Παιδιά σας ευχαριστώ για τα σχόλια! Στο ποστ #46 έχω γράψει έναν μίνι οδηγό αλλά θα σας ξαναγράψω επιγραμματικά τι γίνεται:
1. Κάνουμε λήψη συνήθως σε Aperture priority (A/Tv) με μικρό/κλειστό διάφραγμα (f/11-f/16 σε full frame) χωρίς να έχουμε βάλει φίλτρο. Σε αυτή τη λήψη θα πρέπει η φωτομέτρηση και η εστίαση να είναι σωστή.
2. Εφόσον τσεκάρουμε ότι η εστίαση είναι οκ, περνάμε τον φακό σε manual focus για να μη χάσει τη ρύθμιση της εστίασης.
3. Γυρνάμε τη μηχανή σε Manual Mode.
4. Διαβάζουμε την ένδειξη χρόνου έκθεσης της προηγούμενης λήψης (πχ 1/40").
5. Κάνουμε μία εκτίμηση του τι χρόνο λήψης θέλουμε σε μακρά έκθεση (ΜΕ). Αν ο νέος χρόνος λήψης είναι πάνω από 30", συνήθως χρειαζόμαστε remote και θέτουμε τον χρόνο λήψης της μηχανής σε bulb. Ο χρόνος λήψης ΜΕ είναι κάτι το υποκειμενικό, κάτι που θα ταιριάζει στην οπτική/γούστα μας. Καθορίζεται επίσης από τις συνθήκες φωτισμού, την ύπαρξη ή μη του ήλιου στο κάδρο, τη ροή ή τον ρυθμό μεταβολής των κινούμενων αντικειμένων του κάδρου (συνήθως σύννεφα και νερό). Αν φυσάει αρκετά, τότε τα σύννεφα ενδέχεται να χρειάζονται σχετικά μικρό χρόνο λήψης για να γίνει αισθητή η κίνηση (πχ <30"). Αν έχουμε τον ήλιο ψηλά και εκτός κάδρου, ενδέχεται αυτός να επηρεάσει την έκθεση γιατί η εμφάνισή του ανάμεσα στα σύννεφά συνήθως είναι ακαθόριστη.
6. Αφού κάνετε μία εκτίμηση (υποκειμενικά) του τι χρόνο έκθεσης θέλετε, τότε διαλέγετε και το ανάλογο φίλτρο. πχ στο παράδειγμα είπαμε ότι ο χρόνος έκθεσης ήταν 1/40" έστω με διάφραγμα f/16 (αυτό δεν το αλλάζουμε). Αν θέλουμε χρόνο έκθεσης πχ 60", τότε πρέπει να χρησιμοποιήσουμε ένα φίλτρο των 11 στοπ γιατί:
1/40" = 0.025"
60"/0.025"=2400 (άρα το ND2000 είναι το πιο κοντινό σε χρόνο λήψης και αφήνοντας τη λήψη +10", έχουμε τον χρόνο που θέλουμε)
το φίλτρο ND2000 δίνει 11 στοπ σε καθυστέρηση (ή 2000 φορές τον αρχικό χρόνο λήψης, εδώ 1/40" ή 0.025")
2000 x 1/40 = 50" (θυμίζω ότι σχεδόν πάντα η λήψη πρέπει να κρατά λίγο περισσότερο από την ένδειξη στο κομπιουτεράκι (οπότε εδώ πάμε για 60"), αν όμως έχουμε απρόβλεπτους παράγοντες όπως ξαφνική απομάκρυνση των συννέφων, τότε πράττουμε αναλόγως και κρατάμε τη λήψη λιγότερο από την υπολογιζόμενη.
Πραγματικά οι χρόνοι λήψης δεν έχουν νόμους αλλά η κεντρική ιδέα είναι το τελικό αποτέλεσμα να είναι σωστό ως προς τη φωτεινότητά του (θυμίζω ότι στις λήψεις ΜΕ το ιστόγραμμα δεν βοηθά σχεδόν ποτέ). Το τελικό αποτέλεσμα είναι να πάρουν τα κινούμενα θέματα μία κρεμώδη υφή (σαν γάλα που το λέτε) και αυτό προσδίδει στο θέμα μία ιδιαίτερη ατμόσφαιρα.
