Hammerklavier

[Κωστας Λυμπεροπουλος]

‘Κάτι’ τρέχει τα τελευταία χρόνια, με τον Pollini, στο ρεπερτόριο του ρομαντικού πιάνου. Ο Schumann του, πρόπερσι, με άφησε ψυχρό και το ίδιο έγινε με το διπλό άλμπουμ του με τις Σονάτες Beethoven (op. 54, op.57, op.78, op. 90). Διάβασα και το ρεπορτάζ από την παρουσία του στο Μέγαρο φέτος – τα ίδια!
Εντάξει, κανένας μεγάλος καλλιτέχνης δεν πιστεύει ποτέ ότι έδωσε την οριστική εκδοχή πάνω σε κάτι που έπαιξε. Τα έργα είναι Ανοιχτά - και έτσι πρέπει να είναι. Από την άλλη έχω βαρεθεί όλα αυτά τα κλισέ που γράφονται κατάα καιρούς: ο Beethoven πχ ‘οφείλει’ να είναι βίαιος και ηρωικός, ο Mozart ‘κοφτός’ και γεμάτος χάρι, ο Bach μεγαλοπρεπής και ηγεμονικός κ.ο.κ. Λέω λοιπόν ότι ‘κάτι’ συμβαίνει με τις ερμηνείες του Pollini γιατί, με κάποιο περίεργο τρόπο, τον ακούω να επιτίθεται στο ρομαντικό ρεπερτόριο ασυγκράτητος – το μόνο που αποσπά από μένα σαν ακροατή είναι ένας στείρος θαυμασμός, ώρες ώρες, για την ανυπέρβλητη πιανιστική τέχνη του. Μοιάζει όμως σαν να μη τον ενδιαφέρουν καθόλου πράγματα όπως η γοητεία ή η ποίηση: ‘λες και κάνει Σπουδές πάνω στη νεύρωση’ έγραψε κάποιος και θα συμφωνήσω μαζί του. Οι φράσεις δεν έχουν χρόνο ούτε χώρο να ‘σβήσουν’ κανονικά κι ούτε περιβάλλονται με τη στοργή που απαιτούν. Το πιάνο του δεν τραγουδάει ούτε χορεύει. Η άρθρωσή του είναι πεντακάθαρη όπως πάντα, καμμία λεπτομέρεια δεν του ξεφεύγει, όλες οι υφές και οι αρμονικές πλοκές γίνονται στα χέρια του διάφανες – αλλά αυτά τα στοιχεία μπορούν να λειτουργούν θαυμάσια στον Schoenberg, τον Stockhausen ή τον Webern, όμως δεν είναι τα πρωτεύοντα όταν παίζεις τους Ρομαντικούς. Η μάλλον είναι, αλλά δεν φτάνουν μόνο αυτά. Δεν τολμώ να διανοηθώ τι θα έκανε στο ρεπερτόριο του ύστερου Brahms για παράδειγμα έτσι όπως τρέχει, ακκίζεται όλο φιλαρέσκεια και επιτίθεται σαν παλαβός. Να δεχθώ ότι η προσέγγισή του δεν είναι παρά μία –ακόμη- εκδοχή. Αλλά η σύγκριση με τους παληούς είναι καταλυτική.
Θα σας συστήσω λοιπόν, στις Σονάτες Beethoven τις εγγραφές του Clifford Solomon, εξαιρετικά αναστηλωμένες ηχητικά στην Testament. Λείπουν λίγες καθώς δεν πρόλαβε να τις ολοκληρώσει αλλά ο απόηχος αυτών που έγραψε είναι συγκλονιστικός: η Apassionata του (νο. 23) είναι ίσως η καλύτερη που άκουσα ποτέ ενώ η Hammerklavier (νο. 29) δημιούργησε περίπου Σχολή πάνω στο Πώς παίζεται ο Beethoven. Τέλεια ισορροπία φαντασίας και αυστηρότητας, έντασης και ακρίβειας διάχυτες από ποιητική παραφορά – κι όλα αυτά με τα δάχτυλα να δείχνουν σχεδόν σαν να χαϊδεύουν τα πλήκτρα: σιδερένια χέρια με βελούδινα γάντια – Ανεπανάληπτες!