Στις 7 Φεβρουαρίου του 1786, σε μια ιδιαίτερα ταραγμένη περίοδο για τις αυτοκρατορίες της Ευρώπης, ο αυτοκράτορας Ιωσηφ Β’ της Αυστρίας, έδωσε μια γιορτή στα ανάκτορα του Σέϊνμπρουν. Αυτή η γιορτή είχε αρκετούς στόχους. Από την μια να ασκήσει πολιτική ο Αυτοκράτορας Ιωσήφ με συγκεκριμένους στόχους και από την άλλη να φανεί ότι η Βιέννη αποτελούσε μια μητρόπολη των τεχνών, πράγμα που ιστορικά έχει αποδειχθεί.
Υπήρξε ένας διαγωνισμός όπου συμμετείχαν 2 συνθέτες, οι σπουδαιότεροι της πόλης, o Antonio Salieri και ο Wolfgang Amadeus Mozart. Ο μεν πρώτος συμμετείχε με την μονόπρακτη Ιταλική όπερα Prima la musica e poi la parole και ο δεύτερος με μια γερμανική μουσική κωμωδία (θα αποφύγω τον όρο singspiel γιατί δεν είναι).
Το έργο του Salieri ήταν προορισμένο να κερδίσει τον διαγωνισμό και τον κέρδισε. Υπήρχαν στο έργο αρκετές «μικρότητες» όπου έπαιρναν θέση όχι υπέρ κάποιου ή σε κάτι αλλά κατά κάποιου ή σε κάτι. Ο τίτλος του έργου αλλά και όλο το στήσιμο υποδεικνύουν ότι η μουσική έρχεται 1η και μετά ο λόγος. Το έργο και οι προτιμήσεις του κοινού λήφθηκαν σοβαρά για να νικήσει. Ο υπόλοιπος καλλιτεχνικός κύκλος ήταν με την μεριά που παρουσίαζε ο Salieri. Ο λιμπρετίστας του Salieri (Giovanni Battista Casti) βρήκε την ευκαιρία να σατιρίσει το στυλ του αντίζηλου λιμπρετίστα εκείνη την εποχή, που δεν ήταν άλλος από τον Lorenzo Da Ponte. Να τονίσουμε ότι ούτε ο Da Ponte έχαιρε εκτίμησης από το παραβρισκόμενο αριστοκρατικό κοινό. Επιπλέον είχε στον πρωταγωνιστικό ρόλο την αγαπημένη πριμαντόνα της Βιέννης την Nancy Storage (για την οποία και ο Mozart εμπνεύστηκε και δημιούργησε σημαντικούς ρόλους). Επομένως με αυτούς τους όρους η νίκη και η επιβράβευση του Salieri ήταν δεδομένη. Επιπλέον μουσικά ήταν πιο πλήρες μια και είχε μια εισαγωγή και 12 άριες ντουέτα κ.λπ έναντι μιας εισαγωγής, 2 αριών, 1 τρίο και finale.
Αυτά για το έργο του Salieri, του Mozart όμως είναι αυτό που θα παρουσιάσουμε. Der Schauspieldirektor στα Ελληνικά "Ο Ιμπρεσάριος".
Περίληψη – περιεχόμενο.
Ο Ιμπρεσάριος ως κείμενο δόθηκε από έναν Ιμπρεσάριο της εποχής, τον Gottlieb Stephanie και όχι από έναν επαγγελματία λιμπρετίστα. Ήταν Ιμπρεσάριος στο θέατρο όπου ο Mozart είχε ανεβάσει την «Αρπαγή από το Σαράϊ» και είχε προβεί και σε μερικές αλλαγές στο λιμπρέτο (το οποίο είχε αρχικά υποκλέψει). Είχε φιλικές σχέσεις με τον Mozart μια και ήταν διευθυντής του Γερμανικού Θεάτρου στην Βιέννη και ήταν υπέρ των γερμανικών έργων έναντι της Ιταλικής όπερας (εν αντιθέσει με το κοινό στο Σέϊνμπρουν που ήταν φιλικά κείμενο προς την Ιταλική Όπερα). Το έργο ως λιμπρέτο, από λογοτεχνικής άποψη,ς ίσως να μην ήταν σημαντικό, ήταν περισσότερο θεατρικό πάρα λυρικομουσικό, αλλά αυτό δεν εμπόδισε τον Mozart να γράψει υπέροχη μουσική.
