Μοντερνισμός: γέννηση της ηλεκτρονικής μουσικής & οι Pink Floyd ως τυπικοί εκφραστές
Η μουσική του 20ού αιώνα βάδισε σε μονοπάτια πειραματισμού και καινοτομίας παρόμοια με αυτά που χαρακτήρισαν και τις εικαστικές τέχνες την ίδια περίοδο. Αφετηρία στάθηκαν σημαντικές τεχνολογικές καινοτομίες που διαδόθηκαν ιδιαίτερα μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όπως το ραδιόφωνο, ο ομιλών κινηματογράφος, η μαγνητοταινία, ο δίσκος LP, οι βελτιωμένες ηλεκτρονικές μέθοδοι καταγραφής, η στερεοφωνία κ.ά. Είναι χαρακτηριστικοι οι πειραματισμοί Ρώσων (ήδη από τη δεκαετία του 1930) για την παραγωγή τεχνητής μουσικής σχεδιάζοντας κυματομορφές κατευθείαν πάνω σε φιλμ και αναπαράγοντάς τες με την τεχνολογία οπτικής ανάγνωσης ήχου του κινηματογράφου (βλ. σχετ. εδώ) Γενικά παρατηρούνται στενοί δεσμοί μεταξύ μουσικής κι επιστήμηςΞ ειδικά όμως η διάδοση του ραδιοφώνου έπαιξε σημαίνοντα ρόλο, καθώς ανέπτυξε δικές του αισθητικές αναζητήσεις και βοήθησε την έκφραση των μουσικών πρωτοποριών που δεν έβρισκαν πρόσβαση σε συναυλιακούς χώρους (μέσω της ίδρυσης και λειτουργίας των περιβόητων «τρίτων προγραμμάτων» από τους μεγάλους ευρωπαϊκούς ραδιοφωνικούς σταθμούς, τα οποία ήταν προσανατολισμένα στη μουσική πρωτοπορία).
Μια αναθεωρημένη αντίληψη για τον ήχο παρατηρείται από τις αρχές του 20ου αιώνα στα πλαίσια του φουτουρισμού, ο οποίος εκθείαζε την μουσικότητα των ήχων της πόλης και συνεπώς προλείανε το έδαφος για μουσική χρήση μη οργανικών ήχων. Ωστόσο, οι δυνατότητες πειραματισμού προς την κατεύθυνση αυτή αναπτύχθηκαν κυρίως μεταπολεμικά, όταν η βελτίωση του μαγνητοφώνου και η ανάπτυξη των γεννητριών συχνοτήτων επέτρεψαν την διεύρυνση του ηχητικού υλικού μέσω της εισαγωγής και επεξεργασίας εφέ και προεγγεγραμμένων ήχων. Σταδιακά ιδρύθηκαν μεγάλα στούντιο με πολύπλοκο και ακριβό εξοπλισμό, τα οποία επέτρεψαν τη στενότερη συνεργασία τεχνικών, μηχανικών ήχου και συνθετών. Αυτό όμως που πραγματικά απογείωσε την ηλεκτρονική μουσική ήταν η δημιουργία ηλεκτρονικών οργάνων, αρχικά δύσχρηστα και ογκώδη (συνθετητής), αλλά σταδιακά μικρότερα σε όγκο αλλά με αυξημένες δυνατότητες και ευχρηστία (κύματα μορτενό, θέρεμιν, συνθεσάιζερ και ηλεκτρονικοί υπολογιστές).
Η ηλεκτροακουστική και ηλεκτρονική μουσική σταδιακά συνδέθηκε με όλες τις όψεις της μοντέρνας μουσικής και πλέον αποτελεί περισσότερο έναν τρόπο έκφρασης παρά ένα αυτόνομο μουσικό ύφος. Οι τεχνικές και τεχνολογικές της δυνατότητες έχουν χρησιμοποιηθεί σε πολυάριθμους συνδυασμούς και περιπτώσεις, από τον κινηματογράφο, την διαφημιστική βιομηχανία, την εκπαίδευση και, βέβαια, από την σύνθεση, σχεδόν στα περισσότερα ύφη, από τα πλέον εμπορικά ως τα πιο πρωτοποριακά. Αν υπήρξε όμως μία περίπτωση διαρκούς διερεύνησης και πειραματισμών πάνω στην ηλεκτρονική - ηλεκτροακουστική μουσική που διέτρεξε όλο το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, αυτή ήταν το συγκρότημα των Βρετανών Pink Floyd.
