Συντήρηση - καθαρισμός αισθητήρων μηχανών και οπτικών στοιχείων φακών

  • Αγαπητοί φίλοι και φίλες.

    Με ιδιαίτερη χαρά σας προσκαλούμε στην κοπή της πρωτοχρονιάτικης πίτας του AVClub στη Θεσσαλονίκη για το 2024 την Κυριακή 07 Απριλίου και ώρα 14.00

    Δηλώστε τη συμμετοχή σας εδώ, θα χαρούμε πολύ να σας γνωρίσουμε από κοντά.

ΜΗΤΣ

Supreme Member
19 June 2006
3,418
Athens, Greece
Nομίζω ένα τετοιο θεματακι μπορει να βοηθήσει πολλούς.

Πόσο μεγάλος είναι ένας κόκκος σκόνης;
Βασικά δεν διακρίνεται με γυμνό μάτι, αλλά εξαρτάται από το πόσο κοντά θα τον εξετάσουμε. Ένας κόκκος σκόνης πόση ζημιά μπορεί να κάνει;
Σε ό,τι έχει σχέση με την ψηφιακή φωτογραφία και τις dSLR δεν υπάρχει όριο.

ΚΑΤΑΤΑΣΣΟΝΤΑΣ τις ψηφιακές μηχανές σε σχέση με την εμφάνιση ή μη μαύρων στιγμάτων στις φωτογραφίες μας, έχουμε αυτές που δεν παρουσιάζουν πρόβλημα, γιατί είναι κλειστού τύπου, και εκείνες που αργά ή γρήγορα θα εμφανίσουν μαύρα στίγματα επειδή είναι ανοιχτού τύπου. Οι κλειστού τύπου είναι σφραγισμένες και δεν αλλάζουν φακούς, με αποτέλεσμα ο ατμοσφαιρικός αέρας να μη φτάνει στο σκοτεινό θάλαμο. Κλειστού τύπου είναι όλες οι κόμπακτ και η μοναδική έως τώρα Sony R1, που είναι κατά κάποιον τρόπο dSLR, αλλά δεν αλλάζει φακό και δεν έχει μηχανικό κλείστρο.
Στην άλλη κατηγορία κατατάσσονται οι ψηφιακές φωτογραφικές με δυνατότητα αλλαγής φακού, χαρακτηριστικό που δηλώνει ότι κάποια στιγμή θα μείνουν ανοιχτές. Θα λέγαμε λοιπόν ότι οι dSLR είναι ανοιχτού τύπου ως προς την είσοδο του αέρα στο σκοτεινό θάλαμο. Οι πραγματικές dSLR είναι όλες ανοιχτού τύπου και έχουν μηχανικό κλείστρο για τον έλεγχο της έκθεσης. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο θα δούμε μια ψηφιακή φωτογραφία στην έγχρωμη οθόνη ενός τέτοιου μοντέλου μόνο μετά την εγγραφή της στην κάρτα μνήμης.
Το μεγάλο πρόβλημα λοιπόν είναι ότι κατά τη διάρκεια της έκθεσης ο εγκλωβισμένος στο σκοτεινό θάλαμο αέρας και όλα όσα κυκλοφορούν μέσα σε αυτόν (σκόνη και αιωρούμενα σωματίδια) θα περάσουν πίσω από το κλείστρο και θα καταλήξουν ?πού αλλού;? πάνω στο προστατευτικό φίλτρο του αισθητήρα. Ο ρόλος του φίλτρου έγκειται στην απορρόφηση της υπέρυθρης ακτινοβολίας (IR) και στην προστασία της επιφάνειας του CCD (ψηφιακού αισθητήρα) από τις φθορές. Είναι λεπτό και διαφανές, από οργανικό πλαστικό, συνήθως έχει πράσινο χρώμα και απέχει ελάχιστα από το CCD. Το φίλτρο αυτό έχει υποστεί επεξεργασία σκλήρυνσης για να αντέχει μέχρι ενός σημείου στη φθορά.
Όταν φωτογραφίζουμε ψηφιακά, αναγκαστικά ανάμεσα στον αισθητήρα και το φακό παρεμβάλλεται και ένα φίλτρο προστασίας. Από τους νόμους της οπτικής επιβάλλεται αυτό να έχει άριστη διαπερατότητα και καθαρότητα που να παραμένει σταθερή στο φως, στις διάφορες ακτινοβολίες και στο πέρασμα του χρόνου. Σχεδόν όλοι οι κατασκευαστές χρησιμοποιούν φίλτρα από οργανικό πλαστικό αντί για καθαρό κρύσταλλο, επειδή τοποθετούνται εύκολα και έχουν χαμηλό κόστος. Αυτό σημαίνει ότι κάποια στιγμή θα χάσουν μέρος από τη διαπερατότητά τους στο φως, θα χαραχθούν παρά τη διαδικασία σκλήρυνσης την οποία έχουν υποστεί και, επειδή δεν είναι εφικτό να παραμείνουν εντελώς λεία για πάντα, θα μαζέψουν στις αόρατες εσοχές της επιφάνειάς τους ξένα σωματίδια που θα αλλοιώσουν τη διαθλαστικότητά τους. Με άλλα λόγια, θα θαμπώσουν.
Το φίλτρο αυτό προστατεύει το CCD, αλλά δεν υπάρχει τρόπος να προστατευτεί το ίδιο από τη φθορά. Έτσι, κάθε διαδικασία καθαρισμού χρειάζεται τεράστια προσοχή και θα πρέπει να χρησιμοποιούνται υλικά που δεν θα το καταστρέψουν. Η τοποθέτηση του φίλτρου γίνεται σε θάλαμο αποστειρωμένο και έτσι διατηρείται η καθαρότητα του CCD εσωτερικά (αποστειρωμένος αέρας ανάμεσα στο φίλτρο και την επιφάνεια του CCD). Έξω από το φίλτρο τα ξένα σωματίδια, αόρατα με γυμνό μάτι, κυριολεκτικά πολλές φορές αλωνίζουν ελεύθερα! Η καθαρότητα επομένως του φίλτρου εξαρτάται από τη χρήση και τους σωστούς καθαρισμούς του. Το θάμπωμα όμως δεν πρέπει να μας ενοχλεί, γιατί θα εμφανιστεί προοδευτικά. Αυτό σημαίνει ότι είναι υπό έλεγχο, αφού θα το διακρίνουμε στις φωτογραφίες, και έτσι θα μπορούμε εγκαίρως να προβούμε στην αλλαγή του. Μας ενοχλεί όμως το απρόοπτο και το αναπάντεχο της εμφάνισης των μαύρων στιγμάτων και θα πρέπει να μάθουμε πώς να το αντιμετωπίσουμε.

Ο νόμος του Μέρφι. Το πρόβλημα της σκόνης και των στιγμάτων αρχίζει βασικά με την επιλογή μιας καθαρόαιμης dSLR, αλλά οι περισσότεροι θα το εντοπίσουμε έπειτα από κάποιο χρονικό διάστημα και έναν αριθμό φωτογραφιών, το μέγεθος του οποίου δεν μπορούμε να προβλέψουμε. Παραδείγματα ψηφιακών λήψεων με μαύρα στίγματα έχουμε συγκεντρώσει άπειρα και αυτό το κείμενο είναι αφιερωμένο αποκλειστικά σε αυτό το πρόβλημα. Θα πείτε ίσως ότι, αφού έχουμε τις φωτογραφικές κλειστού τύπου, τι τη θέλουμε την dSLR.
Τη θέλουμε για την ακρίβεια σκόπευσης και ελέγχου που προσφέρει και κυρίως για τη δυνατότητα πρόσβασης σε ένα πλήρες σύστημα ειδικών επαγγελματικών φακών. Κάποιους από αυτούς τους έχουμε από τις φωτογραφικές για φιλμ και άλλους τους πληρώσαμε πρόσφατα αρκετά ευρώ για να γράφουν καλύτερα στον αισθητήρα.
Η αλλαγή επομένως φακού στη μέση μιας φωτογράφησης είναι κάτι που θα συμβεί αναπόφευκτα με μία dSLR. Θα μπορούσαμε ίσως να τοποθετήσουμε έναν ακριβό φακό ζουμ 5-10x για να περιορίσουμε τις αλλαγές. Αυτό το κάνουν ήδη πολλοί έμπειροι συνάδελφοι, αλλά, όπως είπαμε, δεν αποτελεί και την οριστική λύση. Όμως τι στο καλό να την κάνουμε την dSLR και το σύστημα, αν τη χρησιμοποιούμε με ένα φακό καρφωμένο μόνιμα σαν να ήταν κόμπακτ;
Αρχικά θα παραλάβουμε μια dSLR στη
συσκευασία της και χωρίς φακό. Θα διαθέτει μόνο ένα κάλυμμα του σκοτεινού θαλάμου (τάπα), το οποίο θα πρέπει να αφαιρέσουμε για να τοποθετήσουμε το φακό (αν συνοδεύεται). Αυτό σημαίνει ότι ακόμη και σε μια μηχανή του κουτιού θα εισέλθει για λίγο ο αέρας στο σκοτεινό θάλαμο όταν τοποθετήσουμε τον πρώτο φακό, όποιος και αν είναι. Προσέξτε ωστόσο μια λεπτομέρεια: Ας υποθέσουμε ότι μόλις έχουμε τοποθετήσει το φακό και όλοι οι ανυποψίαστοι φωτογράφοι θεωρούμε ότι ο αισθητήρας συνεχίζει να είναι καθαρός και θα παραμείνει έτσι. Είναι όμως απλά θέμα χρόνου και αριθμού λήψεων το να δούμε μαύρα στίγματα ή μαύρες σκιές στις ψηφιακές μας λήψεις, που θα γίνουν πιο εμφανείς όταν φωτογραφίζουμε με κλειστά διαφράγματα προς τον αριθμό f/16.
Ορισμένοι ίσως να είναι τυχεροί και να αργήσουν να δουν «τα μαύρα τα μαντάτα», όμως σίγουρα θα τα δουν εν καιρώ. Τώρα, αν τραβάτε 500 ψηφιακές φωτογραφίες το χρόνο με μια dSLR και δεν έχετε άλλο φακό, το πρόβλημα λογικά θα αργήσει να εμφανιστεί.

Στόχους αναγνωρίσατε. Τα μαύρα στίγματα που θα δούμε στις ψηφιακές φωτογραφίες των dSLR δεν είναι όλα ίδια ούτε προκύπτουν από το ίδιο είδος εισβολέα. Ο καθαρισμός του CCD είναι μια δύσκολη, σοβαρή και πολύ επικίνδυνη εργασία (για τον αισθητήρα και τα νεύρα μας) που, αν δεν γίνει σωστά, μπορεί να καταστρέψει το φίλτρο αλλά και τον αισθητήρα. Αυτό τουλάχιστον ισχύει πριν επιχειρήσουμε να τον καθαρίσουμε για πρώτη φορά. Ωστόσο δεν είναι κάτι ακατόρθωτο και, αν χρειαστεί, μπορεί να το κάνει και ο φωτογράφος που πιάνουν τα χέρια του. Τα μόνα απαραίτητα εφόδια είναι γνώση, υπομονή και ένα δυο «εργαλεία». (Το λέω αυτό γιατί ο άνθρωπος εθίζεται σε όλα: στον κίνδυνο, στην ταχύτητα, στη ζέστη, στο κρύο, στο λύσιμο και στο δέσιμο του υπολογιστή.)
Για τον καθαρισμό του φίλτρου προστασίας του CCD χρειάζονται κάποια ειδικά εργαλεία, από τα οποία άλλα είναι διαθέσιμα και άλλα θα τα επινοήσετε εσείς. Επίσης, πρέπει να διευκρινίσουμε ότι δεν εγκρίνουν οι κατασκευαστές ?και μέσω αυτών οι αντιπρόσωποι? την επέμβαση αυτή στο εσωτερικό της φωτογραφικής από εμάς τους φωτογράφους και επομένως ό,τι κάνουμε θα γίνει με δική μας ευθύνη. Ο καθαρισμός που αναλαμβάνουν οι εταιρείες ?που χρεώνεται χωρίς ΦΠΑ 20 ευρώ από τη Nikon και 67,80 από την Canon (τιμές Ιουνίου 2006)? δεν συνοδεύεται από εγγύηση ότι δεν θα ξαναδείτε τουλάχιστον για μια εβδομάδα στίγματα (λογικό), ενώ η μηχανή θα πρέπει να πάει στο service και να μείνει εκεί για ένα διάστημα. Ο φωτογράφος που δεν μπορεί να τα καταφέρει, δεν πρέπει να ασχοληθεί με αυτό το πρόβλημα. Όλα καλά, λοιπόν, υπάρχει το service και άρα λύσαμε το πρόβλημα; Όχι βέβαια, αντίθετα αρχίζουμε να καταλαβαίνουμε το μέγεθός του.
Πολλές φορές έπειτα από καθαρισμό του φίλτρου πήραμε αρχικά μερικές καθαρές φωτογραφίες και σιγουρευτήκαμε ότι όλα πάνε καλά. Ο Murphy όμως ποτέ δεν κοιμάται. Την επόμενη ημέρα και στη διάρκεια φωτογράφησης είχαμε τα πρώτα στίγματα, με αποτέλεσμα στο τέλος να έχουμε τραγωδία.
Έπειτα από τη λήψη κάποιων φωτογραφιών ήταν απαραίτητο να αλλάξουμε και πάλι φακό. Μέγα λάθος. Ασυγχώρητο. Όταν τελειώσαμε τη φωτογράφηση και καθίσαμε μπροστά από την οθόνη του υπολογιστή διαπιστώσαμε ότι ύστερα από κάθε αλλαγή φακού τα στίγματα είχαν πολλαπλασιαστεί.
Για 48 επιλεγμένες ψηφιακές φωτογραφίες, χρειάστηκαν 50 ώρες ψηφιακού ρετούς!
Ακόμη και τα σκουπίδια έχουν
χαρακτήρα
Έχουμε καταγράψει μια σειρά από μαύρα στίγματα και τα έχουμε κατατάξει σε κατηγορίες ανάλογα με τη διαδικασία καθαρισμού και απομάκρυνσης.
Το πιο απλό, ύπουλο, απρόσμενο, αλλά και εύκολο να απομακρυνθεί από τον αισθητήρα είναι το μαλλάκι, η ελάχιστα μικρή σε διαστάσεις τρίχα από βαμβάκι, μαλλί ή συνθετικό νήμα. Αυτή ίσως φύγει με ένα ελαφρύ φύσημα ή με αναρρόφηση με την ειδική συσκευή Green Clean (μικρή σκούπα με πεπιεσμένο αέρα) για την οποία έχουμε κάνει ήδη λόγο (τεύχος 202, σελ. 159).
Προσοχή όμως, άλλο αναρρόφηση άλλο φύσημα. Αν το φύσημα είναι ισχυρό, η σκόνη θα προκαλέσει χάραγμα στο φίλτρο ή θα τρυπώσει αλλού. Υπάρχουν φιάλες με CO2 που υποτίθεται ότι καθαρίζουν, όμως μαζί με τον αέρα στέλνουν με ορμή σωματίδια και σταγόνες προωθητικού υγρού που είναι ό,τι χειρότερο. Όσο για την αναρρόφηση; Αν εφαρμοστεί από μια μικρή απόσταση τεσσάρων έως πέντε χιλιοστών από την επιφάνεια του φίλτρου, είναι αποτελεσματική, συλλέγει τα ξένα σωματίδια σε ένα μικρό κάδο και έτσι ακόμη και ως τελικό στάδιο καθαρισμού αποτελεί μια ασφαλή μέθοδο. Το πρόβλημα είναι ότι πρέπει να έχουμε σταθερό χέρι και τη φιάλη μαζί μας όπου πάμε.
Ένα μικρό μαλλάκι θα νετάρει μόνο όταν έχουμε εστιάσει στο άπειρο και με κλειστό άνοιγμα της ίριδας (διάφραγμα f/8-f/16). Σε όλες τις άλλες φωτογραφίες «το ποταπό αυτό σκουπίδι» θα είναι λίγο έως πολύ θολό-φλου. Σε ορισμένες με σκούρους τόνους ίσως και να μη φαίνεται. Στα μαλλάκια αρέσουν τα άλματα και τα ταξίδια. Έτσι, θα δείτε μερικές φορές ένα μαλλάκι σε διαφορετικές θέσεις μέσα στα όρια του κάδρου.
Καμιά φορά υπάρχουν και αυτά που λέμε ρινίσματα, μεταλλικά δηλαδή κατάλοιπα από τα κινητά μέρη της φωτογραφικής όταν αυτή είναι καινούργια και η κατασκευή της μέτριας ποιότητας. Μετά τα πρώτα 500 με 1.000 κλικ δεν θα τα δείτε ξανά, ωστόσο και αυτά απομακρύνονται με τη συσκευή αναρρόφησης που αναφέραμε.
Η φορητή λύση καθαρισμού. Ασφαλή,
μικρά και επομένως εύκολα μεταφερόμενα είναι τα ειδικά αντιστατικά πινέλα σε διάφορα σχήματα και μεγέθη. Το στρογγυλό σε σχήμα στιλό είναι πολύ καλό, ιδανικό, σίγουρο και ακίνδυνο, αλλά θα τo βρείτε μόνο μέσω Ιnternet. Στη δική μας αγορά φωτογραφικών υπάρχουν μικρά αντιστατικά πινέλα (Kinetronics) με πλάτος δύο περίπου εκατοστών για να χωράνε στο σκοτεινό θάλαμο. Με αυτά θα καθαρίσετε και τα εμφανισμένα φιλμ σας, αν έχετε. Ακόμη κυκλοφορούν μικρές πλαστικές ράβδοι της ίδιας εταιρείας με κολλώδες ελαστικό στα άκρα, που συλλέγουν όλων τα ειδών τα στίγματα. Όμως πρέπει να ακουμπήσουν ελαφρά στην επιφάνεια του φίλτρου και συχνά αφήνουν μια θολούρα που απαιτεί περαιτέρω διαδικασία καθαρισμού με κάποια αλκοόλη για να καθαριστεί πλήρως το φίλτρο. Άρα, οι ράβδοι δεν είναι η ιδανική λύση, αλλά μια λύση.
Λύση ως εδώ είναι μόνο το στρογγυλό αντιστατικό πινέλο.
Δεν πρέπει φυσικά να ξεχνάμε τις σκόνες που επικάθονται στη μαύρη ματ απορροφητική επιφάνεια του σκοτεινού θαλάμου της φωτογραφικής. Εκεί πάνω θα φιλοξενηθούν τα πάντα, από έντομα μέχρι τρίχες, από νήματα από βαμβάκι έως βαρέα και ανθυγιεινά μέταλλα, τα οποία θα καθαρίσουν μόνο με σελοτέιπ άριστης ποιότητας, ματ, διπλής όψης και φυσικά με πολλή υπομονή. Ο καθαρισμός των πλευρών του σκοτεινού θαλάμου μοιάζει με αυτόν ενός ρούχου από βελούδο. Να θυμάστε πως οτιδήποτε παραμείνει κολλημένο, με τους κραδασμούς του κλείστρου και του καθρέφτη θα πέσει μέσα στο σκοτεινό θάλαμο. Χρειάζεται όμως μεγάλη προσοχή, γιατί το σελοτέιπ δεν πρέπει να πλησιάσει στο φίλτρο, πόσο μάλλον να το αγγίξει, λόγω της κόλλας που έχει. Υπάρχει φυσικά το μεταλλικό κλείστρο που κρύβεται πίσω από τον καθρέφτη της dSLR και κλείνει το δρόμο στο φως και στα σωματίδια, αλλά όχι για πάντα.

Όμως για ένα καλό καθάρισμα του σκοτεινού θαλάμου ο καθρέφτης πρέπει να ανεβεί, άρα η διαδικασία είναι ανάλογη με αυτή του καθαρισμού του φίλτρου. Ευτυχώς όμως αυτό είναι κάτι που σπάνια θα χρειαστεί να το κάνουμε ? ίσως και ποτέ.
Όλα τα ξένα σωματίδια κάποια στιγμή και κατά τη διάρκεια μιας μακράς έκθεσης ?όπου αποκαλύπτεται ο αισθητήρας στο φως και τον αέρα? θα υποστούν την έλξη του στατικού ηλεκτρισμού και θα καταλήξουν πάνω στο φίλτρο, που απέχει ελάχιστα από την επιφάνεια του CCD. Για να καθαρίσουμε το φίλτρο, θα πρέπει να περάσουμε πάνω από αυτό κάτι που να συλλέγει τη σκόνη. Όμως θα πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί, γιατί, αν η πίεση που θα ασκήσουμε είναι λίγο μεγαλύτερη από την ελάχιστη επιτρεπτή, τότε μπορεί να θέσουμε σε κίνδυνο τη ζωή του φίλτρου. (Το τι θα συμβεί μετά δεν θέλετε να το μάθετε και τα όρια επιτρεπτής και ανεπίτρεπτης πίεσης δεν ορίζονται εδώ.)
Εκτός από όλα αυτά, υπάρχουν και οι ελάχιστα μικροί κόκκοι σκόνης, που ταξιδεύουν συνεχώς στον αέρα και γίνονται ορατοί μόνο με πλάγιο και έντονο φωτισμό. Κάθε άλλη στιγμή η σκόνη είναι αόρατη, όμως κάθεται (κάτω πάντα) σε όλες τις επιφάνειες, ειδικά τις οριζόντιες. Μια λογική κίνηση είναι να μην αφήνουμε ποτέ την ψηφιακή με τον αισθητήρα να κοιτάζει τον ουρανό, με ή χωρίς φακό. Καλή θέση δηλαδή είναι να πατάει με τη βάση της σε μια οριζόντια επιφάνεια, έτσι ώστε ο αισθητήρας να παραμένει κάθετος προς το έδαφος.
Αν ένας κόκκος σκόνης καθίσει πάνω στο φίλτρο, δημιουργείται το σοβαρότερο ίσως πρόβλημα, αυτό του μαύρου στίγματος, το οποίο ενδεχομένως να συγκεντρώσει γύρω του και την ατμοσφαιρική υγρασία. (Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και με έναν κόκκο άμμου που μπαίνει μέσα σε ένα όστρακο, μόνο που εδώ θα γίνει μαργαριτάρι αν έχουμε υπομονή.) Όταν κάποια στιγμή καταφέρουμε να δούμε το φίλτρο στο φως, θα έχουμε την αίσθηση ότι κάτι το έχει πιτσιλίσει. Στην ψηφιακή φωτογραφία θα φαίνονται μαύρα στίγματα με συγκεκριμένη σταθερή ευκρίνεια, αφού το πρόβλημα θα είναι «κολλημένο» σχεδόν στον αισθητήρα. Θα δούμε ένα μαύρο στίγμα με γκρι κύκλο που θα σβήνει προοδευτικά προς την περιφέρειά του. Μερικές φορές πάλι θα φαίνεται μόνο ένας θαμπός σκούρος μικρός κύκλος χωρίς σημείο αναφοράς, κάτι σαν σκιά, που οφείλεται συνήθως σε ελλιπή καθαρισμό και σταγονίδια νερού που άργησαν να στεγνώσουν και παραμένουν ως άλατα. Αυτά τα στίγματα μπορεί να είναι πολλά ή μόνο ένα (σπάνια), ωστόσο απομακρύνονται απίστευτα δύσκολα, απαιτούν τεράστια υπομονή και φεύγουν με απορροφητικό χαρτί εμποτισμένο με τρεις, τέσσερις σταγόνες ισοπροπυλικής αλκοόλης στερεωμένο σε κάποιο ξύλο ή πλαστικό με φαρδύ πέλμα ? σχεδόν όσο το πλάτος του αισθητήρα της φωτογραφικής μας. Η αλκοόλη χρησιμεύει κυρίως στο να διευκολύνει τη συλλογή και την προσκόλληση των σωματιδίων και των αλάτων στο απορροφητικό χαρτί.
Η ισοπροπυλική αλκοόλη είναι ιδιαίτερα εύφλεκτη, οπότε πρέπει να μένει μακριά από αεροπλάνα. Αν δεν την έχουμε μαζί μας ή δεν μπορούμε να τη βρούμε, τότε αναγκαστικά θα πρέπει να προμηθευτούμε από ένα φαρμακείο το γνωστό μας φαρμακευτικό οινόπνευμα, που είναι καθαρό κατά 95% (αιθυλική αλκοόλη), ενώ το υπόλοιπο 5% είναι νερό. Η παρουσία του νερού θα έχει ως συνέπεια για κάποια δευτερόλεπτα να μείνουν σταγονίδια ? μέχρι αυτό να εξατμιστεί εντελώς. Πρέπει επομένως να επαναλάβουμε τη διαδικασία πολλές φορές βάζοντας ελάχιστο οινόπνευμα κάθε φορά (μία με δύο σταγόνες). Θα χρειαστεί ακόμη να κατασκευάσουμε ειδικά «εργαλεία», εύκαμπτες πλαστικές ή ξύλινες πλατιές λουρίδες, λίγο πιο στενές από το πλάτος του CCD (ανάλογα με τον αισθητήρα,
16-22 χιλιοστά), και να τις ντύσουμε με απορροφητικό χαρτί καθαρισμού, που να μην αφήνει όμως κατάλοιπα και ίνες. Υλικό πρόσφορο είναι, για παράδειγμα, λουρίδες από πιστωτικές κάρτες που έχουν λήξει ή απορροφητικά χαρτάκια καθαρισμού που θα τα βρείτε στα καταστήματα φωτογραφικών. Δεν επιτρέπονται άλλα υγρά καθαρισμού, ενώ το οινόπνευμα του φαρμακείου το είχε προτείνει μόνο η Nikon για κάποιο διάστημα στην αρχή και μόνο για τις επείγουσες περιπτώσεις που ο φωτογράφος δεν έχει πρόσβαση στο εργαστήριο της αντιπροσωπείας.
Η ιεροτελεστία. Η διαδικασία καθαρισμού είναι απλή, αλλά ο παρείσακτος αποδεικνύεται τρομερά δύστροπος και η θέση του αισθητήρα στο βάθος του σκοτεινού θαλάμου είναι τέτοια που δεν διευκολύνει στο ελάχιστο την ομαλή κίνηση προς μια κατεύθυνση, ούτε την ομαλή-σταθερή απειροελάχιστη πίεση στο φίλτρο. Το να παραμείνει ανοιχτός ο φωτοφράκτης είναι μια ειδική διαδικασία που ενεργοποιείται από το μενού της ψηφιακής. Με κάποιες dSLR πρέπει να έχουμε και το τροφοδοτικό ρεύματος, το οποίο πωλείται χωριστά. Ας υποθέσουμε, λοιπόν, ότι όλα έγιναν σωστά και μετά τον καθαρισμό κλείσαμε την dSLR. Πού την κλείσαμε; Σε κενό αέρος; Και αν αλλάξουμε φακό, τι πιθανότητες έχουμε να μη δούμε τα μαύρα στίγματα; Θέλετε μια απάντηση τίμια και στα ίσια; Ε, λοιπόν, οι πιθανότητες είναι ακριβώς μισές μισές και έτσι δεν θα πρέπει ποτέ να αλλάζουμε φακούς σε περιβάλλον με πολλή σκόνη, υγρασία και φυσικά κοντά στη θάλασσα ή όταν φυσάει. Αυτά ισχύουν βέβαια μόνο για να καταπολεμήσουμε το δικό μας άγχος, γιατί η σκόνη θα κάνει τη δουλειά της. Εμείς απλά δεν πάμε γυρεύοντας. Κάντε λίγη υπομονή ακόμη και θα σας πούμε πώς να καθαρίζετε τον αισθητήρα, αλλά, όπως ήδη τονίσαμε, ΜΟΝΟ ΜΕ ΔΙΚΗ ΣΑΣ ΕΥΘΥΝΗ και μόνο όταν δεν μπορείτε να κάνετε διαφορετικά. Η αντικατάσταση του αισθητήρα κοστίζει σχεδόν όσο μια καινούργια dSLR.

Οι κατασκευαστές αντιδρούν και
προτείνουν. Μπροστά στο τεράστιο αυτό πρόβλημα οι κατασκευαστές δεν κάθονται με δεμένα τα χέρια. Η Olympus, για παράδειγμα, αλλάζει φακούς (σύστημα 4/3), αλλά έχει ενσωματώσει και ένα σύστημα υπερήχων, με το οποίο το φίλτρο του αισθητήρα καθαρίζεται αυτόματα κάθε φορά που ανοίγουμε την παροχή ρεύματος. Έτσι, η σκόνη και τα ξένα σώματα πέφτουν σε μια κολλητική ταινία, στην οποία και κολλάνε. Η ταινία αλλάζει μία φορά στα δύο χρόνια και μόνο στο service. Το σύστημα αυτό λειτουργεί αποτελεσματικά και μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν παράπονα και αρνητικές αναφορές.
Η Sony παρουσίασε την R1 που διαθέτει κολλημένο-καρφωμένο στο σώμα της έναν άριστο φακό. Στη φωτογραφική αυτή δεν αντιμετωπίζουμε προβλήματα σκόνης, αλλά δεν αλλάζουμε φακούς. Μια επίσης πρόσφατη κίνηση της Sony να εισβάλει στην κατηγορία των dSLR γίνεται με την a-100 που θα κυκλοφορήσει έως το
τέλος του χρόνου και δείχνει τη σοβαρότητα του προβλήματος. Η μηχανή αυτή θα αλλάζει φακούς και θα διαθέτει σύστημα αυτοκαθαρισμού του φίλτρου του αισθητήρα (κάτι ανάλογο με αυτό της Olympus). Όμως για όλες τις άλλες dSLR θα πρέπει επειγόντως να βρεθεί μια σοβαρή λύση.

Η διαδικασία καθαρισμού και τα
μυστικά της. Κατ’ αρχάς πρέπει να βγάλουμε την κάρτα μνήμης και από το βασικό μενού να «πούμε» στην dSLR ότι θέλουμε να πάρουμε φωτογραφίες χωρίς τη μνήμη. Στη συνέχεια, καλό είναι να δώσουμε ενέργεια στη φωτογραφική από ένα σταθεροποιημένο τροφοδοτικό, γιατί η επιχείρηση «μαύρα στίγματα» μπορεί να διαρκέσει αρκετά και όσο το κλείστρο μένει ανοιχτό το ρεύμα τρέχει από τον έναν πόλο της μπαταρίας στον άλλο. Αν διακοπεί η τροφοδοσία, το κλείστρο θα κλείσει ακαριαία και σίγουρα θα καταστραφεί γιατί δεν θα προλάβουμε να τραβήξουμε έξω ό,τι έχουμε βάλει μέσα για να καθαρίσουμε το φίλτρο. Έτσι, λοιπόν, από το μενού θα επιλέξουμε τη λειτουργία clean sensor και θα την ενεργοποιήσουμε. Προσοχή: Την πρώτη φορά θα χρειαστεί σίγουρα να διαβάσουμε τις οδηγίες της φωτογραφικής για να το κάνουμε αυτό.


Εγχείρηση ανοιχτής καρδιάς. Τώρα έχουν αρχίσει τα δύσκολα, καθώς αυτόματα ο καθρέφτης ανεβαίνει, ανοίγει το κλείστρο και αποκαλύπτονται ο αισθητήρας και το φίλτρο προστασίας. Αν η εγχείρηση καρδιάς είναι σημαντική για τη ζωή ενός ανθρώπου, τότε ανάλογης σημασίας θεωρήστε και αυτό που πάτε να κάνετε στη φωτογραφική σας dSLR. Από εδώ και πέρα ο καθένας είναι μόνος του. Αν αισθάνεστε αβεβαιότητα, διακόψτε την τροφοδοσία για να κλείσει το κλείστρο και να πάνε ο καθρέφτης και η καρδιά σας στη θέση τους.
Αν όμως συνεχίσετε, θα δείτε τα μαύρα στίγματα και τα μαλλάκια που έχουν επικαθίσει πάνω στο πράσινο φίλτρο.
Για να το καθαρίσουμε ξεκινάμε με την αναρρόφηση, ή το αντιστατικό πινέλο και με προσοχή περνάμε πάνω από τα σημεία όπου βλέπουμε τους παρείσακτους. Το να φυσήξουμε δυνατά είναι λάθος, γιατί, όπως είπαμε, δεν γνωρίζουμε τι ακριβώς είναι τα στίγματα και αν είναι άμμος, σκόνη, μέταλλο κ.λπ., ίσως χαράξουν το φίλτρο ? κάτι που φυσικά δεν το θέλουμε.

Υγρό καθάρισμα. Αν δεν φύγουν, θα πρέπει να χρησιμοποιήσουμε χαρτάκια που είναι ελαφρά νοτισμένα σε ισοπροπυλική αλκοόλη ή οινόπνευμα (μόνο δύο με τρεις σταγόνες) που τα έχουμε προσαρμόσει σε μια λουρίδα πλαστικού (π.χ., κομμένη πιστωτική κάρτα) ή κάποιο ειδικό προϊόν (π.χ., Green Clean). Το πλάτος του καθαριστικού μας (πλαστική λουρίδα με χαρτάκι) πρέπει να είναι ελάχιστα μικρότερο από το ύψος του αισθητήρα. Ένα με δύο χιλιοστά λιγότερα είναι καλά. Αν, για παράδειγμα, ο αισθητήρας είναι 17x23 χιλιοστά, το πλάτος του εργαλείου μας θα πρέπει να είναι 15 χιλιοστά. Το πρώτο μυστικό είναι η ομαλή κίνηση, χωρίς διακοπές και δισταγμούς, και το δεύτερο είναι ελάχιστη και ομαλή πίεση από τη μια άκρη του αισθητήρα στην άλλη. Το τρίτο μυστικό είναι ότι πρέπει να ελέγχουμε ότι στο πέρασμα δεν μένει τίποτε στην επιφάνεια του αισθητήρα, κάτι που δεν θα συμβεί με το οινόπνευμα καθαρότητας 95%. Με αυτό θα χρειαστεί στο τέλος να περάσουμε την επιφάνεια και με ένα στεγνό χαρτάκι ελαφρά, ίσα ίσα που να ακουμπήσει στο φίλτρο.

Στεγνό καθάρισμα. Σκόνη, κλωστές, μαλλάκια και διάφορα άλλα που έλκονται από στατικό ηλεκτρισμό μπορούν να καθαριστούν με τα ειδικά αντιστατικά πινέλα που δεν ασκούν πίεση στο φίλτρο.
Ανεξάρτητα από τη διαδικασία, ενδέχεται να χρειαστεί να επαναλάβετε αρκετές φορές τον καθαρισμό, ενώ απαιτούνται υπομονή, σταθερό χέρι, καλή όραση, καθώς και περιβάλλον στεγνό και χωρίς σκόνη.
Πριν αρχίσετε, μπορείτε να ασκηθείτε σε ένα παλιό πλαίσιο για slide 24x36 χιλιοστών που να έχει και τζάμι. Το σημαντικότερο στη διαδικασία αυτή είναι η ομαλή κίνηση από τη μια πλευρά του πλαισίου του σκοτεινού θαλάμου μέχρι την άλλη. Η μέθοδος με το οινόπνευμα λειτουργεί, έχει αποδώσει πολλές φορές με τις Nikon D1, D1x, D50, D100, D200, D2x, αλλά κάτι ανάλογο δεν το έχουμε δοκιμάσει σε Canon, ενώ από το service της εταιρείας μας είπαν να το ξεχάσουμε, καθώς δεν επιτρέπονται υγρά πάνω στους αισθητήρες. Σε μια Canon που είχε πολύ βρόμικο φίλτρο χρησιμοποιήσαμε το στρογγυλό αντιστατικό πινέλο και ένα μόνο πέρασμα ήταν αρκετό για να απομακρυνθούν τα στίγματα. Λογικά η Canon πρέπει να χρησιμοποιεί διαφορετικό υλικό για το φίλτρο της, γιατί από τη μέχρι τώρα εμπειρία ο καθαρισμός γίνεται στεγνά μόνο με τη χρήση ενός αντιστατικού πινέλου. Η ισοπροπυλική αλκοόλη και το καθαρό οινόπνευμα καλό είναι να εφαρμόζονται όταν όλα τα άλλα δεν μπορούν να αποδώσουν, όμως τη λύση αυτή δεν την έχουμε δοκιμάσει σε κάποια Canon dSLR και δεν μπορούμε να εκφέρουμε άποψη. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να επισημάνουμε ότι το πρόβλημα δεν είναι μόνο να καθαριστεί το CCD, αλλά και να μη μεταφέρουμε «τα σκουπίδια» στα άκρα του φίλτρου, κάτι τρομερά δύσκολο, καθώς ο αισθητήρας βρίσκεται στο βάθος του σκοτεινού θαλάμου και τα περιθώρια ομαλής κίνησης είναι ελάχιστα.

Τι δεν πρέπει να κάνουμε. Δεν προσπαθούμε να καθαρίσουμε το φίλτρο με μπατονέτες από βαμβάκι, δεν χρησιμοποιούμε δέρμα ελαφιού, καθαριστικά για τζάμια ή για γυαλιά, μικρά πινέλα ζωγραφικής από φυσική τρίχα κάστορα κ.λπ. Επίσης δεν καθαρίζουμε σε περιβάλλον όπου υπάρχει σκόνη, αέρας και υγρασία, δεν πρέπει να είμαστε νευρικοί και ανυπόμονοι, δεν σκύβουμε πολύ κοντά στην ανοιγμένη φωτογραφική, γιατί με την αναπνοή μας στέλνουμε χνώτα στο φίλτρο.
Μια μάσκα αναπνοής, γείωση του σώματός μας και αντιστατικά γάντια επιβάλλονται κατά τον καθαρισμό, για να μην υπάρξει περίπτωση να μεταφέρουμε λίπος από τα δάχτυλα και στατικό ηλεκτρισμό στη φωτογραφική.
Μετά τον καθαρισμό. Δοκιμάζουμε με μερικές λήψεις το αποτέλεσμα. Εστιάζουμε χειροκίνητα σε μια λευκή επιφάνεια και παίρνουμε μια σειρά εκθέσεων με αντιστάθμιση από -1 έως και +2 EV με κλειστό διάφραγμα, π.χ., f/16. Ένας τυπικός και σημαντικός τρόπος προστασίας είναι να κρατάμε τη φωτογραφική με το άνοιγμα (βάση υποδοχής φακών) προς το έδαφος όταν αλλάζουμε φακό, και πριν προχωρήσουμε σε αλλαγή φακού να ελέγχουμε τη βάση του και το κρύσταλλό του για να δούμε αν είναι εντελώς καθαρά. Οι παλιές μοντούρες (βάσεις) συνήθως έχουν καταπονηθεί πάρα πολύ και τις ακολουθούν κονιορτός και ρινίσματα που θα καταλήξουν στο φίλτρο. Σε δύσκολες καιρικές συνθήκες και σε περιοχές με σκόνη μην αλλάξετε φακό, αν θέλετε να είστε όσο το δυνατόν πιο σίγουροι. Τέλος, όταν αποθηκεύουμε κάπου τη φωτογραφική μας πρέπει να την τοποθετούμε μπρούμυτα και κλειστή, με φακό ή τάπα.

Πηγή: RAM Σεπτεμβρίου
 
Last edited:

ΒΛΑΣΙΔΗΣ

AVClub Fanatic
19 June 2006
19,341
Θεσσαλονίκη
ΜΗΤΣ αν αυτό είναι δικό σου θέμα, μπράβο. Εξαιρετικό. Αν όχι, πρέπει να το πήρες από κάπου. Μπορείς να προσθέσεις και την προέλευση ή την παραπομπή;
 

ΜΗΤΣ

Supreme Member
19 June 2006
3,418
Athens, Greece
ΒΛΑΣΙΔΗΣ said:
ΜΗΤΣ αν αυτό είναι δικό σου θέμα, μπράβο. Εξαιρετικό. Αν όχι, πρέπει να το πήρες από κάπου. Μπορείς να προσθέσεις και την προέλευση ή την παραπομπή;

No problem! Έγινε ήδη.;)
 

send

AVClub Fanatic
19 June 2006
30,947
Θεσσαλονίκη
δεν έχω καθαρίσει ποτέ μου τον αισθητήρα αλλά πάλι δεν έτυχε να παρατηρήσω ενοχλητικούς κόκκους αν και αλλάζω τακτικά φακούς και η μηχανή κοντεύει ήδη τον ενάμιση χρόνο και τις 7500 λήψεις. Βέβαια σπανίως τραβάω πάνω από f/8. Μόνο από τον καθρέφτη έτυχε να απομακρύνω σκόνη.
 
Πάντως ο αισθητήρας από την 350 μου μόνο λάσπες δεν έχει μέσα.
Με φυσερά δεν έγινε τίποτα.
Έχω παραγγείλει το speckgrabber pro.
Να δω αν θα κάνω δουλειά.
Έβγαλα μια φωτό τον ουρανό με f32 και φρίκαρα. Πίτα στη λάσπη!

Να σας τη βάλω να τη δείτε?
 

send

AVClub Fanatic
19 June 2006
30,947
Θεσσαλονίκη
για βάλε να παίρνουμε καμιά ιδέα...

αλλά f32 πού θα το χρησιμοποιήσεις? Μόνο σε κανένα τρελό μάκρο. Οι περισσότεροι φακοί δεν κλείνουν τόσο, νομίζω μέχρι f22 πάνε.
 

send

AVClub Fanatic
19 June 2006
30,947
Θεσσαλονίκη
όχι ρε συ....

απλά έτυχε να πέσεις σε ufo reunion
:flipout: :flipout: :flipout: :flipout: :flipout:



(πλάκα-πλάκα για να το δοκιμάσω κι εγώ αύριο, δεν ξέρεις τι μπορεί να βγάλει η ...κληρωτίδα)
 

ΒΛΑΣΙΔΗΣ

AVClub Fanatic
19 June 2006
19,341
Θεσσαλονίκη
Την πρώτη φορά να πάτε τη μηχανή για καθάρισμα σε υπεύθυνο σέρβις. Εκεί ας σας δείξουν και πώς θα χειριστείτε τα υλικά καθαρισμού. Εγώ πάντως χέρι δεν έχω βάλει ακόμη πάνω σε αισθητήρα.
 

Γιαννης Κουνιος

Established Member
19 June 2006
123
Κακαλιός Στέργιος said:
Ο 17-50 κλείνει μέχρι το f32.

Βασικά όχι ότι το χρησιμοποιώ, αλλά για να δω που είναι οι σκόνες και οι βρωμιές βολεύει αρκετά.

Και στο f10 φαίνονται, όχι όμως τόσο πολύ...
Τα χαλια του εχει. Για φερτην κατα δω να την κανουμε ενα καλο καθαρισμα.
 

Γιαννης Κουνιος

Established Member
19 June 2006
123
Ο τροπος καθαρισμου που εφαρμοζω στην 20d και στην 5d που εχει ενας φιλος ειναι αυτος που παρουσιαζεται εδω
http://www.pbase.com/copperhill/image/39082096
Αρκετα αποτελεσματικος και παντως πολυ καλυτερος απο αυτον που χρησιμοποιουσε πριν ο φιλος.
 

send

AVClub Fanatic
19 June 2006
30,947
Θεσσαλονίκη
χμ... τώρα τράβηξα κι εγώ μια πρόχειρη στο f22...

κάτι έχει, αλλά όχι τα χάλια του Στέργιου. Ούτε το 1/10 από αυτά
 

send

AVClub Fanatic
19 June 2006
30,947
Θεσσαλονίκη
λοιπόν....

έχει σημάδια, εκ των οποίων ένα μόνο αισθητό κάτω από f22 (ένας χοντρός κόκκος πάνω αριστερά.) Στο f/8 ίσα που φαίνεται, τον μάρκαρα με κύκλο.
f/22, f/11, f/8 (έβγαλα και σε 5.6 αλλά δεν φαινόταν τίποτε, μόνο στο 100% ο μεγάλος κόκκος έμοιαζε με ελαφριά πτώση της φωτεινότητας στο σημείο, σε εκτύπωση κάτω από 15x21 αποκλείεται να το καταλάβαινα). Απλό resize. Φακός ο 50/1.8
 

Attachments

  • IMG_7786.jpg
    IMG_7786.jpg
    19.3 KB · Views: 35
  • IMG_7787.jpg
    IMG_7787.jpg
    19.2 KB · Views: 28
  • IMG_7788.jpg
    IMG_7788.jpg
    21.2 KB · Views: 33

send

AVClub Fanatic
19 June 2006
30,947
Θεσσαλονίκη
extreme test: Sigma 105 macro σε f/45 (ο MP-E 65 macro κλείνει και στο f/64 αλλά δεν εστιάζει στο άπειρο)

Όντως χάλι μαύρο, αλλά και f/45 είναι τρομερά κλειστό διάφραγμα, ήδη έχεις χάσει την ανάλυση του φακού από το defraction)
 

Attachments

  • IMG_7790.jpg
    IMG_7790.jpg
    21.7 KB · Views: 33

Γιαννης Κουνιος

Established Member
19 June 2006
123
Send εισαι βεβαιος οτι στις πρωτες φωτογραφιες στο f 8, 11 και 22 ειχες εστιασει στο απειρο? Γιατι θα επρεπε να φαινονται ειδικα στο 22 αλλα και στο 11 πιο καθαρα. Εχει μπολικη σκονη αλλα, στην τελευταια φωτο η περιπου κυκλικη θολουρα κοντα στο κεντρο τι ειναι?
 

send

AVClub Fanatic
19 June 2006
30,947
Θεσσαλονίκη
χειροκίνητα στο άπειρο.
Στη φώτο του sigma μπορεί η θολούρα δίπλα στο μεγάλο σκουπιδάκι ίσως είναι τπτ σκονίτσα του φακού, μη ξεχνάμε ότι f/45 στον 105 είναι ουσιαστικά μία τρυπίτσα περίπου 2 χιλιοστών