Το έργο όμως έχει όμως κάτι που διαχρονικά μπορεί να το συμπαθήσεις και μπορείς πολύ εύκολα να αντιληφθείς γιατί δεν το συμπάθησε το αριστοκρατικό κοινό στο Σέϊνμπρουν. Πώς να το συμπαθήσει όταν στο έργο, αναφέρονται πλοκές και διαπλοκές που μάλλον είχε βιώσει ο ιμπρεσάριος Gottlieb Stephanie. Τραγουδίστριες οι οποίες ήταν ερωμένες αριστοκρατών ή μεγαλοαστών, οι οποίες έπαιρναν θέσεις στο θέατρο από τις αντίστοιχες πιέσεις και τελικά “ξεκατινιαζόταν” για το ποια είναι η πριμαντόνα, ήταν κάτι που το γνώριζαν καλά οι παρευρισκόμενοι στα ανάκτορα και δεν ήθελαν να το δουν. Επιπλέον στον ρόλο του ιμπρεσάριου, ήταν ο ίδιος ο λιμπρετίστας – ιμπρεσάριος, όπου ήθελε να περάσει μάλλον το μήνυμα του, το οποίο είναι πιο συμπαθές από τις μικροκακίες του Σαλιέρι. Τέλος ήταν και οικογενειακή υπόθεση μια σε βασικούς ρόλους ήταν από το σόι του Μότσαρτ. Ο μπατζανάκης του Γιόσεφ Λάνγκε και η Αλοϊσια Λάνγκε (πρωην Βέμπερ, αδελφή της γυναίκας του Μότσαρτ και παλιά αγαπημένη του). Πίστεύω ότι το γεγονός ότι συμμετείχαν μικροαστοί – συγγενείς δεν πρέπει επίσης να άρεσε. Τέλος να πούμε ότι η ανάθεση του έγινε την περίοδου όπου συνέθετε και ολοκλήρωνε του Γάμους του Φίγκαρο.
Υπόθεση
Το έργο ξεκινάει με μια πολύ μα πάρα πολύ όμορφη και τσαχπίνικη εισαγωγή, δείγμα της υψηλής συνθετικής ικανότητας του Μότσαρτ. Από όλες τις εισαγωγές του, αυτή πραγματικά είναι η αγαπημένη μου. Η μουσική εισαγωγή μας δίνει μια ιδέα του τι πρόκειται να ακολουθήσει, τόσο με την κωμική διάθεση που έχει όσο και με την εκφραστικότητα των μπερδεμάτων και πανικού που θα προκύψει. Είναι απλά τέλεια μουσική.
Ο ιμπρεσάριος Φράνκ, θέλει να φτιάξει ένα θίασο για μια περιοδεία που πρόκειται να κάνει. Δέχεται την συμβουλή του φίλου του Μπουφ να δημιουργήσει ένα θίασο με χαμηλό προϋπολογισμό και με τέτοιου τρόπο που να μπορέσει να διαφημίσει την παράσταση του. Δεν χρειάζεται να δώσει σημασία στην καλλιτεχνική αξία των έργων, όσο στην αποτελεσματικότητα τους, δωροδοκώντας φυσικά κριτικούς. Η οικονομική πλευρά μπορεί να εξασφαλιστεί από έναν τραπεζίτη, ο οποίος προσπαθεί να επιτύχει την πρόσληψη στο θίασο, την ερωμένης του, της Μαντάμ Πφάϊλ. Στο θίασο όμως έχουμε συγκρουση ανάμεσα σε 2 πριμαντόνες για το πια είναι η πρώτη και καλύτερη. Είναι η μαντάμ Χερτζ (=καρδιά, την ερμήνευσε η Αλοϊσα Λανγκ) και δεσποινίδα Σίλμπερκλανγκ (=ασημένιος ήχος, την ερμήνευσε η Καταρίνα Καβαλιέρι, η πρώτη Κονστάνσε στην Αρπαγή από το Σαράι). 1 άρια για κάθε μία. Η άρια της Μανταμ Χέρτζ είναι σε γαλλικό ύφος και έχει αρκετό συναίσθημα, ενώ της δεσποινίδας Σίλμπερκλανγκ σε ιταλικό ύφος πιο τεχνική και γοητευτική. Σύγκρουση ντιβών και έκθεση πολλαπλών αισθητικών από την μεριά του Μότσαρτ. Ακολουθεί ένα τρίο που εκφράζεται ο ανταγωνισμός μεταξύ των δύο πριμαντόνων (κοινώς ξεκατίνιασμα) όπου ένα άλλο μέλλος του θιάσου ο κύριος Φογκελζανγκ προσπαθεί να της καθησυχάσει. Ο Ιμπρεσάριος Φράνκ, αγανακτισμένος και αυτός, αποφασίζει να εγκαταλείψει τα σχέδια του για την δημιουργία περιοδεύοντα θιάσου. Τότε οι καλλιτέχνες (υπό την απειλή του ιμπρεσάριου), δείχνουν κατανόηση, τα βρίσκουν μεταξύ και κλείνουν όλοι το έργο, ενώνοντας τις φωνές τους σε ύμνο για το ήθος που οφείλουν να έχουν οι καλλιτέχνες.
Σημαντικό στοιχείο στο έργο αυτό είναι ότι εν αντιθέσει με το έργο του Σαλιέρι που παίρνει θέση υπέρ της μουσικής, οι ρόλοι προς το τέλους του έργου φωνάζου, Ζήτω η μουσική, Ζήτω ο λόγους και αυτά τα 2 ενώνονται. Με λίγα λόγια έρχεται σε άμεση σύγκρουση με το έργο του Σαλιέρι. Αν μπορούσαμε να πούμε ότι υπάρχει ένα ακόμα ηθικό δίδαγμα είναι ότι τόσο ο λόγος, όσο και η μουσική είναι το ίδιο σημαντικά στην ζωή και στα συναισθήματα του ανθρώπου. Καί όσο αφορά την όπερα (ας το θυμίσουμε ότι η opera είναι ο πληθυντικός της λατινικής λέξης opus – πολλά έργα-τέχνες μαζί).
Τέλος θα ήθελα να εκφράσω την άποψη μου, ότι ως θεατρικό έργο δεν είναι επιπέδου μεγάλων Γερμανών ή άλλων θεατρικών συγγραφέων, αλλά είναι πάρα πολύ συμπαθητικό. Αυτή η «ανεπάρκεια» του αλλά και η πλοκή του μπορεί να αποδώσει αρκετή ελευθερία σε διασκευές και μεταφράσεις, που μπορούν να το κάνουν πολύ ευχάριστο έργο. Επιτρέπει δε (διαχρονικά πιστεύω) να υπάρξουν αρκετά εμβόλιμα από την επικαιρότητα της εποχής, κάνοντας το πάντα επίκαιρο.
Κλείνοντας ένα βιντεάκι με τον εξαιρετικότατα (αλλά όχι τόσο γνωστό) μαέστρο Peter Maag να διευθύνει καταπληκτικά την Εισαγωγή από τον ιμπρεσάριο. Προτίμησα να το εισάγω εδώ παρά να είναι “ξέμπαρκο” στην αντίστοιχη κατηγορία των Video Clips.
http://www.youtube.com/watch?v=-VDlhhhhhZQ
Σε επόμενη ανάρτηση θα παρουσιαστούν κάποιες ενδιαφέρουσες ερμηνείες που μου είναι γνωστές
Υπήρξε ένας διαγωνισμός όπου συμμετείχαν 2 συνθέτες, οι σπουδαιότεροι της πόλης, o Antonio Salieri και ο Wolfgang Amadeus Mozart. Ο μεν πρώτος συμμετείχε με την μονόπρακτη Ιταλική όπερα Prima la musica e poi la parole και ο δεύτερος με μια γερμανική μουσική κωμωδία (θα αποφύγω τον όρο singspiel γιατί δεν είναι).
Το έργο του Salieri ήταν προορισμένο να κερδίσει τον διαγωνισμό και τον κέρδισε. Υπήρχαν στο έργο αρκετές «μικρότητες» όπου έπαιρναν θέση όχι υπέρ κάποιου ή σε κάτι αλλά κατά κάποιου ή σε κάτι. Ο τίτλος του έργου αλλά και όλο το στήσιμο υποδεικνύουν ότι η μουσική έρχεται 1η και μετά ο λόγος. Το έργο και οι προτιμήσεις του κοινού λήφθηκαν σοβαρά για να νικήσει. Ο υπόλοιπος καλλιτεχνικός κύκλος ήταν με την μεριά που παρουσίαζε ο Salieri. Ο λιμπρετίστας του Salieri (Giovanni Battista Casti) βρήκε την ευκαιρία να σατιρίσει το στυλ του αντίζηλου λιμπρετίστα εκείνη την εποχή, που δεν ήταν άλλος από τον Lorenzo Da Ponte. Να τονίσουμε ότι ούτε ο Da Ponte έχαιρε εκτίμησης από το παραβρισκόμενο αριστοκρατικό κοινό. Επιπλέον είχε στον πρωταγωνιστικό ρόλο την αγαπημένη πριμαντόνα της Βιέννης την Nancy Storage (για την οποία και ο Mozart εμπνεύστηκε και δημιούργησε σημαντικούς ρόλους). Επομένως με αυτούς τους όρους η νίκη και η επιβράβευση του Salieri ήταν δεδομένη. Επιπλέον μουσικά ήταν πιο πλήρες μια και είχε μια εισαγωγή και 12 άριες ντουέτα κ.λπ έναντι μιας εισαγωγής, 2 αριών, 1 τρίο και finale.
Αυτά για το έργο του Salieri, του Mozart όμως είναι αυτό που θα παρουσιάσουμε. Der Schauspieldirektor στα Ελληνικά "Ο Ιμπρεσάριος".
Περίληψη – περιεχόμενο.
Ο Ιμπρεσάριος ως κείμενο δόθηκε από έναν Ιμπρεσάριο της εποχής, τον Gottlieb Stephanie και όχι από έναν επαγγελματία λιμπρετίστα. Ήταν Ιμπρεσάριος στο θέατρο όπου ο Mozart είχε ανεβάσει την «Αρπαγή από το Σαράϊ» και είχε προβεί και σε μερικές αλλαγές στο λιμπρέτο (το οποίο είχε αρχικά υποκλέψει). Είχε φιλικές σχέσεις με τον Mozart μια και ήταν διευθυντής του Γερμανικού Θεάτρου στην Βιέννη και ήταν υπέρ των γερμανικών έργων έναντι της Ιταλικής όπερας (εν αντιθέσει με το κοινό στο Σέϊνμπρουν που ήταν φιλικά κείμενο προς την Ιταλική Όπερα). Το έργο ως λιμπρέτο, από λογοτεχνικής άποψη,ς ίσως να μην ήταν σημαντικό, ήταν περισσότερο θεατρικό πάρα λυρικομουσικό, αλλά αυτό δεν εμπόδισε τον Mozart να γράψει υπέροχη μουσική.
Το έργο όμως έχει όμως κάτι που διαχρονικά μπορεί να το συμπαθήσεις και μπορείς πολύ εύκολα να αντιληφθείς γιατί δεν το συμπάθησε το αριστοκρατικό κοινό στο Σέϊνμπρουν. Πώς να το συμπαθήσει όταν στο έργο, αναφέρονται πλοκές και διαπλοκές που μάλλον είχε βιώσει ο ιμπρεσάριος Gottlieb Stephanie. Τραγουδίστριες οι οποίες ήταν ερωμένες αριστοκρατών ή μεγαλοαστών, οι οποίες έπαιρναν θέσεις στο θέατρο από τις αντίστοιχες πιέσεις και τελικά “ξεκατινιαζόταν” για το ποια είναι η πριμαντόνα, ήταν κάτι που το γνώριζαν καλά οι παρευρισκόμενοι στα ανάκτορα και δεν ήθελαν να το δουν. Επιπλέον στον ρόλο του ιμπρεσάριου, ήταν ο ίδιος ο λιμπρετίστας – ιμπρεσάριος, όπου ήθελε να περάσει μάλλον το μήνυμα του, το οποίο είναι πιο συμπαθές από τις μικροκακίες του Σαλιέρι. Τέλος ήταν και οικογενειακή υπόθεση μια σε βασικούς ρόλους ήταν από το σόι του Μότσαρτ. Ο μπατζανάκης του Γιόσεφ Λάνγκε και η Αλοϊσια Λάνγκε (πρωην Βέμπερ, αδελφή της γυναίκας του Μότσαρτ και παλιά αγαπημένη του). Πίστεύω ότι το γεγονός ότι συμμετείχαν μικροαστοί – συγγενείς δεν πρέπει επίσης να άρεσε. Τέλος να πούμε ότι η ανάθεση του έγινε την περίοδου όπου συνέθετε και ολοκλήρωνε του Γάμους του Φίγκαρο.
Υπόθεση
Το έργο ξεκινάει με μια πολύ μα πάρα πολύ όμορφη και τσαχπίνικη εισαγωγή, δείγμα της υψηλής συνθετικής ικανότητας του Μότσαρτ. Από όλες τις εισαγωγές του, αυτή πραγματικά είναι η αγαπημένη μου. Η μουσική εισαγωγή μας δίνει μια ιδέα του τι πρόκειται να ακολουθήσει, τόσο με την κωμική διάθεση που έχει όσο και με την εκφραστικότητα των μπερδεμάτων και πανικού που θα προκύψει. Είναι απλά τέλεια μουσική.
