- 17 June 2009
- 3,594
Shirin Neshat - Seeking Martyrdom #3
Δεν υπάρχει αμφιβολία: η παγκοσμιοποίηση (όχι τόσο η σημερινή που είναι ρητά οικουμενική χάρη στη μιντιακή και τεχνολογική προσθετική) είναι ένα φαινόμενο που διατρέχει την ιστορία του δυτικού πολιτισμού: τον νόμο, την οικονομία, την πολιτική, τη θρησκεία ώς την κουλτούρα.
Η ρωμαϊκή αυτοκρατορία προσπάθησε να διαχειριστεί την καθημερινότητα, που ήταν προβληματική εξαιτίας των μεγάλων γεωγραφικών αποστάσεων, και εισήγαγε έναν νομικό μηχανισμό ο οποίος ίσχυε για όλους: Dura Lex Sed Lex - Ο Νόμος είναι σκληρός αλλά είναι (πάντα) ο Νόμος.
Σε οικονομικό επίπεδο, η Χανσεατική Ένωση ενοποίησε διάφορα ευρωπαϊκά εδάφη, μέσω μιας συμφωνίας βασισμένης στην ανταλλαγή και στη σημασία του χρήματος, καταργώντας έτσι τις διαφορές ανάμεσα στους λαούς, χάρη στο απτό στοιχείο του κέρδους. Σε πολιτικό επίπεδο, αρκεί να μνημονεύσουμε ότι ο Κάρολος Ε' καυχιόταν λέγοντας τα εξής: "Στην αυτοκρατορία μου δεν δύει ποτέ ο ήλιος".
Ο οικουμενισμός της καθολικής Εκκλησίας όχι μόνο αξίωσε την πρωτοκαθεδρία της Ρώμης σε όλες τις συνειδήσεις αλλά χρησιμοποίησε τις Σταυροφορίες και την Ιερά Εξέταση για να αφομοιώσει σ' ένα ενιαίο πνευματικό μοντέλο Ευρωπαίους, Ασιάτες και Αμερικανούς.
Ο δυτικός πολιτισμός δημιούργησε την εγκωμιαστική έννοια της παγκοσμιοποίησης, που επιτυγχάνεται μέσω μιας ιδέας της τέχνης βασισμένης στη χωρική αξία της οικουμενικότητας και στη χρονική αξία της αθανασίας - αυτές οι αξίες διέπνεαν τις διαφορετικές ευαισθησίες των ανθρώπων, τις οποίες ενοποιούσε η ανωτερότητα του δυτικού αισθητικού μοντέλου.
Κατά βάθος ο λογοκεντρισμός, που είναι άμεσα συνυφασμένος με την εξέλιξη του δικού μας πολιτισμού, δημιούργησε μια φυσική τάση προς τη διάχυση μιας ιδέας που εδράζεται στην ικανότητα μεταμόρφωσης της φύσης σε ιστορία.
Όσον αφορά την εποχή μας, το σύστημα της τέχνης (με την παραγωγική αλυσίδα των διαφόρων αρμοδιοτήτων που βασίζονται στη διαίρεση της εργασίας) είναι εξίσου συνυφασμένο με την έννοια της παγκοσμιοποίησης.
Ένα διεθνές κύκλωμα προωθεί την ηγεμονία καλλιτεχνικών μοντέλων που προσλαμβάνουν οικονομική και πολιτισμική αξία χάρη στην ικανότητά τους να διεισδύουν και να αφομοιώνουν. Αν κατά το πρώτο μισό του 20ού αιώνα η καλλιτεχνική παγκοσμιοποίηση έδρασε στην ευρωπαϊκή ήπειρο μέσω της κυκλοφορίας των ιστορικών πρωτοποριών, κατά το δεύτερο μισό απέκτησε μεγαλύτερη διεθνή ταχύτητα μετατοπίζοντας το κέντρο της από το Παρίσι στη Νέα Υόρκη.
Η ποπ αρτ αντιπροσωπεύει το πιο εξόφθαλμο, προφανές παράδειγμα, αφού έγινε πρότυπο τέχνης και κοινωνικής συμπεριφοράς και εκτός των Ηνωμένων Πολιτειών: της μοναδικής χώρας η οποία, εξαιτίας της προέλασης της κοινωνίας της μάζας, μπορούσε να προσδώσει μορφική κλασικότητα στο καταναλωτικό αντικείμενο. Από τη βόρεια Αμερική ξεκινά μια στρατηγική παγκοσμιοποίησης όσον αφορά τα μουσεία της σύγχρονης τέχνης, που τώρα πια αναπτύσσουν σχέδια διεθνούς συνεργασίας, για να μπορούν να αντιμετωπίσουν το κόστος συντήρησης και το σχέδιο επέκτασής τους σε διάφορα μέρη του κόσμου.