Από εκεί και μετά, περνάμε σε άλλα τεχνικά ζητήματα όπως το αν χρησιμοποιήσουμε φίλτρα slot-in ή βιδωτά, αν θα βάλουμε πρόσθετο φίλτρο Graded ND για να μην "κάψουμε" τον ουρανό κλπ. Εγώ προσωπικά προσπαθώ να αποφύγω τα Graded ND και αν υπάρχει κίνδυνος να κάψω τον ουρανό, προτιμώ να κάνω 1 λήψη για τον ουρανό και 1 (συνήθως μεγαλύτερης διάρκειας) για το κάτω μέρος και μετά τα ενώνω σαν layers στο PS. Εννοείται πως ένα καλό-στιβαρό τρίποδο είναι απαραίτητο, όπως επίσης και ένα remote (εκτός κι αν η μηχανή διαθέτει ρύθμιση τύπου remote). Επίσης πρέπει να εξετάσουμε αν χρειαζόμαστε παρασολέιλ και αν ναι (λόγω πλευρικού ήλιου ή βροχής), τότε μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε μόνο βιδωτό φίλτρο, ίδιας διαμέτρου με τον φακό.
Γενικά οι επαγγελματίες δουλεύουν με slot-in φιλτρα γιατί θεωρείται ότι έχουν καλύτερης ποιότητας κρύσταλλο και δεν βινιετάρουν (αν και σχεδόν όλα βγάζουν μία χρωματική κάστα, συνήθως μπλε ή καφέ) αλλά έχουν πολύ υψηλό κόστος. Εδώ ένα παράδειγμα slot-in φίλτρου:
Όπως θα παρατηρήσατε, εδώ μπορείτε να προσθέσετε άλλα 2 ή 3 φίλτρα πάνω στο αρχικό. Ο σκοπός χρήσης του slot-in φίλτρου είναι για να έχει την ευκολία ο φωτογράφος να ελέγχει την εστίαση και να διαλέγει φίλτρα πάνω στον φακό άμεσα.
Κάποιες επιπλέον συμβουλές:
- μη μπείτε σε διαδικασία να πάρετε πλαστικά/resin φίλτρα. Γεμίζουν σκόνη λόγω στατικού ηλεκτρισμού και δεσμεύουν πολύ φως
- φροντίστε να έχετε τη μηχανή ΑΠΟΛΥΤΑ ΣΤΑΘΕΡΗ γιατί η λήψη πρόκειται να κρατήσει πολύ ώρα και αν κατά τη διάρκεια της λήψης το τρίποδο μετακινηθεί ή η μηχανή δεν είναι καλά σφιγμένη στην κεφαλή, τότε θα βγουν όλα θολά.
- αν φωτογραφίζετε με το τρίποδο στην άμμο, να βεβαιωθείτε ότι δεν θα μετακινηθεί λόγω της άμμου
- αν ο ήλιος αποτελεί αντικείμενο μέσα στο πλάνο, μην προβείτε σε μεγάλους χρόνους έκθεσης γιατί στο τέλος θα φαίνεται σαν αυγό...
- κάθε στοπ διαφορά, δίνει διπλάσιο χρόνο έκθεσης, πχ αν με φίλτρο 10 στοπ παίρνουμε 60" έκθεση, με φίλτρο 11 στόπ θα πάρουμε 120" έκθεση, οπότε μην υποτιμάτε τη μετάβαση σε +1 στοπ (ή -1 στοπ).
- αν βρέχει κατά τη λήψη, χρησιμοποιείστε παρασολέιλ ή ομπρέλλα. Οι σταγόνες δεν θα φανούν ποτέ στο κάδρο αλλά αν πέσουν πάνω στο φίλτρο, θα τις δείτε σίγουρα...
- αν οι λήψεις έχουν μεγάλη διάρκεια, ενδέχεται να καταπονηθεί ο αισθητήρας και να δείτε καμμένα pixel στο κάδρο. Είναι κάτι το φυσιολογικό και αφαιρούνται εύκολα
- αν στο κάδρο σας υπάρχουν αντικείμενα που η κίνησή τους θα δώσει σχετικά κακή αίσθηση (πχ κλαδιά δέντρων με φύλλα), τότε αν είναι εύκολο, κάνε 2 λήψεις, μία χωρίς φίλτρο για να έχετε ακίνητα τα κλαδιά και μία με φίλτρο για την αίσθηση της κίνησης. Μετά δουλέψτε τα 2 αρχεία σαν layers στο PS και κρατήστε από κάθε layer τα κομμάτια που θέλετε.
- συνήθως σύννεφα και νερά φαίνονται καλύτερα με χαμηλό contrast και χωρίς εφαρμογή του clarity, sharpness κλπ.
- η λήψη ΜΕ δεν ταιριάζει παντού. Έχω δει φωτογράφους που είναι ικανοί να βάλουν φίλτρο ND ακόμα κι όταν φωτογραφίζουν καρέκλα σε κουζίνα...
- Σε καλή σχέση ποιότητας/τιμής κινούνται τα φίλτρα της Hoya, NiSi, B&W (αν και αυτά βγάζουν σχετικά έντονη χρωματική κάστα). Αν θέλετε να ανεβείτε κατηγορία, θεωρώ πως τα φίλτρα της Formatt-Hitech είναι εξαιρετική λύση
*εγώ χρησιμοποιώ φίλτρα κυρίως της NiSi γιατί απωθούν το νερό, η στεφάνη βιδώματος είναι από αεροπορικό αλουμίνιο, οπότε ο δακτύλιος δεν μεταβάλλεται με τη θερμοκρασία (ποτέ δεν σφίγγει στο κρύο και ξεβιδώνει εύκολα) και δεν προσθέτουν καθόλου χρωματική κάστα. Το ND2000 (11 stop) έχει σχετικά εμφανή βινιέττα.
Σας παραθέτω κι έναν αναλυτικό πίνακα με τιμές χρόνων καθυστέρησης και αναλογιών σε φίλτρα:
αυτά προς το παρόν!
1. Κάνουμε λήψη συνήθως σε Aperture priority (A/Tv) με μικρό/κλειστό διάφραγμα (f/11-f/16 σε full frame) χωρίς να έχουμε βάλει φίλτρο. Σε αυτή τη λήψη θα πρέπει η φωτομέτρηση και η εστίαση να είναι σωστή.
2. Εφόσον τσεκάρουμε ότι η εστίαση είναι οκ, περνάμε τον φακό σε manual focus για να μη χάσει τη ρύθμιση της εστίασης.
3. Γυρνάμε τη μηχανή σε Manual Mode.
4. Διαβάζουμε την ένδειξη χρόνου έκθεσης της προηγούμενης λήψης (πχ 1/40").
5. Κάνουμε μία εκτίμηση του τι χρόνο λήψης θέλουμε σε μακρά έκθεση (ΜΕ). Αν ο νέος χρόνος λήψης είναι πάνω από 30", συνήθως χρειαζόμαστε remote και θέτουμε τον χρόνο λήψης της μηχανής σε bulb. Ο χρόνος λήψης ΜΕ είναι κάτι το υποκειμενικό, κάτι που θα ταιριάζει στην οπτική/γούστα μας. Καθορίζεται επίσης από τις συνθήκες φωτισμού, την ύπαρξη ή μη του ήλιου στο κάδρο, τη ροή ή τον ρυθμό μεταβολής των κινούμενων αντικειμένων του κάδρου (συνήθως σύννεφα και νερό). Αν φυσάει αρκετά, τότε τα σύννεφα ενδέχεται να χρειάζονται σχετικά μικρό χρόνο λήψης για να γίνει αισθητή η κίνηση (πχ <30"). Αν έχουμε τον ήλιο ψηλά και εκτός κάδρου, ενδέχεται αυτός να επηρεάσει την έκθεση γιατί η εμφάνισή του ανάμεσα στα σύννεφά συνήθως είναι ακαθόριστη.
6. Αφού κάνετε μία εκτίμηση (υποκειμενικά) του τι χρόνο έκθεσης θέλετε, τότε διαλέγετε και το ανάλογο φίλτρο. πχ στο παράδειγμα είπαμε ότι ο χρόνος έκθεσης ήταν 1/40" έστω με διάφραγμα f/16 (αυτό δεν το αλλάζουμε). Αν θέλουμε χρόνο έκθεσης πχ 60", τότε πρέπει να χρησιμοποιήσουμε ένα φίλτρο των 11 στοπ γιατί:
1/40" = 0.025"
60"/0.025"=2400 (άρα το ND2000 είναι το πιο κοντινό σε χρόνο λήψης και αφήνοντας τη λήψη +10", έχουμε τον χρόνο που θέλουμε)
το φίλτρο ND2000 δίνει 11 στοπ σε καθυστέρηση (ή 2000 φορές τον αρχικό χρόνο λήψης, εδώ 1/40" ή 0.025")
2000 x 1/40 = 50" (θυμίζω ότι σχεδόν πάντα η λήψη πρέπει να κρατά λίγο περισσότερο από την ένδειξη στο κομπιουτεράκι (οπότε εδώ πάμε για 60"), αν όμως έχουμε απρόβλεπτους παράγοντες όπως ξαφνική απομάκρυνση των συννέφων, τότε πράττουμε αναλόγως και κρατάμε τη λήψη λιγότερο από την υπολογιζόμενη.
Πραγματικά οι χρόνοι λήψης δεν έχουν νόμους αλλά η κεντρική ιδέα είναι το τελικό αποτέλεσμα να είναι σωστό ως προς τη φωτεινότητά του (θυμίζω ότι στις λήψεις ΜΕ το ιστόγραμμα δεν βοηθά σχεδόν ποτέ). Το τελικό αποτέλεσμα είναι να πάρουν τα κινούμενα θέματα μία κρεμώδη υφή (σαν γάλα που το λέτε) και αυτό προσδίδει στο θέμα μία ιδιαίτερη ατμόσφαιρα.
Από εκεί και μετά, περνάμε σε άλλα τεχνικά ζητήματα όπως το αν χρησιμοποιήσουμε φίλτρα slot-in ή βιδωτά, αν θα βάλουμε πρόσθετο φίλτρο Graded ND για να μην "κάψουμε" τον ουρανό κλπ. Εγώ προσωπικά προσπαθώ να αποφύγω τα Graded ND και αν υπάρχει κίνδυνος να κάψω τον ουρανό, προτιμώ να κάνω 1 λήψη για τον ουρανό και 1 (συνήθως μεγαλύτερης διάρκειας) για το κάτω μέρος και μετά τα ενώνω σαν layers στο PS. Εννοείται πως ένα καλό-στιβαρό τρίποδο είναι απαραίτητο, όπως επίσης και ένα remote (εκτός κι αν η μηχανή διαθέτει ρύθμιση τύπου remote). Επίσης πρέπει να εξετάσουμε αν χρειαζόμαστε παρασολέιλ και αν ναι (λόγω πλευρικού ήλιου ή βροχής), τότε μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε μόνο βιδωτό φίλτρο, ίδιας διαμέτρου με τον φακό.
Γενικά οι επαγγελματίες δουλεύουν με slot-in φιλτρα γιατί θεωρείται ότι έχουν καλύτερης ποιότητας κρύσταλλο και δεν βινιετάρουν (αν και σχεδόν όλα βγάζουν μία χρωματική κάστα, συνήθως μπλε ή καφέ) αλλά έχουν πολύ υψηλό κόστος. Εδώ ένα παράδειγμα slot-in φίλτρου:
Όπως θα παρατηρήσατε, εδώ μπορείτε να προσθέσετε άλλα 2 ή 3 φίλτρα πάνω στο αρχικό. Ο σκοπός χρήσης του slot-in φίλτρου είναι για να έχει την ευκολία ο φωτογράφος να ελέγχει την εστίαση και να διαλέγει φίλτρα πάνω στον φακό άμεσα.
Κάποιες επιπλέον συμβουλές:
- μη μπείτε σε διαδικασία να πάρετε πλαστικά/resin φίλτρα. Γεμίζουν σκόνη λόγω στατικού ηλεκτρισμού και δεσμεύουν πολύ φως
- φροντίστε να έχετε τη μηχανή ΑΠΟΛΥΤΑ ΣΤΑΘΕΡΗ γιατί η λήψη πρόκειται να κρατήσει πολύ ώρα και αν κατά τη διάρκεια της λήψης το τρίποδο μετακινηθεί ή η μηχανή δεν είναι καλά σφιγμένη στην κεφαλή, τότε θα βγουν όλα θολά.
- αν φωτογραφίζετε με το τρίποδο στην άμμο, να βεβαιωθείτε ότι δεν θα μετακινηθεί λόγω της άμμου
- αν ο ήλιος αποτελεί αντικείμενο μέσα στο πλάνο, μην προβείτε σε μεγάλους χρόνους έκθεσης γιατί στο τέλος θα φαίνεται σαν αυγό...
- κάθε στοπ διαφορά, δίνει διπλάσιο χρόνο έκθεσης, πχ αν με φίλτρο 10 στοπ παίρνουμε 60" έκθεση, με φίλτρο 11 στόπ θα πάρουμε 120" έκθεση, οπότε μην υποτιμάτε τη μετάβαση σε +1 στοπ (ή -1 στοπ).
- αν βρέχει κατά τη λήψη, χρησιμοποιείστε παρασολέιλ ή ομπρέλλα. Οι σταγόνες δεν θα φανούν ποτέ στο κάδρο αλλά αν πέσουν πάνω στο φίλτρο, θα τις δείτε σίγουρα...
- αν οι λήψεις έχουν μεγάλη διάρκεια, ενδέχεται να καταπονηθεί ο αισθητήρας και να δείτε καμμένα pixel στο κάδρο. Είναι κάτι το φυσιολογικό και αφαιρούνται εύκολα
- αν στο κάδρο σας υπάρχουν αντικείμενα που η κίνησή τους θα δώσει σχετικά κακή αίσθηση (πχ κλαδιά δέντρων με φύλλα), τότε αν είναι εύκολο, κάνε 2 λήψεις, μία χωρίς φίλτρο για να έχετε ακίνητα τα κλαδιά και μία με φίλτρο για την αίσθηση της κίνησης. Μετά δουλέψτε τα 2 αρχεία σαν layers στο PS και κρατήστε από κάθε layer τα κομμάτια που θέλετε.
- συνήθως σύννεφα και νερά φαίνονται καλύτερα με χαμηλό contrast και χωρίς εφαρμογή του clarity, sharpness κλπ.
- η λήψη ΜΕ δεν ταιριάζει παντού. Έχω δει φωτογράφους που είναι ικανοί να βάλουν φίλτρο ND ακόμα κι όταν φωτογραφίζουν καρέκλα σε κουζίνα...
- Σε καλή σχέση ποιότητας/τιμής κινούνται τα φίλτρα της Hoya, NiSi, B&W (αν και αυτά βγάζουν σχετικά έντονη χρωματική κάστα). Αν θέλετε να ανεβείτε κατηγορία, θεωρώ πως τα φίλτρα της Formatt-Hitech είναι εξαιρετική λύση
*εγώ χρησιμοποιώ φίλτρα κυρίως της NiSi γιατί απωθούν το νερό, η στεφάνη βιδώματος είναι από αεροπορικό αλουμίνιο, οπότε ο δακτύλιος δεν μεταβάλλεται με τη θερμοκρασία (ποτέ δεν σφίγγει στο κρύο και ξεβιδώνει εύκολα) και δεν προσθέτουν καθόλου χρωματική κάστα. Το ND2000 (11 stop) έχει σχετικά εμφανή βινιέττα.
Σας παραθέτω κι έναν αναλυτικό πίνακα με τιμές χρόνων καθυστέρησης και αναλογιών σε φίλτρα:
αυτά προς το παρόν!
).