Οι Pink Floyd ιδρύθηκαν στο Λονδίνο το 1965 από τους Roger Waters (1943 - ), Nick Mason (1944 - ), Richard Wright (1943 - 2008) και Syd Barret (1946 - 2006), ο οποίος σύντομα αντικαταστάθηκε από τον David Gilmour (1946 - ). Πολλοί έχουν προσπαθήσει να κατηγοριοποιήσουν τη μουσική των Pink Floyd όμως, όπως συμβαίνει με όλες τις πραγματικά πρωτοποριακές καλλιτεχνικές αναζητήσεις, αυτό είναι αρκετά δύσκολο λόγω των συνεχών πειραματισμών του συγκροτήματος και της επίτευξης καινούργιων μορφών και φορμών έκφρασης. Ο ήχος των Pink Floyd (τουλάχιστον της μετα Barret περιόδου) γενικά χαρακτηρίζεται από ένα ηλεκτρονικό υπόστρωμα, απόρροια της χρήσης ηλεκτρονικών οργάνων (θέρεμιν, συνθεσάιζερ κ.ά.), πάνω στο οποίο αναπτύσσονται αντιστικτικές μελωδικές γραμμές τόσο από ηλεκτροακουστικά (ηλεκτρικές κιθάρες, ηλεκτρικό μπάσο) όσο και από κλασσικά όργανα (σαξόφωνα, συμφωνικά πνευστά, πιάνο κλπ).
https://www.youtube.com/watch?v=nDbeqj-1XOo
Δεν απουσιάζει βέβαια η χρήση φωνής, αν και συχνά αυτή ξεφεύγει από την τραγουδιστική απόδοση στίχων και λειτουργεί ως ένα ακόμα όργανο. Εξαιρετικό παράδειγμα, το Great gig in the sky, πάλι από το Dark side of the moon:
https://www.youtube.com/watch?v=cVBCE3gaNxc
Το συγκρότημα διαχρονικά πειραματίστηκε με τη χρήση προηχογραφημένων ηχητικών εφέ (τα οποία περιλαμβάνουν από ήχους του φυσικού και αστικού περιβάλλοντος που υποστηρίζουν τη μελωδική γραμμή ή το θέμα των στίχων, μέχρι και το τραγούδι ενός σκύλου που συνοδεύει μια ακουστική κιθάρα) και με τη σύνθεση ηλεκτρονικής μουσικής που αποδίδει προσλήψεις της σύγχρονης πραγματικότητας.
https://www.youtube.com/watch?v=NFa6c-eP8KM
https://www.youtube.com/watch?v=VouHPeO4Gls
Το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα διακρίνεται από ατμοσφαιρικότητα, διακριτές μελωδικές γραμμές και έντονη αίσθηση μοντερνισμού, διατηρώντας παράλληλα κριτική στάση απέναντι στα κοινωνικά προβλήματα του δυτικού καπιταλισμού (η οποία, καθώς τα μέλη του συγκροτήματος μεγάλωναν, κατέληξε σε πιο υπαρξιακές αναζητήσεις. Από την άποψη αυτή ειναι χαρακτηριστκή η μετά Gilmour περίοδος, με εξέχοντα παραδειγματα κομματια σαν τα Louder than words, Keep talking, High Hopes κ.ά.).
https://www.youtube.com/watch?v=7jMlFXouPk8
Ο τελευταίος δίσκος του συγκροτήματος (The endless river) κυκλοφόρησε το 2014 και, παρά την προχωρημένη ηλικία των δημιουργών του, συνεχίζει να εκπλήσσει με τον χειρισμό των ηλεκτρονικών και ηλεκτροακουστιικών μέσων και την αισθητική του αρτιότητα. Το έργο των Pink Floyd διατήρησε σταθερά τον άνθρωπο στο επίκεντρό του κάτι που, σε συνδυασμό με τις ακούραστες αναζητήσεις των μελών του συγκροτήματος, κατέληξε να του προσδώσει διαχρονικό και πραγματικά μοντέρνο χαρακτήρα.
Η μουσική του 20ού αιώνα βάδισε σε μονοπάτια πειραματισμού και καινοτομίας παρόμοια με αυτά που χαρακτήρισαν και τις εικαστικές τέχνες την ίδια περίοδο. Αφετηρία στάθηκαν σημαντικές τεχνολογικές καινοτομίες που διαδόθηκαν ιδιαίτερα μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όπως το ραδιόφωνο, ο ομιλών κινηματογράφος, η μαγνητοταινία, ο δίσκος LP, οι βελτιωμένες ηλεκτρονικές μέθοδοι καταγραφής, η στερεοφωνία κ.ά. Είναι χαρακτηριστικοι οι πειραματισμοί Ρώσων (ήδη από τη δεκαετία του 1930) για την παραγωγή τεχνητής μουσικής σχεδιάζοντας κυματομορφές κατευθείαν πάνω σε φιλμ και αναπαράγοντάς τες με την τεχνολογία οπτικής ανάγνωσης ήχου του κινηματογράφου (βλ. σχετ. εδώ) Γενικά παρατηρούνται στενοί δεσμοί μεταξύ μουσικής κι επιστήμηςΞ ειδικά όμως η διάδοση του ραδιοφώνου έπαιξε σημαίνοντα ρόλο, καθώς ανέπτυξε δικές του αισθητικές αναζητήσεις και βοήθησε την έκφραση των μουσικών πρωτοποριών που δεν έβρισκαν πρόσβαση σε συναυλιακούς χώρους (μέσω της ίδρυσης και λειτουργίας των περιβόητων «τρίτων προγραμμάτων» από τους μεγάλους ευρωπαϊκούς ραδιοφωνικούς σταθμούς, τα οποία ήταν προσανατολισμένα στη μουσική πρωτοπορία).
Μια αναθεωρημένη αντίληψη για τον ήχο παρατηρείται από τις αρχές του 20ου αιώνα στα πλαίσια του φουτουρισμού, ο οποίος εκθείαζε την μουσικότητα των ήχων της πόλης και συνεπώς προλείανε το έδαφος για μουσική χρήση μη οργανικών ήχων. Ωστόσο, οι δυνατότητες πειραματισμού προς την κατεύθυνση αυτή αναπτύχθηκαν κυρίως μεταπολεμικά, όταν η βελτίωση του μαγνητοφώνου και η ανάπτυξη των γεννητριών συχνοτήτων επέτρεψαν την διεύρυνση του ηχητικού υλικού μέσω της εισαγωγής και επεξεργασίας εφέ και προεγγεγραμμένων ήχων. Σταδιακά ιδρύθηκαν μεγάλα στούντιο με πολύπλοκο και ακριβό εξοπλισμό, τα οποία επέτρεψαν τη στενότερη συνεργασία τεχνικών, μηχανικών ήχου και συνθετών. Αυτό όμως που πραγματικά απογείωσε την ηλεκτρονική μουσική ήταν η δημιουργία ηλεκτρονικών οργάνων, αρχικά δύσχρηστα και ογκώδη (συνθετητής), αλλά σταδιακά μικρότερα σε όγκο αλλά με αυξημένες δυνατότητες και ευχρηστία (κύματα μορτενό, θέρεμιν, συνθεσάιζερ και ηλεκτρονικοί υπολογιστές).
Η ηλεκτροακουστική και ηλεκτρονική μουσική σταδιακά συνδέθηκε με όλες τις όψεις της μοντέρνας μουσικής και πλέον αποτελεί περισσότερο έναν τρόπο έκφρασης παρά ένα αυτόνομο μουσικό ύφος. Οι τεχνικές και τεχνολογικές της δυνατότητες έχουν χρησιμοποιηθεί σε πολυάριθμους συνδυασμούς και περιπτώσεις, από τον κινηματογράφο, την διαφημιστική βιομηχανία, την εκπαίδευση και, βέβαια, από την σύνθεση, σχεδόν στα περισσότερα ύφη, από τα πλέον εμπορικά ως τα πιο πρωτοποριακά. Αν υπήρξε όμως μία περίπτωση διαρκούς διερεύνησης και πειραματισμών πάνω στην ηλεκτρονική - ηλεκτροακουστική μουσική που διέτρεξε όλο το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, αυτή ήταν το συγκρότημα των Βρετανών Pink Floyd.
Οι Pink Floyd ιδρύθηκαν στο Λονδίνο το 1965 από τους Roger Waters (1943 - ), Nick Mason (1944 - ), Richard Wright (1943 - 2008) και Syd Barret (1946 - 2006), ο οποίος σύντομα αντικαταστάθηκε από τον David Gilmour (1946 - ). Πολλοί έχουν προσπαθήσει να κατηγοριοποιήσουν τη μουσική των Pink Floyd όμως, όπως συμβαίνει με όλες τις πραγματικά πρωτοποριακές καλλιτεχνικές αναζητήσεις, αυτό είναι αρκετά δύσκολο λόγω των συνεχών πειραματισμών του συγκροτήματος και της επίτευξης καινούργιων μορφών και φορμών έκφρασης. Ο ήχος των Pink Floyd (τουλάχιστον της μετα Barret περιόδου) γενικά χαρακτηρίζεται από ένα ηλεκτρονικό υπόστρωμα, απόρροια της χρήσης ηλεκτρονικών οργάνων (θέρεμιν, συνθεσάιζερ κ.ά.), πάνω στο οποίο αναπτύσσονται αντιστικτικές μελωδικές γραμμές τόσο από ηλεκτροακουστικά (ηλεκτρικές κιθάρες, ηλεκτρικό μπάσο) όσο και από κλασσικά όργανα (σαξόφωνα, συμφωνικά πνευστά, πιάνο κλπ).
https://www.youtube.com/watch?v=nDbeqj-1XOo
Δεν απουσιάζει βέβαια η χρήση φωνής, αν και συχνά αυτή ξεφεύγει από την τραγουδιστική απόδοση στίχων και λειτουργεί ως ένα ακόμα όργανο. Εξαιρετικό παράδειγμα, το Great gig in the sky, πάλι από το Dark side of the moon:
https://www.youtube.com/watch?v=cVBCE3gaNxc
Το συγκρότημα διαχρονικά πειραματίστηκε με τη χρήση προηχογραφημένων ηχητικών εφέ (τα οποία περιλαμβάνουν από ήχους του φυσικού και αστικού περιβάλλοντος που υποστηρίζουν τη μελωδική γραμμή ή το θέμα των στίχων, μέχρι και το τραγούδι ενός σκύλου που συνοδεύει μια ακουστική κιθάρα) και με τη σύνθεση ηλεκτρονικής μουσικής που αποδίδει προσλήψεις της σύγχρονης πραγματικότητας.
https://www.youtube.com/watch?v=NFa6c-eP8KM
https://www.youtube.com/watch?v=VouHPeO4Gls
Το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα διακρίνεται από ατμοσφαιρικότητα, διακριτές μελωδικές γραμμές και έντονη αίσθηση μοντερνισμού, διατηρώντας παράλληλα κριτική στάση απέναντι στα κοινωνικά προβλήματα του δυτικού καπιταλισμού (η οποία, καθώς τα μέλη του συγκροτήματος μεγάλωναν, κατέληξε σε πιο υπαρξιακές αναζητήσεις. Από την άποψη αυτή ειναι χαρακτηριστκή η μετά Gilmour περίοδος, με εξέχοντα παραδειγματα κομματια σαν τα Louder than words, Keep talking, High Hopes κ.ά.).
https://www.youtube.com/watch?v=7jMlFXouPk8
Ο τελευταίος δίσκος του συγκροτήματος (The endless river) κυκλοφόρησε το 2014 και, παρά την προχωρημένη ηλικία των δημιουργών του, συνεχίζει να εκπλήσσει με τον χειρισμό των ηλεκτρονικών και ηλεκτροακουστιικών μέσων και την αισθητική του αρτιότητα. Το έργο των Pink Floyd διατήρησε σταθερά τον άνθρωπο στο επίκεντρό του κάτι που, σε συνδυασμό με τις ακούραστες αναζητήσεις των μελών του συγκροτήματος, κατέληξε να του προσδώσει διαχρονικό και πραγματικά μοντέρνο χαρακτήρα.
Last edited by a moderator:
)