Ορισμένα ευρωπαϊκά μουσεία προσπαθούν να συντονιστούν με τις εξελίξεις, να γίνουν ανταγωνιστικά και να διατηρήσουν την πολιτισμική τους εξουσία σ' ένα σύστημα παγκόσμιας ενημέρωσης, έξω από το οποίο οι καλλιτέχνες κινδυνεύουν να ακολουθήσουν μια αυστηρά τοπική πορεία. Αυτές οι δομές μονοπωλούν πλέον τη διαμόρφωση της κοινωνικής αισθητικής σε διεθνές επίπεδο μέσω ενός εκθεσιακού συστήματος που προβάλλει περισσότερο τη στιγμή της επιτελεστικής και θεαματικής καλλιτεχνικής απόλαυσης. Όταν, αντιθέτως, προβάλλονται τάσεις και κινήματα, τότε πριμοδοτούνται πρακτικές που είναι κατά πολύ συνδεδεμένες με την τεχνολογική πρόθεση και την αναλυτική συμπεριφορά και αποτελούν έκφραση μιας ηγεμονικής κουλτούρας, της αγγλοσαξονικής.
Στον εξτρεμισμό του "παγκόσμιου" αντιστοιχεί ένας άλλος, ένας "τοπικός", που πολύ απλά εστιάζει στην ταυτότητα των εθνικών παραδόσεων.
Υπάρχει και μια τρίτη, ισορροπημένη, θέση που εστιάζει στο "Παντοπικό" και αναδεικνύει με διαλεκτικό τρόπο καλλιτέχνες που χρησιμοποιούν μια διεθνή γλώσσα γύρω από το πρόβλημα της ταυτότητας: Σιρίν Νεσάτ, Μάγια Μπάγιεβιτς, Τσεν Ζεν, Κχο, ΙΡΒΙΝ, Μπέτυ Μπι.
Δρουν κυρίως στην Ευρώπη και στοχεύουν μέσα από τα έργα τους να διαμορφώσουν μια νέα αντίληψη του κοινού για να προβάλουν τη συνύπαρξη τω διαφορών.
Τέλος, το πρόβλημα της παγκοσμιοποίησης αφορά επίσης την κριτική μέσα στο σύστημα της τέχνης: μια νέα γενιά επιμελητών αναδύεται, που όμως προς στιγμήν μοιάζει να συντρέχει τον νικητή και να ξεχνά πως η λέξη κριτική προέρχεται από το κρίνω, που σημαίνει διακρίνω ακόμη και μέσα σε μια πολυπολιτισμική και υπερεθνική πραγματικότητα.
Πράγματι, παρακολουθούμε μια σειρά από εκθέσεις, διετείς και πενταετείς σχεδιασμούς εκθέσεων που ανακυκλώνουν πάντα τα ίδια ονόματα επιβεβαιώνοντας την ύπαρξη ενός συνεταιρισμού της αισθητικής: δεν πρόκειται ασφαλώς για οικογενειακή επιχείρηση αλλά μάλλον για πλανητικού επιπέδου διαχείριση.
Το σύστημα της τέχνης, εξαιτίας επίσης του διαδικτύου, έχει ενισχύσει ορισμένους θεσμούς και έχει αποδυναμώσει κάποιους άλλους όπως τις γκαλερί, το συλλεκτισμό και τα εξειδικευμένα περιοδικά που διασφάλιζαν ένα είδος πλουραλισμού και διαφοροποίησης της καλλιτεχνικής αναζήτησης.
Σήμερα το G8 της τέχνης λειτουργεί με βάση ένα σύστημα συλλογικού αλφαβητισμού, σύμφωνα με τον οποίο δεν είναι η τέχνη που προσδίδει κύρος στο προϊόν αλλά ο υποδοχέας, που επεκτείνεται όλο και περισσότερο μέχρις ότου εξαλείψει το εξαιρετικό γεγονός του έργου για να ευνοήσει τη συνάντηση του κοινού με την πραγματικότητα "έτσι όπως είναι".
Achille Bonito Oliva - Η Τέχνη στην καμπή του 21ου αιώνα (ΠΕΚ)
Last edited: