Φέτος κατέβηκα για πρώτη φορά στην Έκθεση. Λόγω ανειλλημένων υποχεώσεων ήταν μόνο για δυό-τρεις ώρες, τις οποίες ξόδεψα σε ακροάσεις ηχείων με ένα φίλο που θέλει να κάνει αναβάθμιση στο σύστημά του. Αυτός ήταν και ο λόγος που δε μπόρεσα να περάσω από το δωμάτιο του avclub-χίλια συγγνώμη παιδιά της μουσικής κατηγορίας, του χρόνου υπόσχομαι να έρθω μόνο για εσάς. Στην έκθεση λοιπόν, σε ένα μάλλον αδιάφορο δωμάτιο παιζόταν μιά μέτρια ηχογράφηση μουσικής που δεν ήξερα...και μου άρεσε. Στην Τρίτη επανάληψη της ερώτησης "ποιά μουσική ήταν αυτή" ο πωλητής εδέησε να μου απαντήσει "Fratres, Arvo Pärt". Την προμηθεύτηκα σύντομα σε μιά ερμηνεία του Gil Shaham. Το ίδιο δισκάκι περιείχε και ένα άλλο έργο του ίδιου συνθέτη, το οποίο δεν ήταν απλά ωραία μουσική, είναι συγκλονιστικό.
Η φράση Tabula Rasa σημαίνει "σβυσμένος πίνακας", μεταφορικά "διαγράφω τα πάντα και ξαναρχίζω από την αρχή". Πρόκειται για μία σύνθεση για βιολί,ορχήστρα εγχόρδων και κρουστά σε δύο μέρη: 1) Ludus (παιχνίδι) και 2)Silentium (σιγή). Το πρώτο μέρος ξεκινά με μιά διαπεραστική νότα του βιολιού, η οποία σταματάει απότομα. Τabula Rasa. Η μουσική ξεκινά από την αρχή με μιά γλυκιά ρομαντική μελωδία στο βιολί και τα έγχορδα...και μετά από λίγο ξανασταματάνε απότομα. Πάλι από την αρχή, η ίδια μελωδία, παρόμοια θεματική εξέλιξη, το ίδιο απότομο σταμάτημα. Αυτή η διαδικασία επαναλαμβάνεται 5-6 φορές, κάθε φορά η μελωδία είναι λίγο διαφορετική, ώσπου ο ανυποψίαστος ακροατής σχεδόν εκπλήσσεται όταν δεν ακούει την παύση και η μελωδία συνεχίσει να εξελίσσεται- ή μάλλον να επαναλαμβάνεται αέναα με ελάχιστες μεταβολές-απερίσπαστη. Αυτό που ακούμε στη συνέχεια είναι το Ludus, το παιχνίδι. Μόνο που δεν είναι παιδικό παιχνίδι. Εδώ παίζουν δύο αλλά μόνο ο ένας διασκεδάζει. Είναι ένα σαδιστικό, φρικτό παιχνίδι, που σου πιάνεται η ψυχή να το ακούς. Σιγά σιγά η απόλαυση του ενός Παίκτη μεγαλώνει μαζί με τη δυσφορία του άλλου,η δυσφορία αυτή σιγά σιγά γίνεται φρίκη, απόγνωση. Το παιχνίδι ξεφεύγει σε δυσθεώρητα ύψη χαιρεκακίας και σαδισμού, υπογραμμισμένα από τα κρουστά (ένα δυσοίωνο γκονγκ) για να κορυφωθεί με ένα απίθανο κρεσέντο που επιτρέπει μόνο μιά ερμηνεία: το θύμα του παιχνιδιού δεν άντεξε άλλο και βυθίστηκε στην άβυσσο της τρέλλας.
Το δεύτερο μέρος είναι μιά μουσική περιπλάνηση σε μιά παγωμένη ερημιά. Το σόλο βιολί αναπέμπει συνεχώς μιά έκκληση, μιά ικεσία που μένει αναπάντητη. Τα έγχορδα, το φόντο πάνω στο οποίο σκιτσάρεται η αβάσταχτη αυτή μοναξιά δεν είναι συντροφιά, αλλά απόηχος της ικεσίας. Το γκονγκ που ηχεί αριά και που είναι σαν πένθιμη καμπάνα που σημαίνει σε ένα πολύ πολύ μακρινό χωριό και εντείνει το συναίσθημα της μοναξιάς αντί να το ανακουφίζει. Η σύνθεση,όπως ήταν αναμενόμενο δεν κλείνει με κάποιο κρεσέντο αλλά αργοσβύνει,ωσάν ο περιπλανόμενος ήρωάς μας να χάνεται στον ορίζοντα, στο άγνωστο...
Η παράξενη αυτή μουσική έχει μιά υπόγεια συγγένεια με ένα από τα γνωστότερα έργα του συμφωνικού ρεπερτορίου, την Ημιτελή Συμφωνία. Και εδώ, όπως και στο κλασσικό αριστούργημα του Σούμπερτ έχουμε δύο μέρη, το πρώτο θυελλώδες και γεμάτο ένταση, το δεύτερο γαλήνιο αλλά μελαγχολικό. Και εδώ έχουμε στο πρώτο μέρος μιά ανεπανάληπτη κορύφωση που όμως δεν οδηγεί σε θρίαμβο ή έστω κάθαρση, αλλά σε ακόμα μεγαλύτερη απελπισία. Αν η μίμηση είναι εσκεμένη ή όχι είναι άγνωστο, στις σημειώσεις του γερμανικού δίσκου της ΕCM όπου υπάρχουν ολόκληρα κατεβατά για το Fratres και το Cantus in memoriam Benjamin Britten, δεν αναφέρεται σχεδόν τίποτα για την Tabula Rasa παρά μόνο ότι η μουσική είναι "μυστηριώδης".