Ο ιμπρεσάριος Φράνκ, θέλει να φτιάξει ένα θίασο για μια περιοδεία που πρόκειται να κάνει. Δέχεται την συμβουλή του φίλου του Μπουφ να δημιουργήσει ένα θίασο με χαμηλό προϋπολογισμό και με τέτοιου τρόπο που να μπορέσει να διαφημίσει την παράσταση του. Δεν χρειάζεται να δώσει σημασία στην καλλιτεχνική αξία των έργων, όσο στην αποτελεσματικότητα τους, δωροδοκώντας φυσικά κριτικούς. Η οικονομική πλευρά μπορεί να εξασφαλιστεί από έναν τραπεζίτη, ο οποίος προσπαθεί να επιτύχει την πρόσληψη στο θίασο, την ερωμένης του, της Μαντάμ Πφάϊλ. Στο θίασο όμως έχουμε συγκρουση ανάμεσα σε 2 πριμαντόνες για το πια είναι η πρώτη και καλύτερη. Είναι η μαντάμ Χερτζ (=καρδιά, την ερμήνευσε η Αλοϊσα Λανγκ) και δεσποινίδα Σίλμπερκλανγκ (=ασημένιος ήχος, την ερμήνευσε η Καταρίνα Καβαλιέρι, η πρώτη Κονστάνσε στην Αρπαγή από το Σαράι). 1 άρια για κάθε μία. Η άρια της Μανταμ Χέρτζ είναι σε γαλλικό ύφος και έχει αρκετό συναίσθημα, ενώ της δεσποινίδας Σίλμπερκλανγκ σε ιταλικό ύφος πιο τεχνική και γοητευτική. Σύγκρουση ντιβών και έκθεση πολλαπλών αισθητικών από την μεριά του Μότσαρτ. Ακολουθεί ένα τρίο που εκφράζεται ο ανταγωνισμός μεταξύ των δύο πριμαντόνων (κοινώς ξεκατίνιασμα) όπου ένα άλλο μέλλος του θιάσου ο κύριος Φογκελζανγκ προσπαθεί να της καθησυχάσει. Ο Ιμπρεσάριος Φράνκ, αγανακτισμένος και αυτός, αποφασίζει να εγκαταλείψει τα σχέδια του για την δημιουργία περιοδεύοντα θιάσου. Τότε οι καλλιτέχνες (υπό την απειλή του ιμπρεσάριου), δείχνουν κατανόηση, τα βρίσκουν μεταξύ και κλείνουν όλοι το έργο, ενώνοντας τις φωνές τους σε ύμνο για το ήθος που οφείλουν να έχουν οι καλλιτέχνες.
Σημαντικό στοιχείο στο έργο αυτό είναι ότι εν αντιθέσει με το έργο του Σαλιέρι που παίρνει θέση υπέρ της μουσικής, οι ρόλοι προς το τέλους του έργου φωνάζου, Ζήτω η μουσική, Ζήτω ο λόγους και αυτά τα 2 ενώνονται. Με λίγα λόγια έρχεται σε άμεση σύγκρουση με το έργο του Σαλιέρι. Αν μπορούσαμε να πούμε ότι υπάρχει ένα ακόμα ηθικό δίδαγμα είναι ότι τόσο ο λόγος, όσο και η μουσική είναι το ίδιο σημαντικά στην ζωή και στα συναισθήματα του ανθρώπου. Καί όσο αφορά την όπερα (ας το θυμίσουμε ότι η opera είναι ο πληθυντικός της λατινικής λέξης opus – πολλά έργα-τέχνες μαζί).
Τέλος θα ήθελα να εκφράσω την άποψη μου, ότι ως θεατρικό έργο δεν είναι επιπέδου μεγάλων Γερμανών ή άλλων θεατρικών συγγραφέων, αλλά είναι πάρα πολύ συμπαθητικό. Αυτή η «ανεπάρκεια» του αλλά και η πλοκή του μπορεί να αποδώσει αρκετή ελευθερία σε διασκευές και μεταφράσεις, που μπορούν να το κάνουν πολύ ευχάριστο έργο. Επιτρέπει δε (διαχρονικά πιστεύω) να υπάρξουν αρκετά εμβόλιμα από την επικαιρότητα της εποχής, κάνοντας το πάντα επίκαιρο.
Κλείνοντας ένα βιντεάκι με τον εξαιρετικότατα (αλλά όχι τόσο γνωστό) μαέστρο Peter Maag να διευθύνει καταπληκτικά την Εισαγωγή από τον ιμπρεσάριο. Προτίμησα να το εισάγω εδώ παρά να είναι “ξέμπαρκο” στην αντίστοιχη κατηγορία των Video Clips.
http://www.youtube.com/watch?v=-VDlhhhhhZQ
Σε επόμενη ανάρτηση θα παρουσιαστούν κάποιες ενδιαφέρουσες ερμηνείες που μου είναι γνωστές
perator:
