Η 7η συμφωνία του Bruckner ήταν η μεγαλύτερη επιτυχία που είχε γνωρίσει όσο ζούσε, ο μεγάλος συνθέτης. Καμιά άλλη συμφωνία δεν είχε γνωρίσει, την εποχή που ζούσε ο Bruckner, τέτοια αναγνώριση εντός και εκτός Γερμανίας-Αυστρίας. Επίσης η συμφωνία συνετέθηκε την ίδια περίοδο που συνέθετε και το περίφημο Te-Deum.
H πρεμιέρα είχε δωθεί στην Λειψία, με την Ορχήστρα Geandhaus της πόλης, υπό την διεύθυνση του Arthur Nikisch. Η αρχική αναγνώριση ήρθε από το μαέστρο, από την ανάγνωση και ακρόαση της παρτιτούρας στο πιάνο. Το πρώτο πράγμα που ήθελε ήταν να μελετήσει την συμφωνία και να την ερμηνεύσει. Μάλιστα στην Λειψία είχαν οργανωθεί παρουσιάσεις του έργου από τον Nikisch στο τύπο. [Υπόψη: ο Nikisch είναι θρυλικός μαέστρος δίοτι είναι ο 1ος μαέστρος που ηχογραφήθηκε ερμηνεία του-5η του Beethoven αλλά και ο 1ος που βιντεοσκοπήθηκε. Επίσης στην Αμερική και στη Βοστώνη που ανέλαβε καθήκοντα, ερμήνευσε και την Αμερικάνικη πρεμιέρα της 7ης συμφωνίας του Bruckner. Άκομα απετέλεσε τον 1ο μαέστρο που ερμήνευσε όλο τον κύκλο συμφωνιών του Bruckner με την Leipsing Gewandhaus].
Η πρεμιέρα στέφθηκε με επιτυχία. Ο Bruckner είχε πάρει τραίνο να βρεθεί και χειροκροτήθηκε από το κοινό της Λειψίας για αρκετή ώρα σε κάθε μέρος της συμφωνίας. Ακολούθησε η επιτυχής πρεμιέρα στην πόλη του Μονάχου υπό τον Hermann Levi,η οποία επιτυχία, οδήγησε στην ευρύτερη αναγνώριση της συμφωνίας του.
Εκείνο που δεν ήθελε ο Bruckner, άλλα τελικά συνέβη, ήταν να υπάρξει ερμηνεία στην Βιέννη. Δεν το ήθελε, διότι o γνωστός κριτικός Hanslick παραμόνευε και ήταν σίγουρος για την άσχημη κριτική του (κριτικές του Hanslick είχαν δημιουργήσει νευρικό κλονισμό στον ευαίσθητο Bruckner). Παρόλα αυτά, η πρεμιέρα στην Βιέννη έγινε, υπό τον Hans Richter και έτυχε ενθουσιώδους αποδοχής από το κοινό και φυσικά αρνητικής κριτικής από τον Hanslick όπου στο πρόσωπό του Wagner και του Bruckner έβλεπε να απειλείτε η γερμανική τέχνη ως συνέχεια του Beethoven και του Schubert. Αποθεώθηκε από τον Hugo Wolf και μάλλον προβλημάτισε τον Brahms, όπου δεν ήταν σίγουρος εάν με αυτό έργο ο Bruckner επέκτεινε το μουσικό είδος της συμφωνίας ή αν το κατέστρεφε.
Παρόλα αυτά, το μέρος που χαρακτηρίζει αυτή την συμφωνία είναι το 2ο μέρος, ένα Adagio αφιερωμένο στην μνήμη του Richard Wagner. Ο Wagner κατά την σύνθεση της συμφωνίας είχε πεθάνει. Το Αdagio είναι πραγματικά σπαρακτικό και από ότι μας πληροφορεί ο Nowak (μελετητής των έργων του Bruckner, στον οποίο οφείλουμε πολλές ενημερωμένες εκδοχές των συμφωνίων στις αυθεντικές προθέσεις του συνθέτη), τα χειρόγραφα δείχνουν ότι η ενορχήστρωση ξεκίνησε διαφορετικά και αναθεωρήθηκε και κατέληξε διαφορετικά με την είδηση του θανάτου του Wagner. Ο Bruckner είχε συναντηθεί με τον Wagner, στο Bayreuth στην πρεμιέρα του Parsifal, διαπίστωσε την προβληματική υγεία του συνθέτη. Ο Wagner δήλωνε ότι υπάρχει ένας συμφωνιστής ισάξιος του Beethoven και δεν ήταν άλλος από τον Bruckner και άφηνε υποσχέσεις για στήριξη του έργου του και την διάθεση του να διευθύνει συμφωνίες του. Κάτι που δεν έγινε ποτέ.
Η 7η συμφωνία, έχει τις πιο έντονες Wagnerικές επιρροές μετά την 3η συμφωνία. Είναι φυσικά παραδοσιακό ως προς τα 4 μέρη της συμφωνίας όπου μια στοιχειώδης ανάλυση (με προσωπικούς όρους) θα ακολουθήσει.
Ι. Allegro Moderato
To 1o μέρος ξεκινά με μια Wagneriκη αισθητική. Θυμίζει την έναρξη του Χρυσού του Ρήνου του Wagner, το πρώτο θέμα. Αυτό το θέμα είναι το μεγαλύτερο που συνέθεσε ποτέ ο Wagner. Η έκθεση γίνεται με το αγαπημένο του τρέμολο στα έγχορδα (χαρακτηριστικότατο και ξεκάθαρο παραδείγμα αυτής της αγαπημένης συνήθειας: έναρξη 4ης συμφωνίας).Αρχικά ξεκινάει με τα βιολία, μετά η βιόλες και τα τσέλα. Η συνέχεια δίνεται σε ξύλινα πνευστά όμποε και κλαρινέτα. 3 θέματα εκθέτει, αναλύει και επανεκθέτει και η κορύφηση έρχεται πάντα με τα κόρνα εκφραστές της φυσικότητας (ως Αυστριακός που είναι...). Αυτά θέματα χρησιμοποιούνται και πλέκονται μεταξύ τους, δημιουργώντας απίστευτες πολυφωνίες συνδιασμένες με τα τρέμολο εγχόρδων. Το μέρος κλίνει με την μεγαλειώδη και θριαμβευτική κατάληξη του αρχικού θέματος.
ΙΙ. Adagio
Από τις ομορφότερες μουσικές σελίδες που έγραψε ο συνθέτης, που το αφιέρωσε στην μνήμη του ινδάλματος του, τον Wagner. Εδώ ο Bruckner τοποθετεί για πρώτη φορά Wagner tubas (αναφορά στον Wagner). H αρχική επιλογή ήταν απλά κόρνα, αλλά η δυσάρεστη είδηση τα άλλαξε όλα ως προς την αισθητική. Ο βαθύς ήχος του Wagner δίνει την πένθιμή σοβαρή και συνάμα σπαραχτική έναρξη του έργου. H πρωτοτυπία του Bruckner εδώ έγκειται στο γεγονός ότι δίνει στις Wagner τούμπες την εισαγωγή του θέματος, ενώ ο Wagner τις είχε δημιουργήσει για να τονίζει μπάσες και σκοτεινές γραμμές που έπρεπε να δίνονται από τα κόρνα προκειμένου να τονίσει το δράμα μουσικά. Αυτή την μελωδία που δίνεται από τις Wagner tubas, απαντιέται από μια σταθερή, σιγανή και σοβαρή φωνή από τα έγχορδα. Ο λυρισμός των θεμάτων είναι μοναδικός και μας παραπέμπει στον αντίστοιχο του Schubert ή του Beethoven όπως συναντιέται στην Missa Solemnis. Εδώ πέρα ο Bruckner δανείζεται ένα μοτιβό από το Te Deum του (Non confundar in aeternum). H μουσική αναπτύσεται και επεκτείνεται μέσα από έναν μουσικότατο σπαραγμό. Ο τίτλος "από εδώ ως την αιωνιότητα" παρότι κινηματογραφικός, ταιριάζει σε αυτό το μέρος και σε αυτή την πορεία του. Όλα αυτά γίνονται σε ελλάσονα κλίμακα μέχρι που φτάνει η κορύφωση, όπου το αρχικό θέμα δίνεται σε μείζονα κλίμακα, που εκφράζει το ξέσπασμα. Η τραγικότητα της κατάστασης που νοιώθει το ανθρώπινο είδος, σε περιπτώσεις απώλειας αγαπημένων. Εδώ μουσικά, σε αυτή την κορύφωση γίνεται αρκετή συζήτηση αν θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν κύμβαλα ή οχι. Στην παρτιτούρα δεν υπάρχει κάποια τέτοια οδηγία. Η ιστορία λέει ότι ο Hans Richter, θεώρησε ότι τα κύμβαλα θα συμβάλουν στην ένταση και εκτόνωση της κορύφωσης πιο άμεσα και θεαματικά μια παρέμβαση με την οποία συμφώνησε ο Bruckner αλλά σε καμμιά παρτιτούρα του δεν καταγράφηκε. Οι περισσότεροι μαέστροι φαίνεται να το προτιμούν γιατί εντυπωσιάζει... εκείνοι που δεν το προτιμούν και είναι πολύ συνέπεις και έχουν καλή αντίληψη, δεν χάνουν καθόλου σε ουσία (Jochum και πρόσφατα άκουσα του Sanderling όπου τα τέμπι του και η καθαρότητα και το καμπάνισμα των χάλκινων όπως τα έδωσε ήταν σαν να τ' άκουσα τα κύμβαλα). Μετά από αυτό, σβήνουν ξαφνικά τα έγχορδα, η κόπωση του ξεσπάσματος γυρνώντας στην ελάσσονα διάθεση. Εδώ είναι και ένα από τα αγαπημένα σημεία μου. To φλάουτο δίνει μια εντελώς εξώκοσμη μελωδία. Είναι το σημείο όπου σε τέτοιες καταστάσεις, είμαστε χαμένοι στο άπειρο, με βλέμμα κενό, γεμάτο απόγνωση. Είναι από τα αγαπημένα μου περάσματα σε αυτή την συμφωνία και κάποιος άφησε ιστορία (για μένα προσωπικά σε αυτό το σημείο - θα το δούμε στις προτάσεις ακρόασης). Μου θυμίζει αρκετά, ως προς την έκφραση αλλά σε διαφορετικό στυλ, την αντίστοιχη στιγμή από την σκηνή της τρέλας της Lucia di Lamermoor του Donizetti, όπου το φλάουτο έχει ένα αντίστοιχο ρόλο παράλληλο με την σοπράνο. Η κατανυκτική ατμόσφαιρα κλείνει ή καλύτερη σβήνει σαν κεράκι, σ' αυτό το πένθιμο μέρος.
ΙΙΙ. Scherzo
Aν κάποιος ακούσει αυτή την συμφωνία (αλλά και γενικότερα μια συμφωνία του Bruckner) και μετά του έρθει να "σφυρίξει" κάτι από αυτή την συμφωνία, αυτό θα είναι το Scherzo. Είναι ένα μέρος που o Bruckner κοιτάει μπροστά μια και έχουμε μια Μαλερική ανάπτυξη αλλά ταυτόχρονα ια πίσω στον Schubert ως προς τις εντάσεις θυμίζοντας το φινάλε της 9ης συμφωνίας του. Η τρομπέτα μαζί με ένα ελαφρότατο καλπασμό των εγχόρδων, δίνει ένα θέμα, που στην ουσία είναι ερώτημα του τύπου "Τώρα τι γίνεται, τι κάνουμε;" Η απάντηση δίνεται από τα έγχορδα. Η απάντηση στην ουσία είναι μια απορία του τύπου: "Για πιο λόγο έχεις αυτή την απορία για κάτι αυτονόητο;". Αυτό τουλάχιστο ακούω και αντιλαμβάνομαι εγώ. Εδώ ο Bruckner δίνει το ερώτημα και την απορία σε διαφορετικές εντάσεις, σε διαφορετικές ομάδων οργάνων, παλεύοντας να βρει την πιο σωστή έκφραση στο δίλημμα που υπάρχει. Επί της ουσίας περί αυτού πρόκειται. Αυτό το Scherzo είναι μια μουσική σελίδα που μας παρουσιάζει την ανασφάλεια της προσωπικότητας του συνθέτης περισσότερο από οτιδήποτε άλλο έχει συνθέσει. Οι εσωτερικές συγκρούσεις που υπήρχαν μέσα του. Τι δαίμονες κυριαρχούσαν. Έτσι έχουμε διαρκή πάλη θέσης και αντίθεσης. Το τρίο εδώ πέρα ίσως παίζει τον ρόλο του ειρηνικού μεσολαβητή αλλά μάλλον αποτυγχάνει, καθότι το μέρος τελειώνει σε υψηλή ένταση, χωρίς νικητή.
IV. Finale
To φινάλε είναι το πιο δύσκολο μέρος της συμφωνίας. Τόσο ο Hugo Wolf όσο και ο μαέστρος Hermann Levi το βρήκαν δύσκολο και αρκετά "μπερδεμένο". Θεώρησαν δε ότι έπρεπε να αναθεωρηθεί. Ευτυχώς ο Bruckner δεν τους έδωσε σημασία και αργότερα και οι ίδιοι το είχαν καταλάβει. Η επιτυχία της 7ης είχε τονώσει το εγωισμό του. Σε αυτό το μέρος όντως έχουμε την πιο πολύπλοκη ανάπτυξη μέρους στις μέχρι τώρα συμφωνίες του Bruckner (ακολουθούσε η 8η όπου εκεί τα πράγματα είναι πιο πολύπλοκα). To θέμα του 1ου μέρους επανέρχεται νότα-νότα αλλά αυτή την φορά με μεγαλύτερη ένταση και ενεργητικότητα. To μέρος αυτό ως προς την δημιουργία του έχει μια σύνδεση φυσικά αλλά ταυτόχρονα και μια τάση αυτονομίας. Ο Bruckner το συνέθετε μέσα στο καθεδρικό νάου όπου ήταν οργανίστας (Saint Florian). Έτσι μονοκόμματα μουσικά μπλοκ, έντονη χρήση τρέμολο από τα έγχορδα, μπορεί κανείς να διακρίνει. Μια χορωδιακή μελωδία εκτίθεται που μας θυμίζει το 2ο μέρος, το οποίο παίρνει την θεολογική διάσταση της πίστης, διατηρώντας την ατμόσφαιρα κατάνυξης. Μια λυρική απάντηση δίνεται σε αυτό το μέρος, διαφορετική από αυτή που είδαμε στο δεύτερο μέρος. Τέλος το αρχικό πρώτο θέμα επανεπεξεργάζεται και παρουσιάζεται σε μια άλλη διάσταση και άποψη. Η συμφωνία κλείνει με ένα φορτίσιμο όπου όλα αυτά που παρουσιάσθηκαν, βρίσκονται σε μια διαδικασία ανταγωνισμού και σύγκρουσης. Κανένας δεν βγαίνει νικητής.
Προσωπικές προτάσεις ακρόασης (μινιμάλ)
1. Herbert von Karajan/Berliner Philharmoniker (ΕΜΙ 1973). O Karajan ως Αυστριακός είχε στο DNA του αυτή την μουσική. Έχουμε καταγεγραμμένες τρεις εκδοχές. 2 με την Φιλαρμονική του Βερολίνου (1η σε ΕΜΙ, 2η σε DG) και η τελευταία του ερμηνεία (μετά πέθανε) με την Φιλαρμονική της Βιέννης. Λόγω του ότι η 7η ήταν η τελευταία του ηχογράφηση, έχει αποκτήσει θρυλικές διαστάσεις. Προσωπικά πιστεύω ότι η 1η ηχογράφηση σε ΕΜΙ είναι κορυφαία και αξεπέραστη. H ορχήστρα είναι στα καλύτερα της και ο έλεγχος απολύτως. Κάποιες ενστάσεις για την ηχητική καταγραφεί μπορούν να υπάρξουν αλλά ως συνολική απόδοση και αισθητική με έχει κερδίσει. Στο σημείο του φλάουτου του Adagio είναι μοναδικός και αξεπέραστος ο James Callway. Ο τρόπος παιξίματος του με συγκινεί μια και παίζει το φλάουτο σαν φωνή με όλα τα ανθρώπινα χαρακτηριστικά (και το vibrato είναι χαρακτηριστικό ανθρώπινο που συμβαίνει ιδιαίτερα στα πνευστά, στα έγχορδα... μεγάλη ιστορία)
2. Karl Βohm / Wiener Philharmoniker (DG 1977). Αν ο Karajan πιο πάνω αποτελλεί αγαπημένη εκδοχή, όποτε ακούω τον Karl Βohm (Αυστριακός) με την κορυφαία Αυστριακή Ορχήστρα, την Φιλαρμονικη της Βιέννης, αλλάζω γνώμη, μέχρι που ξανακούω Karajan και ξαναλλάζω κ.λπ κ.λπ. Σημειώσατε Χ. Πολύ καλύτερη ηχητικη καταγραφή ενώ ο ιδιαίτερος ήχος των κόρνων και των ξύλινων πνευστών της Φιλαρμονικής της Βιέννης (τα οποία πολύ έξυπνα τα αναδεικνύει σε αυτό το ρεπερτόριο ο Bohm) αποτελλούν ηχητική πανδαισία. Εξαιρετική επιλογή στα τέμπι, δεν παρασέρνεται από το ότι είναι μεγάλος Wagnerικος μαέστρος και ερμηνεύει τον Bruckner ως ... Bruckner
3. Eugene Jochum / Berliner Philharmoniker (DG). Εξαιρετικός ερμηνευτής όπως πάντα και πιστός. Προτιμώ αυτή την εκδοχή από αυτή της Δρέσδης για τον λόγο του ότι δεν προσπαθεί να εντυπωσιάσει αλλά αφήνει την συμφωνία να σε ενθουσιάσει. Στην Δρέσδη πιέζει και εξαναγκάζει τον εντυπωσιασμό ενώ με την Φιλαρμονική του Βερολίνου σε DG αφήνει την ουσία να σε εντυπωσιάσει. Κάτι ανάλογο αισθάνομαι και στην 9η.
4. Klauss Tennstedt / London Philharmonic Orchestra: Προσωπική αγαπημένη, ίσως όχι συνιστώμενη από "ειδικούς". Κυκλοφόρησε πρόσφατα από την δισκογραφική της ίδιας της ορχήστρα, όπου εκδίδει ιστορικές ηχογραφήσεις. Φουλ στην αδρεναλίνη και στην ένταση. Όταν δεν βαράνε τα κύμβαλα στο Adagio, νομίζεις ότι γίνεται σεισμός και πλησιάζει η 2α παρουσία. Καταπληκτικός.
H πρεμιέρα είχε δωθεί στην Λειψία, με την Ορχήστρα Geandhaus της πόλης, υπό την διεύθυνση του Arthur Nikisch. Η αρχική αναγνώριση ήρθε από το μαέστρο, από την ανάγνωση και ακρόαση της παρτιτούρας στο πιάνο. Το πρώτο πράγμα που ήθελε ήταν να μελετήσει την συμφωνία και να την ερμηνεύσει. Μάλιστα στην Λειψία είχαν οργανωθεί παρουσιάσεις του έργου από τον Nikisch στο τύπο. [Υπόψη: ο Nikisch είναι θρυλικός μαέστρος δίοτι είναι ο 1ος μαέστρος που ηχογραφήθηκε ερμηνεία του-5η του Beethoven αλλά και ο 1ος που βιντεοσκοπήθηκε. Επίσης στην Αμερική και στη Βοστώνη που ανέλαβε καθήκοντα, ερμήνευσε και την Αμερικάνικη πρεμιέρα της 7ης συμφωνίας του Bruckner. Άκομα απετέλεσε τον 1ο μαέστρο που ερμήνευσε όλο τον κύκλο συμφωνιών του Bruckner με την Leipsing Gewandhaus].
Η πρεμιέρα στέφθηκε με επιτυχία. Ο Bruckner είχε πάρει τραίνο να βρεθεί και χειροκροτήθηκε από το κοινό της Λειψίας για αρκετή ώρα σε κάθε μέρος της συμφωνίας. Ακολούθησε η επιτυχής πρεμιέρα στην πόλη του Μονάχου υπό τον Hermann Levi,η οποία επιτυχία, οδήγησε στην ευρύτερη αναγνώριση της συμφωνίας του.
Εκείνο που δεν ήθελε ο Bruckner, άλλα τελικά συνέβη, ήταν να υπάρξει ερμηνεία στην Βιέννη. Δεν το ήθελε, διότι o γνωστός κριτικός Hanslick παραμόνευε και ήταν σίγουρος για την άσχημη κριτική του (κριτικές του Hanslick είχαν δημιουργήσει νευρικό κλονισμό στον ευαίσθητο Bruckner). Παρόλα αυτά, η πρεμιέρα στην Βιέννη έγινε, υπό τον Hans Richter και έτυχε ενθουσιώδους αποδοχής από το κοινό και φυσικά αρνητικής κριτικής από τον Hanslick όπου στο πρόσωπό του Wagner και του Bruckner έβλεπε να απειλείτε η γερμανική τέχνη ως συνέχεια του Beethoven και του Schubert. Αποθεώθηκε από τον Hugo Wolf και μάλλον προβλημάτισε τον Brahms, όπου δεν ήταν σίγουρος εάν με αυτό έργο ο Bruckner επέκτεινε το μουσικό είδος της συμφωνίας ή αν το κατέστρεφε.
Παρόλα αυτά, το μέρος που χαρακτηρίζει αυτή την συμφωνία είναι το 2ο μέρος, ένα Adagio αφιερωμένο στην μνήμη του Richard Wagner. Ο Wagner κατά την σύνθεση της συμφωνίας είχε πεθάνει. Το Αdagio είναι πραγματικά σπαρακτικό και από ότι μας πληροφορεί ο Nowak (μελετητής των έργων του Bruckner, στον οποίο οφείλουμε πολλές ενημερωμένες εκδοχές των συμφωνίων στις αυθεντικές προθέσεις του συνθέτη), τα χειρόγραφα δείχνουν ότι η ενορχήστρωση ξεκίνησε διαφορετικά και αναθεωρήθηκε και κατέληξε διαφορετικά με την είδηση του θανάτου του Wagner. Ο Bruckner είχε συναντηθεί με τον Wagner, στο Bayreuth στην πρεμιέρα του Parsifal, διαπίστωσε την προβληματική υγεία του συνθέτη. Ο Wagner δήλωνε ότι υπάρχει ένας συμφωνιστής ισάξιος του Beethoven και δεν ήταν άλλος από τον Bruckner και άφηνε υποσχέσεις για στήριξη του έργου του και την διάθεση του να διευθύνει συμφωνίες του. Κάτι που δεν έγινε ποτέ.
Η 7η συμφωνία, έχει τις πιο έντονες Wagnerικές επιρροές μετά την 3η συμφωνία. Είναι φυσικά παραδοσιακό ως προς τα 4 μέρη της συμφωνίας όπου μια στοιχειώδης ανάλυση (με προσωπικούς όρους) θα ακολουθήσει.
Ι. Allegro Moderato
To 1o μέρος ξεκινά με μια Wagneriκη αισθητική. Θυμίζει την έναρξη του Χρυσού του Ρήνου του Wagner, το πρώτο θέμα. Αυτό το θέμα είναι το μεγαλύτερο που συνέθεσε ποτέ ο Wagner. Η έκθεση γίνεται με το αγαπημένο του τρέμολο στα έγχορδα (χαρακτηριστικότατο και ξεκάθαρο παραδείγμα αυτής της αγαπημένης συνήθειας: έναρξη 4ης συμφωνίας).Αρχικά ξεκινάει με τα βιολία, μετά η βιόλες και τα τσέλα. Η συνέχεια δίνεται σε ξύλινα πνευστά όμποε και κλαρινέτα. 3 θέματα εκθέτει, αναλύει και επανεκθέτει και η κορύφηση έρχεται πάντα με τα κόρνα εκφραστές της φυσικότητας (ως Αυστριακός που είναι...). Αυτά θέματα χρησιμοποιούνται και πλέκονται μεταξύ τους, δημιουργώντας απίστευτες πολυφωνίες συνδιασμένες με τα τρέμολο εγχόρδων. Το μέρος κλίνει με την μεγαλειώδη και θριαμβευτική κατάληξη του αρχικού θέματος.
ΙΙ. Adagio
Από τις ομορφότερες μουσικές σελίδες που έγραψε ο συνθέτης, που το αφιέρωσε στην μνήμη του ινδάλματος του, τον Wagner. Εδώ ο Bruckner τοποθετεί για πρώτη φορά Wagner tubas (αναφορά στον Wagner). H αρχική επιλογή ήταν απλά κόρνα, αλλά η δυσάρεστη είδηση τα άλλαξε όλα ως προς την αισθητική. Ο βαθύς ήχος του Wagner δίνει την πένθιμή σοβαρή και συνάμα σπαραχτική έναρξη του έργου. H πρωτοτυπία του Bruckner εδώ έγκειται στο γεγονός ότι δίνει στις Wagner τούμπες την εισαγωγή του θέματος, ενώ ο Wagner τις είχε δημιουργήσει για να τονίζει μπάσες και σκοτεινές γραμμές που έπρεπε να δίνονται από τα κόρνα προκειμένου να τονίσει το δράμα μουσικά. Αυτή την μελωδία που δίνεται από τις Wagner tubas, απαντιέται από μια σταθερή, σιγανή και σοβαρή φωνή από τα έγχορδα. Ο λυρισμός των θεμάτων είναι μοναδικός και μας παραπέμπει στον αντίστοιχο του Schubert ή του Beethoven όπως συναντιέται στην Missa Solemnis. Εδώ πέρα ο Bruckner δανείζεται ένα μοτιβό από το Te Deum του (Non confundar in aeternum). H μουσική αναπτύσεται και επεκτείνεται μέσα από έναν μουσικότατο σπαραγμό. Ο τίτλος "από εδώ ως την αιωνιότητα" παρότι κινηματογραφικός, ταιριάζει σε αυτό το μέρος και σε αυτή την πορεία του. Όλα αυτά γίνονται σε ελλάσονα κλίμακα μέχρι που φτάνει η κορύφωση, όπου το αρχικό θέμα δίνεται σε μείζονα κλίμακα, που εκφράζει το ξέσπασμα. Η τραγικότητα της κατάστασης που νοιώθει το ανθρώπινο είδος, σε περιπτώσεις απώλειας αγαπημένων. Εδώ μουσικά, σε αυτή την κορύφωση γίνεται αρκετή συζήτηση αν θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν κύμβαλα ή οχι. Στην παρτιτούρα δεν υπάρχει κάποια τέτοια οδηγία. Η ιστορία λέει ότι ο Hans Richter, θεώρησε ότι τα κύμβαλα θα συμβάλουν στην ένταση και εκτόνωση της κορύφωσης πιο άμεσα και θεαματικά μια παρέμβαση με την οποία συμφώνησε ο Bruckner αλλά σε καμμιά παρτιτούρα του δεν καταγράφηκε. Οι περισσότεροι μαέστροι φαίνεται να το προτιμούν γιατί εντυπωσιάζει... εκείνοι που δεν το προτιμούν και είναι πολύ συνέπεις και έχουν καλή αντίληψη, δεν χάνουν καθόλου σε ουσία (Jochum και πρόσφατα άκουσα του Sanderling όπου τα τέμπι του και η καθαρότητα και το καμπάνισμα των χάλκινων όπως τα έδωσε ήταν σαν να τ' άκουσα τα κύμβαλα). Μετά από αυτό, σβήνουν ξαφνικά τα έγχορδα, η κόπωση του ξεσπάσματος γυρνώντας στην ελάσσονα διάθεση. Εδώ είναι και ένα από τα αγαπημένα σημεία μου. To φλάουτο δίνει μια εντελώς εξώκοσμη μελωδία. Είναι το σημείο όπου σε τέτοιες καταστάσεις, είμαστε χαμένοι στο άπειρο, με βλέμμα κενό, γεμάτο απόγνωση. Είναι από τα αγαπημένα μου περάσματα σε αυτή την συμφωνία και κάποιος άφησε ιστορία (για μένα προσωπικά σε αυτό το σημείο - θα το δούμε στις προτάσεις ακρόασης). Μου θυμίζει αρκετά, ως προς την έκφραση αλλά σε διαφορετικό στυλ, την αντίστοιχη στιγμή από την σκηνή της τρέλας της Lucia di Lamermoor του Donizetti, όπου το φλάουτο έχει ένα αντίστοιχο ρόλο παράλληλο με την σοπράνο. Η κατανυκτική ατμόσφαιρα κλείνει ή καλύτερη σβήνει σαν κεράκι, σ' αυτό το πένθιμο μέρος.
ΙΙΙ. Scherzo
Aν κάποιος ακούσει αυτή την συμφωνία (αλλά και γενικότερα μια συμφωνία του Bruckner) και μετά του έρθει να "σφυρίξει" κάτι από αυτή την συμφωνία, αυτό θα είναι το Scherzo. Είναι ένα μέρος που o Bruckner κοιτάει μπροστά μια και έχουμε μια Μαλερική ανάπτυξη αλλά ταυτόχρονα ια πίσω στον Schubert ως προς τις εντάσεις θυμίζοντας το φινάλε της 9ης συμφωνίας του. Η τρομπέτα μαζί με ένα ελαφρότατο καλπασμό των εγχόρδων, δίνει ένα θέμα, που στην ουσία είναι ερώτημα του τύπου "Τώρα τι γίνεται, τι κάνουμε;" Η απάντηση δίνεται από τα έγχορδα. Η απάντηση στην ουσία είναι μια απορία του τύπου: "Για πιο λόγο έχεις αυτή την απορία για κάτι αυτονόητο;". Αυτό τουλάχιστο ακούω και αντιλαμβάνομαι εγώ. Εδώ ο Bruckner δίνει το ερώτημα και την απορία σε διαφορετικές εντάσεις, σε διαφορετικές ομάδων οργάνων, παλεύοντας να βρει την πιο σωστή έκφραση στο δίλημμα που υπάρχει. Επί της ουσίας περί αυτού πρόκειται. Αυτό το Scherzo είναι μια μουσική σελίδα που μας παρουσιάζει την ανασφάλεια της προσωπικότητας του συνθέτης περισσότερο από οτιδήποτε άλλο έχει συνθέσει. Οι εσωτερικές συγκρούσεις που υπήρχαν μέσα του. Τι δαίμονες κυριαρχούσαν. Έτσι έχουμε διαρκή πάλη θέσης και αντίθεσης. Το τρίο εδώ πέρα ίσως παίζει τον ρόλο του ειρηνικού μεσολαβητή αλλά μάλλον αποτυγχάνει, καθότι το μέρος τελειώνει σε υψηλή ένταση, χωρίς νικητή.
IV. Finale
To φινάλε είναι το πιο δύσκολο μέρος της συμφωνίας. Τόσο ο Hugo Wolf όσο και ο μαέστρος Hermann Levi το βρήκαν δύσκολο και αρκετά "μπερδεμένο". Θεώρησαν δε ότι έπρεπε να αναθεωρηθεί. Ευτυχώς ο Bruckner δεν τους έδωσε σημασία και αργότερα και οι ίδιοι το είχαν καταλάβει. Η επιτυχία της 7ης είχε τονώσει το εγωισμό του. Σε αυτό το μέρος όντως έχουμε την πιο πολύπλοκη ανάπτυξη μέρους στις μέχρι τώρα συμφωνίες του Bruckner (ακολουθούσε η 8η όπου εκεί τα πράγματα είναι πιο πολύπλοκα). To θέμα του 1ου μέρους επανέρχεται νότα-νότα αλλά αυτή την φορά με μεγαλύτερη ένταση και ενεργητικότητα. To μέρος αυτό ως προς την δημιουργία του έχει μια σύνδεση φυσικά αλλά ταυτόχρονα και μια τάση αυτονομίας. Ο Bruckner το συνέθετε μέσα στο καθεδρικό νάου όπου ήταν οργανίστας (Saint Florian). Έτσι μονοκόμματα μουσικά μπλοκ, έντονη χρήση τρέμολο από τα έγχορδα, μπορεί κανείς να διακρίνει. Μια χορωδιακή μελωδία εκτίθεται που μας θυμίζει το 2ο μέρος, το οποίο παίρνει την θεολογική διάσταση της πίστης, διατηρώντας την ατμόσφαιρα κατάνυξης. Μια λυρική απάντηση δίνεται σε αυτό το μέρος, διαφορετική από αυτή που είδαμε στο δεύτερο μέρος. Τέλος το αρχικό πρώτο θέμα επανεπεξεργάζεται και παρουσιάζεται σε μια άλλη διάσταση και άποψη. Η συμφωνία κλείνει με ένα φορτίσιμο όπου όλα αυτά που παρουσιάσθηκαν, βρίσκονται σε μια διαδικασία ανταγωνισμού και σύγκρουσης. Κανένας δεν βγαίνει νικητής.
Προσωπικές προτάσεις ακρόασης (μινιμάλ)
1. Herbert von Karajan/Berliner Philharmoniker (ΕΜΙ 1973). O Karajan ως Αυστριακός είχε στο DNA του αυτή την μουσική. Έχουμε καταγεγραμμένες τρεις εκδοχές. 2 με την Φιλαρμονική του Βερολίνου (1η σε ΕΜΙ, 2η σε DG) και η τελευταία του ερμηνεία (μετά πέθανε) με την Φιλαρμονική της Βιέννης. Λόγω του ότι η 7η ήταν η τελευταία του ηχογράφηση, έχει αποκτήσει θρυλικές διαστάσεις. Προσωπικά πιστεύω ότι η 1η ηχογράφηση σε ΕΜΙ είναι κορυφαία και αξεπέραστη. H ορχήστρα είναι στα καλύτερα της και ο έλεγχος απολύτως. Κάποιες ενστάσεις για την ηχητική καταγραφεί μπορούν να υπάρξουν αλλά ως συνολική απόδοση και αισθητική με έχει κερδίσει. Στο σημείο του φλάουτου του Adagio είναι μοναδικός και αξεπέραστος ο James Callway. Ο τρόπος παιξίματος του με συγκινεί μια και παίζει το φλάουτο σαν φωνή με όλα τα ανθρώπινα χαρακτηριστικά (και το vibrato είναι χαρακτηριστικό ανθρώπινο που συμβαίνει ιδιαίτερα στα πνευστά, στα έγχορδα... μεγάλη ιστορία)
2. Karl Βohm / Wiener Philharmoniker (DG 1977). Αν ο Karajan πιο πάνω αποτελλεί αγαπημένη εκδοχή, όποτε ακούω τον Karl Βohm (Αυστριακός) με την κορυφαία Αυστριακή Ορχήστρα, την Φιλαρμονικη της Βιέννης, αλλάζω γνώμη, μέχρι που ξανακούω Karajan και ξαναλλάζω κ.λπ κ.λπ. Σημειώσατε Χ. Πολύ καλύτερη ηχητικη καταγραφή ενώ ο ιδιαίτερος ήχος των κόρνων και των ξύλινων πνευστών της Φιλαρμονικής της Βιέννης (τα οποία πολύ έξυπνα τα αναδεικνύει σε αυτό το ρεπερτόριο ο Bohm) αποτελλούν ηχητική πανδαισία. Εξαιρετική επιλογή στα τέμπι, δεν παρασέρνεται από το ότι είναι μεγάλος Wagnerικος μαέστρος και ερμηνεύει τον Bruckner ως ... Bruckner
3. Eugene Jochum / Berliner Philharmoniker (DG). Εξαιρετικός ερμηνευτής όπως πάντα και πιστός. Προτιμώ αυτή την εκδοχή από αυτή της Δρέσδης για τον λόγο του ότι δεν προσπαθεί να εντυπωσιάσει αλλά αφήνει την συμφωνία να σε ενθουσιάσει. Στην Δρέσδη πιέζει και εξαναγκάζει τον εντυπωσιασμό ενώ με την Φιλαρμονική του Βερολίνου σε DG αφήνει την ουσία να σε εντυπωσιάσει. Κάτι ανάλογο αισθάνομαι και στην 9η.
4. Klauss Tennstedt / London Philharmonic Orchestra: Προσωπική αγαπημένη, ίσως όχι συνιστώμενη από "ειδικούς". Κυκλοφόρησε πρόσφατα από την δισκογραφική της ίδιας της ορχήστρα, όπου εκδίδει ιστορικές ηχογραφήσεις. Φουλ στην αδρεναλίνη και στην ένταση. Όταν δεν βαράνε τα κύμβαλα στο Adagio, νομίζεις ότι γίνεται σεισμός και πλησιάζει η 2α παρουσία. Καταπληκτικός.