Oι ερμηνείες που ξεχώρισα είναι η κλασσική του Gidon Kremer με την Ορχήστρa Δωματίου της Λιθουανίας υπό τον Saulius Sondeckis.
Πολύ καλή εναλλακτική είναι και αυτή του Gil Shaham με τη συμφωνική ορχήστρα του Göteborg υπό τον Neeme Järvi.
Η φράση Tabula Rasa σημαίνει "σβυσμένος πίνακας", μεταφορικά "διαγράφω τα πάντα και ξαναρχίζω από την αρχή". Πρόκειται για μία σύνθεση για βιολί,ορχήστρα εγχόρδων και κρουστά σε δύο μέρη: 1) Ludus (παιχνίδι) και 2)Silentium (σιγή). Το πρώτο μέρος ξεκινά με μιά διαπεραστική νότα του βιολιού, η οποία σταματάει απότομα. Τabula Rasa. Η μουσική ξεκινά από την αρχή με μιά γλυκιά ρομαντική μελωδία στο βιολί και τα έγχορδα...και μετά από λίγο ξανασταματάνε απότομα. Πάλι από την αρχή, η ίδια μελωδία, παρόμοια θεματική εξέλιξη, το ίδιο απότομο σταμάτημα. Αυτή η διαδικασία επαναλαμβάνεται 5-6 φορές, κάθε φορά η μελωδία είναι λίγο διαφορετική, ώσπου ο ανυποψίαστος ακροατής σχεδόν εκπλήσσεται όταν δεν ακούει την παύση και η μελωδία συνεχίσει να εξελίσσεται- ή μάλλον να επαναλαμβάνεται αέναα με ελάχιστες μεταβολές-απερίσπαστη. Αυτό που ακούμε στη συνέχεια είναι το Ludus, το παιχνίδι. Μόνο που δεν είναι παιδικό παιχνίδι. Εδώ παίζουν δύο αλλά μόνο ο ένας διασκεδάζει. Είναι ένα σαδιστικό, φρικτό παιχνίδι, που σου πιάνεται η ψυχή να το ακούς. Σιγά σιγά η απόλαυση του ενός Παίκτη μεγαλώνει μαζί με τη δυσφορία του άλλου,η δυσφορία αυτή σιγά σιγά γίνεται φρίκη, απόγνωση. Το παιχνίδι ξεφεύγει σε δυσθεώρητα ύψη χαιρεκακίας και σαδισμού, υπογραμμισμένα από τα κρουστά (ένα δυσοίωνο γκονγκ) για να κορυφωθεί με ένα απίθανο κρεσέντο που επιτρέπει μόνο μιά ερμηνεία: το θύμα του παιχνιδιού δεν άντεξε άλλο και βυθίστηκε στην άβυσσο της τρέλλας.
Το δεύτερο μέρος είναι μιά μουσική περιπλάνηση σε μιά παγωμένη ερημιά. Το σόλο βιολί αναπέμπει συνεχώς μιά έκκληση, μιά ικεσία που μένει αναπάντητη. Τα έγχορδα, το φόντο πάνω στο οποίο σκιτσάρεται η αβάσταχτη αυτή μοναξιά δεν είναι συντροφιά, αλλά απόηχος της ικεσίας. Το γκονγκ που ηχεί αριά και που είναι σαν πένθιμη καμπάνα που σημαίνει σε ένα πολύ πολύ μακρινό χωριό και εντείνει το συναίσθημα της μοναξιάς αντί να το ανακουφίζει. Η σύνθεση,όπως ήταν αναμενόμενο δεν κλείνει με κάποιο κρεσέντο αλλά αργοσβύνει,ωσάν ο περιπλανόμενος ήρωάς μας να χάνεται στον ορίζοντα, στο άγνωστο...
Η παράξενη αυτή μουσική έχει μιά υπόγεια συγγένεια με ένα από τα γνωστότερα έργα του συμφωνικού ρεπερτορίου, την Ημιτελή Συμφωνία. Και εδώ, όπως και στο κλασσικό αριστούργημα του Σούμπερτ έχουμε δύο μέρη, το πρώτο θυελλώδες και γεμάτο ένταση, το δεύτερο γαλήνιο αλλά μελαγχολικό. Και εδώ έχουμε στο πρώτο μέρος μιά ανεπανάληπτη κορύφωση που όμως δεν οδηγεί σε θρίαμβο ή έστω κάθαρση, αλλά σε ακόμα μεγαλύτερη απελπισία. Αν η μίμηση είναι εσκεμένη ή όχι είναι άγνωστο, στις σημειώσεις του γερμανικού δίσκου της ΕCM όπου υπάρχουν ολόκληρα κατεβατά για το Fratres και το Cantus in memoriam Benjamin Britten, δεν αναφέρεται σχεδόν τίποτα για την Tabula Rasa παρά μόνο ότι η μουσική είναι "μυστηριώδης".
Oι ερμηνείες που ξεχώρισα είναι η κλασσική του Gidon Kremer με την Ορχήστρa Δωματίου της Λιθουανίας υπό τον Saulius Sondeckis.
Πολύ καλή εναλλακτική είναι και αυτή του Gil Shaham με τη συμφωνική ορχήστρα του Göteborg υπό τον Neeme Järvi.
