Modern Classic

[Κωστας Λυμπεροπουλος]

Η μουσική με την οποία μεγάλωσα, από τύπους σαν τους Joy Division και τους Velvet Underground, ήταν άσχημη, γεμάτη θυμό και μισανθρωπική. Εδειχνε πιστός καθρέφτης της ζωής. Από την άλλη, η τζάζ, πάντα παρα-ήταν καλή γι αυτό τον κόσμο. Ξεκινώντας στη φτωχή, παραπεταμένη Νέα Ορλεάνη, η Μαύρη Αμερική δημιούργησε μιά μουσική η οποία, ενάντια στην καταπίεση, τις βρισιές και τις προσβολές, επέμενε προκλητικά σε μιά μεγαλειώδη ευτυχία, μιά ελευθερία ανώτερου επιπέδου. Μέχρι σήμερα δεν έχει κυκλοφορήσει Ποτέ μισανθρωπικός τζάζ δίσκος. Ενώ η πρέζα και η αυτοκαταστροφή είναι μέρος της υποκουλτούρας της τζάζ, φτάνει να συγκρίνει κανείς το Heroin των Velvet Underground με το Kind of Blue (1959) του Miles Davis για να καταλάβει τη διαφορά: με κάποιο μαγικό τρόπο, η μισανθρωπία Δεν περνάει στη μουσική. Η τζάζ είναι μιά λατρεία του αυθορμητισμού, του αυτοσχεδιασμού, της ροής της ζωής. Η τζάζ είναι πάντα Τέχνη.
Πρόκειται για αναζήτηση αξιών, φωτεινότητας, την επιμονή της ανακάλυψης Ομορφιάς σ έναν άσχημο κόσμο...Η σύγχρονη Τέχνη δίνει έμφαση στη φρίκη, εμμένει βίαια στο αληθινό και στο γκροτέσκο: μας θυμίζει συνέχεια ότι ζούμε σ έναν αποκρουστικό κόσμο. Η τζάζ, αντίθετα, είναι φευγάτη, φαίνεται να πιστεύει στην Ομορφιά, σε μιά ανυπάκουη και προκλητική επιμονή στη ζωή, σ ένα ρευστό και ευμετάβλητο ανθρώπινο πνεύμα που επιβιώνει καταμεσίς όλης αυτής της μοντέρνας βίας. Ισως ο ήχος του John Coltrane που ανατινάζει το My Favorite Things μετατρέποντάς το σ ένα αφηρημένο αριστούργημα, είναι ακριβώς η μουσική που χρειαζόμαστε Εδώ και Τώρα.

Αυτά έγραφε πρίν από κάποια χρόνια ένας από τούς γραφιάδες του Guardian σε μιά σειρά από άρθρα που προσπαθούσαν να εκλαϊκεύσουν τα ‘δύσκολα’ ακούσματα για το φιλέρευνο κοινό της εφημερίδας. Ανεξάρτητα από το βαθμό στον οποίο με βρίσκουν σύμφωνο -πιστεύω πχ ότι αυτό που θεωρούν μισανθρωπία είναι βασικό και καθόλου αμελητέο συστατικό της Λευκής πολιτισμένης σκέψης με τις ρίζες του βαθειά στο Ρομαντισμό- τα θυμήθηκα φέτος ακούγοντας ένα κυριολεκτικά Τρομαχτικό άλμπουμ. Κυκλοφόρησε το 1994, αποτελείται από 6 CDs, το βρήκα πρίν ενάμισυ χρόνο στο e-Bay σε άψογη κατάσταση για 60 δολλάρια (μαζί με τα ταχυδρομικά) και μόλις πρόσφατα είχα την ευκαιρία να του δώσω Ολο το χρόνο που απαιτεί για να φανερώσει στον ακροατή τη Χάρη του σε ολόκληρο το αστραφτερό μεγαλείο της. Πρόκειται για το ‘At The Blue Note’ (The Complete Recordings) των Keith Jarrett, Gary Peacock και Jack DeJohnette στην ECM. Απ όσο είμαι σε θέση να γνωρίζω, μιλάω γιά ένα από τα 7 ή 8 πιο σημαντικά άλμπουμ με Πιάνο-Τρίο των τελευταίων 10-15 χρόνων. Μαζί με τα άλμπουμ της Marilyn Crispell (στην ECM), του Brad Mehldau (Τhe Art of the Trio vols 1, 2, 3), το περυσινό του Uri Caine με το Τρίο του, ‘Ζωντανό’ κατευθείαν από τη …Μέκκα (‘Live at the Village Vanguard’) και το απαράμιλλο ‘Sonic Temples’ του Ran Blake, μπορεί κάποιος να πάρει μιά πολύ καλή ιδέα πάνω στους επίγονους του Bill Evans και την Τέχνη του Πιάνο-Τρίο στις μέρες μας.
Κατ αρχήν να πώ ότι πρόκειται για τρείς βραδιές με 2 κονσέρτα την καθεμία, στο θρυλικό κλάμπ της Νέας Υόρκης, 6 CDs ηχογραφημένα άψογα. Η ECM κυκλοφόρησε στο μεταξύ σαν ορεκτικό ένα από αυτά τα κονσέρτα σε μονό CD (ο Jarrett δεν δέχθηκε να τον ‘ανθολογήσουν’ με τις καλύτερες στιγμές από ολόκληρο το γεγονός), αλλά το πλήρες πακέτο είναι μιά εμπειρία καταλυτική. Το ρεπερτόριο είναι βασικά standards, διαχρονικές επιτυχίες από επιθεωρήσεις του Broadway που η τζάζ χρησιμοποιεί σαν οχήματα για αυτοσχεδιασμούς - αλλά τα κομμάτια χρησιμεύουν κύρια σαν κοσμοδρόμια και πλατφόρμες εκτόξευσης: πολλές φορές μόλις που αναγνωρίζεις την αυθεντική μελωδία πριν το γκρούπ ξεχυθεί σε 20λεπτες ηχητικές περιηγήσεις. Στα πλαίσιά τους δεν θα δείς ποτέ τους μουσικούς να μακρηγορούν ή να πλατειάζουν άσκοπα. Η ενέργεια, η εφευρετικότητα, η τεχνική αρτιότητα, ο λυρισμός τους σε αφήνουν άφωνο.
Μιλάμε βέβαια για ελεύθερους αυτοσχεδιασμούς αλλά με μουσικούς αυτού του διαμετρήματος, τέτοιες έννοιες είναι σχετικές: οι Jarrett, Peacock και DeJohnette ήταν ήδη μαζί για κάτι λιγότερο από 15 χρόνια μόλις ηχογραφήθηκαν αυτές οι συναυλίες - αυτό χοντρικά σημαίνει ότι οι Αυτοματισμοί που είχαν αναπτύξει σαν γκρούπ ήταν πιά σε επίπεδο …Champions League, ότι καθένας τους μπορούσε πλέον να ‘διαβάζει’ το μυαλό των άλλων δύο, κάποια (μουσικά) μέτρα νωρίτερα.
Μπορεί ο Jarrett να έχει επανειλημμένα κατηγορηθεί από τους σκληροπυρηνικούς σαν ...Τεχνοκράτης του πιάνου, ένας οπορτουνιστής που χαϊδεύει τα αυτιά του κοινού μεταποιώντας την Κλασσική πιανιστική φιλολογία στα μέτρα της σύγχρονης τζάζ, διανθίζοντάς την με country, gospel και funk τεχνοτροπίες για να την κάνει πιο ...φιλική προς το χρήστη. Τίποτα απ αυτά δεν ισχύει: o Jarrett είναι απλά ένα Φαινόμενο. Σαν καλλιτέχνης αφάνταστα ολοκληρωμένος, σαν αυτοσχεδιαστής περίπου ανυπέρβλητος, με ‘διαστημική’ τεχνική κατάρτιση και ένας από τους λίγους πραγματικούς σύγχρονους Μελωδούς. Το ότι οι δίσκοι του δεν είναι πάντα στο ίδιο επίπεδο είναι απόλυτα κατανοητό: η δισκογραφία του ξεπερνάει πλέον τα 60 άλμπουμ. Σαν Εργο στο σύνολό της είναι άνιση - Στα πλαίσιά της ακούς συχνά το ζαχαρωμένο, φτηνιάρικο συναισθηματισμό να εναλλάσσεται με μιά Ιδιοφυία που σου κόβει την ανάσα. Μόνο που ο ακροατής δεν πρόκειται να βρεί τίποτα ‘φτηνό’ στις 6 πάνω-κάτω ώρες που διαρκεί αυτό το άλμπουμ. Τα κομμάτια αρχίζουν αφηρημένα, φαινομενικά σκόρπια σπαράγματα μελωδίας με τους μουσικούς να ανταλλάσσουν ιδέες, πολλές φορές αρκετά μακρυά από την αρμονική λογική του μέσου ακροατή - σιγά σιγά οι μελωδίες παίρνουν σχήμα με τα ostinati από το αριστερό χέρι του πιανίστα να φεύγουν σαν κύματα που θυμίζουν λατρευτική mantra, ραψωδίες που χορεύουν χορό δερβίση πάνω στο ρυθμικό καμβά που στήνουν το κοντραμπάσο με τα τύμπανα. Ωρες ωρες το παίξιμό του γκρούπ γίνεται σκετη ονειροπόληση και ρεμβασμός. Το φάσμα του μοιάζει να εκτείνεται από τον ψίθυρο μέχρι την κραυγή, μαζί με περίπου οτιδήποτε άλλο ενδιάμεσα. Αφρικάνικες ρυθμολογίες και Αραβικές τονικότητες έχουν την τιμητική τους. Θα ήταν σχεδόν ‘έθνικ’ αν δεν έμοιαζε να έρχεται απο το διάστημα. Σκέφτεσαι ερείπια από Αρχαίους πολιτισμούς που ταξιδεύουν στο Σύμπαν...απόκοσμα Σεληνιακά τοπία...κατάδικους Σκλάβους σε Ορυχεία στο Αλφα του Κενταύρου...