρμολόγηση των ηλεκτρονικών μερών του τροφοδοτικού και τις πρώτες μετρήσεις. Ελπίζουμε να πετύχαμε να προσελκύσουμε το ενδιαφέρον σας αλλά και να καταφέραμε να σας ανάψουμε την σπίθα που άναψε και σε εμάς, έτσι ώστε να αποφασίσετε και εσείς να κατασκευάσετε τον υπέροχο αυτό ενισχυτή. Σε αυτό το τεύχος θα συνεχίσουμε και θα τελειώσουμε την παρουσίαση της κατασκευής του ενισχυτή, θα ασχοληθούμε με το κυρίως κυκλωματικό διάγραμμα του και θα σας μεταφέρουμε τις εντυπώσεις μας από το τελικό ηχητικό αποτέλεσμα.


Στο Σχήμα 1 απεικονίζεται το κυκλωματικό διάγραμμα του ενισχυτή. Θυμίζουμε ότι βασίζεται στον γνωστό ενισχυτή Heathkit W-5M που χρησιμοποιεί τοπολογία Williamson. Αυτός ο τύπος ενισχυτή πρωτοπαρουσιάστηκε το 1947 και έδωσε τρομερή ώθηση στη σχεδίαση ενισχυτών με λυχνίες. Σημαντικό του πλεονέκτημα για εκείνη την εποχή ήταν το ότι καταργούσε τους μετασχηματιστές προσαρμογής στις ενδιάμεσες βαθμίδες πετυχαίνοντας καλύτερη απόκριση συχνότητας, λιγότερη παραμόρφωση και σταθερότερη λειτουργία. Η πρώτη εμφάνιση της συγκεκριμένης σχεδίασης έγινε στο Βρετανικό περιοδικό “Wireless World” από τον D.T.N Williamson που εκείνη την εποχή εργαζόταν σαν μηχανικός στην εταιρία “M.O Valve Company”. Το αρχικό σχέδιο χρησιμοποιούσε δύο λυχνίες L63 σαν πρώτη ενισχύτρια τάσης, διαχωριστή φάσης και οδήγηση ενώ στην έξοδο χρησιμοποιούσε δύο τέτροδες λυχνίες KT66 συνδεσμολογημένες σαν τρίοδες. Επάνω στο αρχικό αυτό σχέδιο βασίστηκαν πολλοί κατασκευαστές (επαγγελματίες και ερασιτέχνες) για να κατασκευάσουν ενισχυτές που παρουσίαζαν εξαιρετικά τεχνικά χαρακτηριστικά και γνώρισαν μεγάλη εμπορική επιτυχία. Η συγκεκριμένη σχεδίαση στην οποία βασιστήκαμε χρησιμοποιεί τις 12AU7(ECC82) αντί των L63 και στην έξοδο χρησιμοποιεί τις πέντοδες EL34 σε συνδεσμολογία Ultra Linear.


Η αντίσταση εισόδου του ενισχυτή καθορίζεται από την R1 που είναι 470k. Η R2 λειτουργεί σαν grid stopper και προσφέρει αυξημένη σταθερότητα αφού σχηματίζει ένα κύκλωμα RC σε συνδυασμό με την χωρητικότητα οδηγού πλέγματος-καθόδου της πρώτης ενισχύτριας λυχνίας πολλαπλασιασμένης από το φαινόμενο Miller. Ο συνδυασμός αυτός RC αποτελεί ουσιαστικά ένα βαθυπερατό φίλτρο που εμποδίζει την αυτοταλάντωση της πρώτης ενισχύτριας σε υψηλές συχνότητες, αλλά εκτελεί και δύο ακόμη λειτουργίες. Αποτρέπει την είσοδο ραδιοφωνικών σημάτων στον ενισχυτή ενώ η παρουσία της R2 προσφέρει και προστασία εισόδου στον ενισχυτή, περιορίζοντας το ρεύμα του οδηγού πλέγματος σε περίπτωση που υπάρξει υπεροδήγηση. Η λυχνία V1A είναι το πρώτο μισό της 12AU7. Η κάθοδος της πολώνεται από την R3 ενώ η τάση στην αντίσταση ανόδου R5 παρέχεται από την αντίσταση R6 και φιλτράρεται τοπικά από τον C2A. Η σύζευξη με την επόμενη βαθμίδα γίνεται απ' ευθείας από την άνοδο της V1A στο οδηγό πλέγμα της V1B. Παράλληλα με την αντίσταση ανόδου R5 της V1A υπάρχει το δικτύωμα C1R4 που προσφέρει επιπλέον σταθερότητα στο κύκλωμα και σε συνδυασμό με την R5 σχηματίζει ένα κύκλωμα υποβάθμισης υψηλών συχνοτήτων έτσι ώστε να αποφύγουμε τυχόν παρασιτικές ταλαντώσεις στην πρώτη βαθμίδα ενίσχυσης. Η τάση ανόδου της V1A είναι περίπου 100V. Η τάση αυτή εφαρμόζεται κατευθείαν στο πλέγμα της V1B οπότε για να είναι το πλέγμα της συγκεκριμένης λυχνίας πολωμένο αρνητικά ως προς την κάθοδό της πρέπει η κάθοδος να έχει τάση μεγαλύτερη από 100V ως προς την γη. Αυτό επιτυγχάνεται με την αντίσταση πόλωσης R7 που συνδέεται μεταξύ της καθόδου της V1B και της γης. Η τάση στο κύκλωμα ανόδου της V1B παρέχεται από την R9 και φιλτράρεται τοπικά από τον C2B. Η αντίσταση ανόδου της V1B είναι η R8 που έχει ίδια τιμή με την αντίσταση πόλωσης R7 έτσι ώστε τα σήματα που παίρνουμε από την άνοδο και την κάθοδο της V1B, η οποία μην ξεχνάμε ότι λειτουργεί σαν διαχωριστής φάσης, να έχουν το ίδιο πλάτος. Η σύζευξη με την επόμενη βαθμίδα του ενισχυτή γίνεται με τους πυκνωτές C3 και C4. Τα δύο μισά της λυχνίας V2 είναι συνδεσμολογημένα σε διάταξη push pull και ενισχύουν τα ευρισκόμενα σε διαφορά φάσης 180° σήματα που εμφανίζονται στην άνοδο και την κάθοδο της προηγούμενης λυχνίας. Η τάση στα ανοδικά τους κυκλώματα παρέχεται από την αντίσταση R18 και φιλτράρεται τοπικά από τον C2C. Οι αντιστάσεις R16,R17 είναι οι ανοδικές αντιστάσεις των V2A και V2B. Οι αντιστάσεις R11,R12 είναι οι αντιστάσεις οδηγού πλέγματος των ίδιων λυχνιών ενώ η κάθοδος τους πολώνεται από το δικτύωμα των αντιστάσεων R13,R14,R15. Η σύζευξη με την τελική βαθμίδα γίνεται από τις ανόδους της V2 προς τα οδηγά πλέγματα των λυχνιών εξόδου με τους πυκνωτές C5,C6. Τα οδηγά πλέγματα των δύο EL34 στην έξοδο του ενισχυτή πολώνονται με την αρνητική τάση του τροφοδοτικού. Το δικτύωμα των αντιστάσεων R20,R21,R39 σε συνδυασμό με τα δύο τρίμμερ VR1,VR2 φροντίζει ώστε με την κατάλληλη ρύθμιση των τρίμμερ η πόλωση να είναι ίδια σε κάθε EL34. Θα δούμε παρακάτω πως κάνουμε την συγκεκριμένη ρύθμιση. Η τάση πόλωσης παρέχεται μέσω της R38. Οι αντιστάσεις R22,R23 που είναι σε σειρά με τα πλέγματα των λυχνιών εξόδου λειτουργούν σαν grid stoppers παρέχοντας σταθερότητα στην τελική βαθμίδα του ενισχυτή. Οι κάθοδοι των δύο EL34 γειώνονται μέσω των αντιστάσεων R24,R25 που είναι σύρματος και έχουν τιμή 10 Ohm. Θα μπορούσαμε να γειώσουμε κατευθείαν τις καθόδους αλλά προτιμήσαμε τις συγκεκριμένες αντιστάσεις γιατί μετρώντας την τάση στα άκρα τους μπορούμε να ρυθμίσουμε την πόλωση της κάθε λυχνίας με χρήση των VR1,VR2. Η τάση στις ανόδους των EL34 περνάει φυσικά μέσα από τον μετασχηματιστή εξόδου από τον οποίο τροφοδοτούνται και τα screen τους. Η τροφοδοσία των screen γίνεται από το 40% του τυλίγματος της κάθε πλευράς του μετασχηματιστή εξόδου μέσω των αντιστάσεων R26,R27 ολοκληρώνοντας έτσι την συνδεσμολογία Ultra Linear που ουσιαστικά κάνει τις EL34 να λειτουργούν κάπου μεταξύ τετρόδου και τριόδου και εισάγει και ένα μικρό ποσοστό τοπικής αρνητικής ανάδρασης που μειώνει και άλλο την παραμόρφωση του ενισχυτή αλλά και αυξάνει την απόκριση συχνότητάς του. Το πρωτεύων του μετασχηματιστή εξόδου έχει σύνθετη αντίσταση 6k από άκρη σε άκρη ενώ το δευτερεύων έχει τυλίγματα για 4 και 8 Ohm. Από το τύλιγμα των 8 Ohm παίρνουμε και την λήψη για τον βρόχο αρνητικής ανάδρασης του ενισχυτή. Μέσω των R29 και C7 που συνδέονται παράλληλα εφαρμόζουμε το σήμα αρνητικής ανάδρασης στην κάθοδο της V1A.


Αν και μερικές φορές η λεπτομερής περιγραφή ενός ηλεκτρονικού κυκλώματος είναι κουραστική, προσπαθήσαμε να είμαστε όσο το δυνατόν πιο συνοπτικοί γιατί θέλαμε να σας δώσουμε μια όσο το δυνατόν πιο πλήρη άποψη για τον τρόπο λειτουργίας και τις βασικές αρχές σχεδίασης του ενισχυτή. Αφού λοιπόν τελειώσαμε το θεωρητικό μέρος ας πάμε στο πρακτικό που είναι και το πιο ενδιαφέρον. Υποθέτουμε ότι έχετε ακολουθήσει τις οδηγίες του προηγούμενου τεύχους και έχετε κατασκευάσει και δοκιμάσει το τροφοδοτικό του ενισχυτή. Αφού ανοίξετε τις τρύπες στο σασί και για τις λυχνίες του ενισχυτή πρέπει να τοποθετήσετε τις βάσεις τους. Για τον συγκεκριμένο ενισχυτή χρησιμοποιήσαμε βάσεις από λευκό κεραμικό υλικό καλής ποιότητας. Για να πετύχουμε το καλύτερο δυνατόν αισθητικό αποτέλεσμα βιδώσαμε τις βάσεις με το μεταλλικό τους μέρος κάτω από την επιφάνεια του σασί. Προσεκτική τοποθέτηση και ακριβές άνοιγμα των τρυπών απαιτούνται για να είναι επιτυχημένο το τελικό οπτικό αποτέλεσμα. Πρέπει επίσης να φροντίσετε ο προσανατολισμός των βάσεων να είναι τέτοιος που να εξυπηρετεί την συνδεσμολογία μεταξύ τους αλλά και με τα υπόλοιπα μέρη του ενισχυτή. Εμπειρία, διαίσθηση και μερικές φορές τύχη είναι απαραίτητα για να γίνει η τοποθέτηση με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Αν δεν έχετε τίποτα από τα προηγούμενα μην απογοητεύεστε, μπορούν άνετα να αντικατασταθούν με προσεκτική μελέτη του κυκλωματικού διαγράμματος και πολλές δοκιμές. Αν έχετε ανοίξει τις τρύπες και έχετε τοποθετήσει τις βάσεις ήρθε η ώρα για να επιλέξετε που θα τοποθετήσετε τους ακροδέκτες για τα ηχεία και τα βύσματα εισόδου του ενισχυτή. Εμείς επιλέξαμε για πρακτικούς και αισθητικούς λόγους να τα τοποθετήσουμε στο πίσω μέρος του σασί. Για την είσοδο χρησιμοποιήσαμε θηλυκά βύσματα για σασί τύπου RCA πολύ καλής ποιότητας. Προσέξτε εδώ μια σημαντική λεπτομέρεια. Θυμάστε στο προηγούμενο τεύχος που είχαμε μιλήσει για τις γειώσεις των σημάτων και των τάσεων του ενισχυτή. Θυμίζουμε ότι πρέπει να αποφεύγουμε πολλαπλά σημεία γείωσης επάνω στο σασί γιατί θα δημιουργήσουμε σίγουρα βρόγχους γείωσης που θα προκαλέσουν αστάθεια στα κυκλώματα του ενισχυτή. Αστάθεια που πολλές φορές εκφράζεται με τον ήχο ατμακάτου στην έξοδο του . Έτσι λοιπόν και στην περίπτωση των βυσμάτων εισόδου πρέπει να φροντίσετε να επιλέξετε τέτοια βύσματα που η γείωση τους να απομονώνεται από το σασί. Πρέπει να τονίσουμε επίσης ότι το καλώδιο που θα χρησιμοποιήσετε για να συνδέσετε τα βύσματα εισόδου με το κύκλωμα της πρώτης ενισχυτικής λυχνίας πρέπει να είναι θωρακισμένο, καλής ποιότητας και πρέπει το μπλεντάζ του καλωδίου να γειωθεί μόνο από την πλευρά της λυχνίας και όχι από την πλευρά του βύσματος. Όσο αφορά τα βύσματα για την σύνδεση των ηχείων στην έξοδο του ενισχυτή επιλέξαμε μπόρνες καλής ποιότητας βαρέως τύπου. Σε κάθε κανάλι τοποθετήσαμε τρεις. Μια για την γείωση (που δεν την γειώσαμε κατευθείαν στο σασί για τους παραπάνω λόγους) και μία για κάθε έξοδο του ενισχυτή στα 4 και στα 8 Ohm.


Η τοποθέτηση των μετασχηματιστών εξόδου έγινε στο μπροστινό μέρος του σασί σε συμμετρικές θέσεις στο αριστερό και δεξί άκρο. Τοποθετήσαμε τις λυχνίες μεταξύ των μετασχηματιστών εξόδου και φροντίσαμε έτσι ώστε ο προσανατολισμός των μετασχηματιστών να είναι τέτοιος που να εξυπηρετείται η όσο το δυνατόν πιο κοντή καλωδίωση προς τα κυκλώματα του ενισχυτή. Αφού τελείωσε η τοποθέτηση των υλικών που στηρίζονται στο σασί του ενισχυτή ξεκινήσαμε συνδέοντας πρώτα τις απαραίτητες τάσεις για τα νήματα των λυχνιών. Να πούμε εδώ ότι προτιμήσαμε hard wired συνδεσμολογία από την χρήση πλακέτας τυπωμένου κυκλώματος για την ολοκλήρωση του ενισχυτή. Οι λόγοι ήταν πολλοί. Αν και η κατασκευή με χρήση τυπωμένου κυκλώματος είναι σίγουρα πιο εύκολη, αν προηγηθεί η σχετική μελέτη, πρέπει να ομολογήσουμε ότι δεν μας αρέσει καθόλου, γιατί πρώτον υπάρχει πρόβλημα με τις πίστες που συνδέουν την τάση στα νήματα των λυχνιών εξόδου που πρέπει να είναι αρκετά φαρδιές για να αντέξουν το ισχυρό ρεύμα που τα διαρρέει και δεύτερον είναι δύσκολο να κάνεις αλλαγές στο κύκλωμα αφού έχεις συναρμολογήσει και τοποθετήσει τις πλακέτες κάτω από το σασί. Η hard wired συνδεσμολογία από την άλλη, εκτός του ότι προσφέρει μεγαλύτερη ικανοποίηση στον κατασκευαστή προσφέρει και χώρο στην φαντασία και την δημιουργικότητα για να λειτουργήσουν και να προκαλέσουν, την μέσα στα πλαίσια του δυνατού, βελτιστοποιημένη κατασκευή του ενισχυτή. Για τα νήματα των 12AU7 χρησιμοποιήσαμε σταθεροποιημένη τάση 12.6V. Πρέπει γι αυτό τον λόγο να συνδέσουμε τα νήματα κάθε λυχνίας σε σειρά. Συνδέσαμε λοιπόν τα ποδαράκια 4 και 5 με το ποδαράκι 9 και μετά τα συνδέσαμε με το σταθεροποιημένο τροφοδοτικό των 12.6V. Τα νήματα των EL34 τα συνδέσαμε απ' ευθείας με το κατάλληλο τύλιγμα του μετασχηματιστή τροφοδοσίας. Προσοχή πρέπει να δώσουμε όσον αφορά τη συνδεσμολογία των νημάτων σε δύο σημεία. Πρέπει να χρησιμοποιήσουμε μονωμένο καλώδιο κατάλληλης διατομής έτσι ώστε να αποφύγουμε τυχόν υπερθέρμανση του και πρέπει να συστρέψουμε το καλώδιο και να το οδηγήσουμε από διαδρομή που θα το φέρνει όσο το δυνατόν πιο κοντά στο σασί. Αποφεύγουμε έτσι τις επαγωγές ανεπιθύμητων τάσεων στα νήματα των λυχνιών που μπορούν να προκαλέσουν προβλήματα όπως πχ βόμβο στην έξοδο του ενισχυτή. Για τα νήματα των 12AU7 χρησιμοποιήσαμε μονόκλωνο καλώδιο διατομής 1.5 καρέ και για τα νήματα των EL34 μονόκλωνο καλώδιο 2.5 καρέ.


Αφού συνδέσαμε τα νήματα αρχίσαμε την συναρμολόγηση των υλικών για το κυρίως κύκλωμα του ενισχυτή. Ξεκινήσαμε από τα κυκλώματα εισόδου και προχωρήσαμε προς την έξοδο. Για τις κολλήσεις χρησιμοποιήσαμε κολλητήρι 30W και κόλληση καλής ποιότητας. Σε κάθε ξεχωριστή βαθμίδα του ενισχυτή κολλάγαμε πρώτα τις αντιστάσεις και μετά τους πυκνωτές. Σε μερικές από τις βίδες που συγκρατούν τις βάσεις των λυχνιών στερεώσαμε κόσσες. Τα σημεία τα επιλέξαμε με βάση την διαίσθηση και εμπειρία μας ώστε να εξυπηρετηθούν όσο το δυνατόν περισσότερο οι συνδέσεις μεταξύ των υλικών. Προσπαθήσαμε όπου ήταν δυνατό υλικά και καλώδια που μετάφεραν σήματα εισόδου/εξόδου να είναι κάθετα τοποθετημένα μεταξύ τους για να ελαχιστοποιήσουμε τυχόν επηρεασμούς και αναδράσεις. Σε κάθε κανάλι χρησιμοποιήσαμε μόνο δύο σημεία γείωσης με το σασί, ένα για το τροφοδοτικό και ένα για τον υπόλοιπο ενισχυτή. Τα δύο αυτά σημεία τα ενώσαμε και μεταξύ τους με όσο το δυνατόν πιο χοντρό χάλκινο καλώδιο. Δώσαμε μεγάλη προσοχή στην τοποθέτηση των VR1,VR2 γιατί έπρεπε να έχουμε εύκολη πρόσβαση στους άξονές τους για να ρυθμίσουμε εύκολα την πόλωση των λυχνιών. Αντίστοιχη προσοχή δόθηκε και στην τοποθέτηση των R24,R25 γιατί μετρώντας την τάση στους ακροδέκτες μπορούμε πολύ εύκολα να βγάλουμε συμπέρασμα για την σωστή πόλωση των λυχνιών εξόδου του ενισχυτή. Θα εξηγήσουμε την ακριβή διαδικασία παρακάτω. Κατασκευάσαμε πρώτα το ένα κανάλι και αφού κάναμε τις δοκιμές μας με αυτό προχωρήσαμε στο δεύτερο. Εννοείτε ότι δεν πρέπει να βιαστείτε να δοκιμάσετε τον ενισχυτή πριν ελέγξετε και ξαναελέγξετε την σωστή συνδεσμολογία των υλικών. Δεν χρειάζεται να τελειώσετε την συναρμολόγηση σε μια μέρα. Κατασκευάστε τις βαθμίδες μία μία και ελέγξτε την σωστή συνδεσμολογία της κάθε μίας ξεχωριστά.


Πριν προχωρήσετε στην τροφοδοσία των κυκλωμάτων του ενισχυτή με τάση πρέπει να πάρετε κάποιες προκαταρκτικές μετρήσεις για να πιστοποιήσετε την σωστή συνδεσμολογία των βασικών του μερών. Καλό είναι να έχετε ένα variac και να τροφοδοτήσετε το κύκλωμα σιγά σιγά με τάση ώστε αν κάτι δεν πάει καλά να προλάβετε να αντιδράσετε πριν γίνει ζημιά σε υλικά. Σε περίπτωση που δεν έχετε variac ένα έξυπνο κόλπο που χρησιμοποιήσαμε και εμείς στις δοκιμές μας είναι το εξής. Σε σειρά με ένα από τους αγωγούς τροφοδοσίας των 230V συνδέσαμε μια λυχνία πυρακτώσεως 100W. Αν υπάρχει κάποια λάθος συνδεσμολογία στο κύκλωμα ή κάποιο βραχυκύκλωμα, θα διατρέξει το κύκλωμα παραπάνω ρεύμα με αποτέλεσμα η λυχνία να αρχίσει να ανάβει. Όταν το νήμα της λυχνίας πυρακτώσεως ανάψει, θερμαίνεται με αποτέλεσμα η αντίσταση που παρουσιάζει στην διέλευση ρεύματος να αυξάνεται. Με αυτό τον τρόπο η λυχνία λειτουργεί σαν περιοριστής ρεύματος αλλά και σαν οπτική ένδειξη ότι κάτι δεν πάει καλά. Αν η λυχνία δεν ανάψει καθόλου ή ανάψει αλλά με μικρή φωτεινότητα τότε μάλλον δεν υπάρχει κάποιο σημαντικό πρόβλημα στη συνδεσμολογία του ενισχυτή. Αν όμως η λυχνία ανάψει με μεγάλη φωτεινότητα τότε την διαρρέει μεγάλο ρεύμα πράγμα που σημαίνει ότι κάτι δεν πάει καλά οπότε πρέπει να ξαναελέγξουμε τις συνδέσεις για να εντοπίσουμε το πρόβλημα. Καπνός ή υπερθέρμανση κάποιου υλικού είναι ασφαλές σημάδι για το που περίπου είναι το πρόβλημα.


Αν υποθέσουμε ότι όλα πήγαν καλά και αν έχετε πάρει τις μετρήσεις στο τροφοδοτικό που περιγράψαμε στο προηγούμενο τεύχος, πρέπει αφού τοποθετήσετε τις διπλοανορθώτριες 5R4GY στη βάση τους χωρίς να έχετε τοποθετήσει ακόμη τις υπόλοιπες λυχνίες, να τροφοδοτήσετε τον ενισχυτή με τάση και να πάρετε τις παρακάτω αρχικές μετρήσεις:


  1. Στα ποδαράκια 1 και 6 των 12AU7 πρέπει να μετρήσετε τάση περίπου 500V DC ως προς το σασί. Μην ανησυχείτε δεν είναι αυτή η κανονική τάση λειτουργίας των συγκεκριμένων λυχνιών, αλλά ουσιαστικά είναι η αρχική υψηλή τάση του τροφοδοτικού που δεν έχει υποστεί καμία πτώση από τις αντιστάσεις που είναι σε σειρά αφού η λυχνία δεν είναι στη θέση της και άρα δεν έχει κλείσει το κύκλωμα που θα προκαλέσει την διέλευση ρεύματος και την πτώση τάσεως.
  2. Μεταξύ των ποδαριών 4 και 5 των 12AU7 πρέπει να μετρήσετε 12.6V DC που είναι βέβαια η τάση λειτουργίας των νημάτων τους.
  3. Από τα ποδαράκια 3 και 4 των EL34 πρέπει να μετρήσετε τάση περίπου 500V ως προς το σασί.
  4. Στα ποδαράκια 2 και 7 των EL34 πρέπει να μετρήσετε την τάση των νημάτων τους που είναι 6.3V AC.
  5. Στο ποδαράκι 5 των EL34 πρέπει να μετρήσετε αρνητική τάση ως προς το σασί. Αν τοποθετήσετε τα VR1,VR2 στη μέση της διαδρομής τους η τάση που θα μετρήσετε θα είναι περίπου -45V DC. Μην ανησυχήσετε αν μετρήσετε ας πούμε -20 ή -60V DC. Θα ρυθμίσουμε την συγκεκριμένη τάση στη σωστή της τιμή αργότερα.

Αφού πάρετε τις συγκεκριμένες μετρήσεις ήρθε η ώρα για την μεγάλη δοκιμή. Αφαιρέστε την τάση τροφοδοσίας του ενισχυτή και περιμένετε λίγη ώρα μέχρι να ξεφορτίσουν οι ηλεκτρολυτικοί πυκνωτές. Τοποθετήστε όλες τις λυχνίες στη θέση τους και συνδέστε στην έξοδο 8 Ohm του κάθε καναλιού του ενισχυτή ένα μεγάφωνο με ονομαστική ισχύ τουλάχιστον 60W ή τεχνητό φορτίο 8 Ohm αντίστοιχης ισχύος. Δώστε για πρώτη φορά τάση στο πλήρες κύκλωμα που κατασκευάσατε είτε μέσω variac ανεβάζοντας την τάση σιγά σιγά ή μέσω της λυχνίας πυρακτώσεως που αναφέραμε προηγουμένως. Αν όλα έχουν πάει καλά τότε τα νήματα των λυχνιών θα ανάψουν ελαφρά όπως ελαφρά θα ανάψει και η λυχνία πυρακτώσεως. Περιμένετε λίγη ώρα παρατηρώντας προσεκτικά τον ενισχυτή για σημάδια καπνού ή υπερθέρμανσης σε υλικά. Αν τίποτα από αυτά δεν συμβεί σβήστε τον ενισχυτή αφαιρέστε την λυχνία πυρακτώσεως από τον αγωγό των 230V και τροφοδοτείστε τον ενισχυτή αυτή την φορά με κανονική τάση. Αφήστε να ζεσταθούν τα νήματα για λίγα λεπτά. Βραχυκυκλώστε το βύσμα εισόδου και στα δύο κανάλια. Αν έχετε συνδέσει τεχνητό φορτίο στην έξοδο παρατηρήστε με παλμογράφο (αν έχετε) τυχόν κυματομορφές επάνω στην αντίσταση του φορτίου. Κανονικά δεν πρέπει να δείτε κανένα σήμα στην έξοδο αφού η είσοδος και των δύο καναλιών είναι βραχυκυκλωμένη. Αν παρατηρήσετε κυματομορφές και μάλιστα μεγάλου πλάτους αυτό σημαίνει δύο πράγματα. Είτε έχετε κάποιο πρόβλημα με βρόχους γειώσεων οπότε η κυματομορφή που βλέπετε είναι αποτέλεσμα της αστάθειας που παρουσιάζει το κύκλωμα του ενισχυτή, είτε έχετε συνδέσει ανάποδα τα τυλίγματα του μετασχηματιστή εξόδου που τροφοδοτούν τις ανόδους και τα screen των EL34. Να πούμε εδώ ότι ανάλογα με την συνδεσμολογία που θα κάνουμε στο πρωτεύον του μετασχηματιστή εξόδου ορίζεται και η πολικότητα του δευτερεύοντος. Υπάρχει λοιπόν η περίπτωση να παίρνουμε το σήμα για την αρνητική ανάδραση όχι από τον θετικό ακροδέκτη εξόδου αλλά από τον αρνητικό. Αν συμβεί αυτό δεν έχουμε εφαρμόσει στον ενισχυτή αρνητική ανάδραση αλλά ουσιαστικά έχουμε εφαρμόσει θετική με αποτέλεσμα να λειτουργεί σαν ταλαντωτής με απρόβλεπτες συνέπειες. Αφού λοιπόν εντοπίσουμε την πηγή του προβλήματος μπορούμε να ανοίξουμε τους βρόγχους γείωσης λιγοστεύοντας τα σημεία γείωσης επάνω στο σασί ( να τονίσουμε για μια ακόμη φορά ότι αυτό είναι πολύ καλύτερο να το φροντίσετε προκαταβολικά) και μπορούμε επίσης να αλλάξουμε την συνδεσμολογία του πρωτεύοντος του μετασχηματιστή εξόδου έτσι ώστε να φέρουμε το δευτερεύον στην σωστή του πολικότητα.


Αν αντί για τεχνητό φορτίο έχετε συνδέσει στην έξοδο του ενισχυτή ηχεία ή μεγάφωνα τότε όταν δώσετε τάση τροφοδοσία στον ενισχυτή προσέξτε για τυχόν ατμακατώσεις ή βόμβο που σημαίνουν αντίστοιχα τα προβλήματα που αναφέραμε προηγουμένως.


Αν λοιπόν έχετε λύσει τα τυχόν προβλήματα και η έξοδος του ενισχυτή μας είναι καθαρή από ανεπιθύμητα σήματα ήρθε η ώρα για την μεγάλη δοκιμή. Συνδέστε τις εισόδους του ενισχυτή με μία καλή πηγή ήχου. Κατά προτίμηση με προενισχυτή συνδεδεμένο με πικάπ ή CD. Βάλτε να παίξει ο αγαπημένος σας δίσκος και ανοίξτε σιγά σιγά το Volume του προενισχυτή. Καθίστε αναπαυτικά και απολαύστε τους καρπούς των κόπων σας. Αν το αποτέλεσμα δεν είναι το αναμενόμενο τότε κάποιο λάθος έχει γίνει στη συνδεσμολογία των υλικών οπότε για μια ακόμη φορά ελέγξτε τις συνδέσεις που έχετε κάνει. Αν το αποτέλεσμα είναι το αναμενόμενο ήρθε η ώρα για να ρυθμίσουμε την πόλωση των λυχνιών εξόδου σε κάθε κανάλι.


Η βέλτιστη πόλωση του οδηγού πλέγματος για κάθε EL34 θα πρέπει να προκαλεί ανοδικό ρεύμα 40 με 50 mA όταν ο ενισχυτής δεν έχει καθόλου σήμα στην είσοδό του. Επειδή όπως γράψαμε στο προηγούμενο τεύχος οι παλιές συνήθειες δύσκολα ξεχνιούνται δουλεύαμε τις EL34 του ενισχυτή με οριακές τάσεις ειδικά στα screen. Αποφασίσαμε λοιπόν να τις πολώσουμε με τέτοια τάση ώστε το ρεύμα ηρεμίας να είναι 30 mA με αποτέλεσμα να μειώσουμε κάπως την κατανάλωση ισχύος στην άνοδο. Το καλό με τις λυχνίες είναι το ότι ανταποκρίνονται σαν πιστές σύντροφοι ακόμα και όταν δεν τους φερόμαστε καλά. Είναι εύκολο να κοκκινίσουμε την άνοδό τους, να μπλεδίσουμε τον κενό αέρα εσωτερικό χώρο τους ή ακόμα και να λιώσουμε το γυάλινο περίβλημά τους ( ναι το έχουμε κάνει και αυτό ). Θα μας δώσουν πάντα κάποιο χρόνο για να ανταποκριθούμε και την επόμενη φορά αδιαμαρτύρητα θα μας προσφέρουν απόλαυση και ικανοποίηση. Έτσι λοιπόν με ανοδικό ρεύμα 30 mA οι EL34 θα λειτουργήσουν άψογα ακόμα και αν έχουμε υπερβεί “λίγο” την προβλεπόμενη τάση screen. Μόνο μειονέκτημα η πιθανώς μικρότερη ζωή των λυχνιών εξόδου αλλά όπως λέει και ένας φίλος “τα καλύτερα πράγματα στον κόσμο είναι οι παλιοί φίλοι και οι καινούργιες γκόμενες”. Κανείς δεν έπαθε τίποτα αποκτώντας μια τετράδα όμορφων EL34 κάθε δύο ή τρία χρόνια. Αν βέβαια δεν αισθάνεστε τόσο τολμηροί μπορείτε αν θέλετε να χρησιμοποιήσετε μετασχηματιστή με δευτερεύον υψηλής τάσης στα 2Χ350V και όχι στα 2X400 όπως κάναμε εμείς. Σε αυτή την περίπτωση μπορείτε να πολώσετε τις EL34 ώστε το ανοδικό ρεύμα ηρεμίας να είναι 40 έως 50 mA. Για να μετρήσουμε το ανοδικό ρεύμα των λυχνιών εξόδου κανονικά πρέπει να διακόψουμε το κύκλωμα και να συνδέσουμε σε σειρά ένα μιλλιαμπερόμετρο. Αυτό βέβαια δεν είναι καθόλου πρακτικό οπότε ήρθε η ώρα να εξηγήσουμε γιατί χρησιμοποιήσαμε τις αντιστάσεις R24,R25 στις καθόδους των λυχνιών εξόδου. Μετρώντας την τάση στα άκρα τους μπορούμε εφαρμόζοντας τον νόμο του Ohm να βρούμε πόσο ακριβώς είναι το ανοδικό ρεύμα της κάθε EL34. Για την συγκεκριμένη μέτρηση χρησιμοποιήσαμε ψηφιακό βολτόμετρο και ρυθμίσαμε τα VR1,VR2 ώστε στα άκρα των αντιστάσεων να μετράμε 300mV. Με εφαρμογή του νόμου του Ohm I=V/R => I=0.3V/10Οhm => Ι=0.03Α ή I=30mA. Την συγκεκριμένη ρύθμιση θα την κάνετε πρόχειρα όταν ξεκινήσετε για πρώτη φορά τον ενισχυτή και θα την επαναλάβετε αφού έχετε αφήσει τον ενισχυτή να ζεσταθεί για τουλάχιστον μισή ώρα. Θα πρέπει να επαναλαμβάνετε την συγκεκριμένη ρύθμιση κάθε έξη μήνες ή νωρίτερα ανάλογα με το πόσο συχνά λειτουργείτε τον ενισχυτή αφού με το πέρασμα του χρόνου και την λειτουργία του κάποια υλικά πιθανώς να αλλάξουν τιμές οπότε θα αλλάξει και η πόλωση των οδηγών πλεγμάτων των EL34. Για μεγαλύτερη ευκολία μπορείτε να συνδέσετε τους ακροδέκτες των R24,R25 κάθε καναλιού σε μικρές μπόρνες στο πίσω μέρος του ενισχυτή ώστε να παίρνετε τις σχετικές μετρήσεις εύκολα.


Για τις ηχητικές μας δοκιμές, αφού δεν έχουμε τελειώσει ακόμη τον λαμπάτο προενισχυτή που ετοιμάζουμε και θα σας παρουσιάσουμε σύντομα, χρησιμοποιήσαμε ένα προενισχυτή Yamaha CX-1. Τα ηχεία που ενώσαμε με τον ενισχυτή ήταν τα DM-320 της B&W ενώ σαν πηγές χρησιμοποιήσαμε ένα πικάπ Stanton ST-150 με κεφαλή Stanton 680E και ένα CD Player Marantz CD-63MKII. Αφήσαμε τον ενισχυτή να λειτουργήσει για αρκετές ώρες έτσι ώστε να επιτευχθεί το απαραίτητο στρώσιμο. Αγαπημένο μας μέσο ακρόασης είναι φυσικά το βινύλιο οπότε για τις δοκιμές μας χρησιμοποιήσαμε δίσκους που τους γνωρίζουμε πάρα πολύ καλά και τους έχουμε ακούσει πολλές φορές κάτω από διαφορετικές συνθήκες ακρόασης. Ξεκινήσαμε με το Led Zeppelin II προσέχοντας για την είσοδο των drums του John Bohnam στο Moby Dick που ήταν επιβλητική και με γεμάτο σώμα. Συνεχίσαμε με το Songs From the Wood των Jethro Tull όπου το φλάουτο του Ian Anderson έμοιαζε να κινείται μπροστά μας. Πολλές ώρες, βινύλια και CD μετά γυρίσαμε και κοιτάξαμε ο ένας τον άλλο με ένα χαμόγελο και ένα συναίσθημα που είχαμε πολύ καιρό να νιώσουμε. Αυτό της ικανοποίησης όταν οι κόποι σου πιάνουν τόπο και το τελικό αποτέλεσμα αγγίζει περισσότερες από μία αισθήσεις σου. Ο ήχος του ενισχυτή είναι μαγικός. Παρά τις πολλές ώρες ακρόασης ακόμα και σε δυνατές εντάσεις ο ήχος του είναι ξεκούραστος. Η παρουσία όλου του φάσματος των ακουστικών συχνοτήτων είναι μοιρασμένη χωρίς να παρατηρείται απώλεια στις υψηλές συχνότητες. Οι μετρήσεις που πήραμε μας άφησαν απόλυτα ικανοποιημένους. Ο ενισχυτής παρουσιάζει επίπεδη απόκριση συχνότητας από τα 10Hz μέχρι τα 80KHz. Στην έξοδό του μετρήσαμε ακριβώς 39.5 Watt πριν αρχίσει να ψαλιδίζει. Πιθανώς να μπορούσε να μας δώσει λίγο παραπάνω ισχύ αλλά δυστυχώς οι μετασχηματιστές εξόδου που είχαμε επιλέξει ήταν 40 Watt οπότε ο ψαλιδισμός ήταν αναπόφευκτος αφού τα τυλίγματα των μετασχηματιστών εξόδου έφταναν τον κορεσμό όταν ξεπερνάγαμε τα 39.5 Watt.


Η κατασκευή του ενισχυτή έγινε στα εργαστήρια του FreeBytes και διήρκεσε περίπου έξη μήνες αφού έπρεπε να κλέβουμε χρόνο από την εργασία μας για να ασχοληθούμε με τον ενισχυτή. Απολαύσαμε κάθε δευτερόλεπτο της διαδικασίας λήψης αποφάσεων, της μηχανολογικής και ηλεκτρονικής κατασκευής και φυσικά της ακρόασης. Επόμενο project η κατασκευή λαμπάτου προενισχυτή για τον την οποία ήδη έχουμε κάνει τα πρώτα βήματα. Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε τον φίλο μας Αντώνη Μπερούκα, παλιό φίλο από τα FM που μας θύμισε την χαρά της ιδιοκατασκευής, τους αναγνώστες του περιοδικού που επικοινώνησαν μαζί μας μετά τη δημοσίευση του πρώτου μέρους της κατασκευής για τα καλά τους λόγια και ιδιαίτερα τον Σταμάτη SV1EML που μας ρώτησε αν τρελαθήκαμε. Όχι αγαπητέ Σταμάτη δεν τρελαθήκαμε απλά “θυμηθήκαμε”.


Αν αποφασίσετε να προχωρήσετε στην συγκεκριμένη κατασκευή είμαστε στη διάθεσή σας για συμβουλές και προτάσεις.


Κατάλογος Υλικών για το ένα κανάλι.
Εξάρτημα Τιμή
C1 150pF/500V 5% Silver Mica
C2A 100uF/630V Ηλεκτρολυτικός
C2B 100uF/630V Ηλεκτρολυτικός
C2C 100uF/630V Ηλεκτρολυτικός
C3 100nF/400V Film
C4 100nF/400V Film
C5 1.0uF/425V Film
C6 1.0uF/425V Film
C7 150p/500V 5% Silver Mica
R1 470k 0.5W 5% Άνθρακος
R2 15k 0.5W 5% Άνθρακος
R3 470Ω 0.5W 5% Άνθρακος
R4 4.7k 0.5W 5% Άνθρακος
R5 68k 2W 5% Άνθρακος
R6 15k 2W 5% Άνθρακος
R7 22k 1W 5% Άνθρακος
R8 22k 1W 5% Άνθρακος
R9 22k 2W 5% Άνθρακος
R11 470k 0.5W 5% Άνθρακος
R12 470k 0.5W 5% Άνθρακος
R13 2.2k 0.5W 5% Άνθρακος
R14 550Ω 0.25W 1% Metal Film
R15 550Ω 0.25W 1% Metal Film
R16 47k 2W 5% Άνθρακος
R17 47k 2W 5% Άνθρακος
R18 15k 2W 5% Άνθρακος
R20 100k 0.5W 1% Metal Film
R21 100k 0.5W 1% Metal Film
R22 4.3k 0.5W 5% Άνθρακος
R23 4.3k 0.5W 5% Άνθρακος
R24 10Ω 5W 5% Σύρματος
R25 10Ω 5W 5% Σύρματος
R26 270 0.5W 5% Άνθρακος
R27 270 0.5W 5% Άνθρακος
R29 10k 0.5W 5% Άνθρακος
R38 10k 1W 5% Άνθρακος
R39 22k 1W 5% Άνθρακος
RV1 50k Ποτενσιόμετρο πολύστροφο
RV2 50k Ποτενσιόμετρο πολύστροφο
TR1 Μετασχηματιστής εξόδου με πρωτεύον
6.6k με μεσαία λήψη και λήψεις για
λειτουργία Ultra Linear στο 40% του
τυλίγματος από την μεσαία λήψη προς
κάθε άνοδο. Δευτερεύον με λήψεις για
4 και 8 Ohm.
Συνιστόμενοι τύποι:
Hammond 1650H
Sowter UA21
V1 12AU7
V2 12AU7
V4 EL34
V5 EL34
2 βάσεις λυχνιών Octal
2 βάσεις λυχνιών Noval
1 Βύσμα RCA για σασί με μόνωση στη γείωση
για την είσοδο ήχου.
3 Μπόρνες σασί βαρέως τύπου για την σύνδεση
των ηχείων.
 

Attachments

  • Power Supply.jpg
    Power Supply.jpg
    54 KB · Views: 889
  • PunchingHoles.jpg
    PunchingHoles.jpg
    53.4 KB · Views: 834
  • Tripologio.jpg
    Tripologio.jpg
    49.5 KB · Views: 853
  • BiasCloseUp.jpg
    BiasCloseUp.jpg
    145.1 KB · Views: 887
  • Final.jpg
    Final.jpg
    176.9 KB · Views: 880
  • UnderTheHood.jpg
    UnderTheHood.jpg
    113.6 KB · Views: 892
  • Amplifier Schematic.pdf
    105.1 KB · Views: 370
  • Like
Reactions: STK500

ΠΕΤΡΑΛΙΑΣ ΝΙΚΟΣ

AVClub Addicted Member
3 February 2007
2,363
Αθήνα
Πολύ ωραία παρουσίαση, θα το διαβάσω αναλυτικά πάλι. Έχω τον ίδιο ενισχυτή (τοπολογία) αλλά με KT90, 6H30Pi και 12AU7 (περίπου 70W/κανάλι)
 

takis

Supreme Member
11 August 2006
3,663
--------------------
πολυ καλη παρουσιαση και φυσικα φαινεται πολυ καλη κατασκευη ολα ωραια στην θεση τους

καλες ακροασης
 

Tsakalos!

Supreme Member
8 December 2009
5,345
Samos!
Μπραβο..φοβερη δουλεια κ ομορφη!...καλη αρχη φιλε!..τετοιες παρουσιασεις ενδιαφερουν πολυ κοσμο πιστευω! να σαι καλα..
 

Δημήτρης Δ.

Supreme Member
21 June 2006
5,452
Κύριοι μπράβο για την κατασκευή.
Άψογη παρουσίαση, τα σέβη μου.

ΥΓ. Ο Αντώνης ο Μπερούκας είναι το καλύτερο παιδί που υπάρχει.
Μεγάλο κεφαλαίο για το φόρουμ με τις γνώσεις του και τη βοήθεια που προσφέρει.
 

gfle

AVClub Enthusiast
17 June 2006
1,282
Αθήνα
Απάντηση: Re: Κατασκευή Τελικού Τοπολογίας Williamson

Και εγω παρομοιο εχω, με 6CA7 και ECC αλλα σε χαμηλοτερη ταση και χωρις τις ανορθωτριες και με πιο..... απλα υλικα.
 
17 June 2006
626
Παιδιά τα συγχαρητήριά μου!

Πάρα πολύ ωραία παρουσίαση, άντε και καλή αρχή! Προφανέστατα η καλύτερη παρουσίαση DIY μηχανήματος εδώ μέσα. Πολύ ωραία κατασκευή κύριοι! Μια μικρή ένσταση όσον αφορά τα τσοκ σε τοροειδής αλλά αφού ακούγεται καλά, no problem!

Αυτό θα πεί καλό ξεκίνημα! :SFGSFGSF:
 

ΠΕΤΡΑΛΙΑΣ ΝΙΚΟΣ

AVClub Addicted Member
3 February 2007
2,363
Αθήνα
Εγώ γιατί θυμάμαι μετρήσεις κι επεξηγήσεις βήμα προς βήμα, ανάλυση του κάθε σταδίου πως και γιατί, επεξήγηση τρόπου υλοποίησης, κολλήσεων επαφών κτλ κτλ? (Βάζω και το avforum στις αναμνήσεις).

Σε καμία περίπτωση δεν θέλω να παρεξηγηθούν τα σχόλια και να φανεί ότι "υποτιμάται" το παρόν thread και η κατασκευή. Είναι πάρα πολύ καλά. Εγώ τα γράφω μόνο με μια δόση νοσταλγίας...
 

Tsakalos!

Supreme Member
8 December 2009
5,345
Samos!
ωντος κ γω εχω διαβασει καλυτερες , θυμιζει λιγο copy-paste αλλα για πρωτο ποστ ειναι πολυ καλη!...καλη συνεχεια φιλε!πολυ καλος!
 

tmjuju

Administration Team
Staff member
21 January 2007
21,651
Τα συγχαρητήρια μου για την τεκμηρίωση αλλά κύρια για την οπτική σας γωνία που μεταφέρει απόλυτα τη μέθοδο και τις επιλογές που κάνατε!
 

ΠΕΤΡΑΛΙΑΣ ΝΙΚΟΣ

AVClub Addicted Member
3 February 2007
2,363
Αθήνα
Επειδή το συγκεκριμένο σχέδιο το έχω μελετήσει στο παρελθόν και με αυτό ακούω κάθε μέρα θα ήθελα να εκφράσω κάποια ερωτήματα για να καταλάβω.

Με ποια κριτήρια επέλεξες
1) 100uF πυκνωτές τροφοδοσίας?
2) 150pF πυκνωτή στην ανάδραση?
3) 12AU7 για οδήγηση των EL34
4) JJ λάμπες

Αφού η τροφοδοσία είναι 500V
1) Πως επιλέγεις πυκνωτές 630V? (ειδικά τον πρώτο 20uF)
2) Tι τάση έχεις στο screen της EL34? (έχει limiting value 450V).
Οι γειώσεις είναι bus ή δέντρο?

Ελπίζω να μην σε κούρασα με τις απανωτές ερωτήσεις...
 
Last edited:

kirk223

New member
8 February 2008
19
Επειδή το συγκεκριμένο σχέδιο το έχω μελετήσει στο παρελθόν και με αυτό ακούω κάθε μέρα θα ήθελα να εκφράσω κάποια ερωτήματα για να καταλάβω.

Με ποια κριτήρια επέλεξες
1) 100uF πυκνωτές τροφοδοσίας?
2) 150pF πυκνωτή στην ανάδραση?
3) 12AU7 για οδήγηση των EL34
4) JJ λάμπες

Αφού η τροφοδοσία είναι 500V
1) Πως επιλέγεις πυκνωτές 630V? (ειδικά τον πρώτο 20uF)
2) Tι τάση έχεις στο screen της EL34? (έχει limiting value 450V).
Οι γειώσεις είναι bus ή δέντρο?

Ελπίζω να μην σε κούρασα με τις απανωτές ερωτήσεις...

Κανένα πρόβλημα για τις ερωτήσεις, το αντίθετο μάλιστα είναι μιά καλή ευκαιρία για κουβεντούλα. Σχετικά με τους πυκνωτές των 100μF φαντάζομαι εννοείς τους C2A,C2B,C2C. Είναι αλήθεια ότι η χωρητικότητα θα μπορούσε να είναι και μικρότερη. Αφού όμως είχαμε αρκετούς τέτοιους σε stock γιατί όχι. Άλλωστε η επίδρασή τους στην ακουστική του συστήματος είναι πρακτικά ανύπαρκτη (όσον αφορά την πιθανή διαρροή σήματος μέσα από αυτούς, αν αυτό εννοείς) αφού οι αντιστάσεις σε σειρά με τις ανόδους είναι μεγάλης τιμής.
Σχετικά με τα 150pF στην ανάδραση. Η συγκεκριμένη τιμή επιλέχθηκε μετά από δοκιμές με γεννήτρια και παλμογράφο σε τετραγωνικά σήματα υψηλής συχνότητας. Οι Silver Mica πυκνωτές που είχαμε για τις δοκιμές δεν μπορώ να πω ότι είχαν μεγάλη ποικιλία σε τιμές. Επιλέξαμε αυτόν με τα καλύτερα αποτελέσματα.
Σχετικά με τις 12AU7 να σου πω την αλήθεια θα προτιμούσα και εγώ 6SN7 (όχι οτι έχω παράπονο από τις 12AU7 μια χαρά παίζουν). Η JJ μια χαρά είναι δεν είχαμε κάποιο πρόβλημα.

Η πιό κοντινή τιμή σε τάση πυκνωτών πριν τα 630V είναι τα 500V που είναι οριακά. Άσε που δεν υπάρχουν διαθέσιμες και όλες οι τιμές τάσεων ανά πάσα στιγμή στην τοπική αγορά, που την προτιμήσαμε κατ' επιλογή (εκτός από υλικά που είχαμε σε stock). Η τάση του screen είναι μια πονεμένη ιστορία, αλλά να τονίσω ότι θέλαμε κάτι να μας ζεσταίνει και λίγο τον χειμώνα.:devil-smiley-029: Λοιπόν αν θυμάμε καλά είναι λίγο παραπάνω από 450V (η κατασκευή έγινε πριν από δύο περίπου χρόνια). Όπως λέω και στην παρουσίαση το καλό με τις λαμπίτσες είναι ότι δεν παραπονούνται ακόμη και αν είσαι λίγο βάρβαρος μαζί τους.

Οι γειώσεις είναι τύπου αστέρα.

Ελπίζω να απαντήθηκαν οι ερωτήσεις σου.