- 17 June 2006
- 14,350
SUMMER IN THE CITY (Mozart, Eisler, Monk, Spain, Eno)
Mozart – Le Nozze Di Figaro – Taddei,Moffo,Schwarzkopff,Cossotto,Philharmonia Orchestra,Carlo Maria Giulini / EMI 7 63266 2 2XCDΣ’ αυτή την Οπερα του Μότσαρτ γίνεται κυριολεκτικά ‘της…Πόπης’: ένας υπηρέτης μετράει το πάτωμα για να φτιάξει ένα κρεβάτι, την ώρα που η καμαριέρα δοκιμάζει ένα καπέλλο. Ανθρωποι υπαγορεύουν γράμματα ο ένας στον άλλο, παραμερίζουν φορέματα από τις καρέκλες και από κάτω αποκαλύπτονται ερωτικά ραβασάκια, απειλούν να γκρεμίσουν την πόρτα και κατά λάθος αποπλανούν τη γυναίκα τους νομίζοντας ότι είναι...η υπηρέτρια. Στην αμέσως επόμενη Οπερα (Don Giovanni) ένας Κυβερνήτης δολοφονείται, μιά χωριατοπούλα ξελογιάζεται, ένας ανδριάντας προσκαλείται σε δείπνο, ο ήρωας παραδίδεται στους διαβόλους που θα τον σείρουν στην Κόλαση. Μέχρι τον Μότσαρτ, η Οπερα δεν είχε Χαρακτήρες: οι Οπερες του Σκαρλάτι ή του Χαίντελ, είχαν συγκινητικά και δυνατά Συναισθήματα, αραδιασμένα σαν σειρά από άριες και οργανωμένα έτσι που να κλιμακώνουν την πλοκή – αλλά οι Χαρακτήρες ήταν δευτερεύοντες έως αμελητέοι: ρόλος τους ήταν να συνοψίζουν κάθε τόσο την υπόθεση του έργου ή να υπογραμμίζουν τα...ηθικά διδάγματα. Στο Μότσαρτ και ειδικά στις τρείς όπερες που έγραψε πάνω σε λιμπρέτα του Da Ponte, τα Πρόσωπα παίρνουν πρωτεύοντα ρόλο και δείχνουν αληθινά ακριβώς γιατί είναι Ανθρώπινα, και συχνά αλλοπρόσαλλα και γεμάτα αντιφάσεις. Η δύναμη του Μότσαρτ -και αυτό για το οποίο ήταν ιδιαίτερα περήφανος- είναι στα ensembles: σύνολα από δύο, τρείς, τέσσερις, πέντε, έξι τραγουδιστές που αλληλεπιδρούν ο ένας στον άλλο και όλοι μαζί χτίζουν την πλοκή του έργου. Είναι ακριβώς αυτή η τριβή με τους άλλους που σε κάνει άνθρωπο, που δίνει στο Πρόσωπο το βάθος και το Χαρακτήρα του. Είναι μόνο μέσα από τα σύνολα που η πλοκή παίρνει σάρκα και οστά και δημιουργείται η ψευδαίσθηση αληθινών ανθρώπων. Οι ‘Γάμοι του Φίγκαρο’ είναι ακριβώς εκεί που ανοίγουν οι ασκοί του Αιόλου και η Οπερα αλλάζει Πρόσωπο μιά γιά πάντα.
Mozart – Die Zauberflote – The Monteverdi Choir, English Baroque Soloists, John Eliot Gardiner / Archiv 449 166 2 2XCDΟ ‘Μαγεμένος Αυλός’ είναι ένα μαγικό παραμύθι διαποτισμένο από τα ιδανικά του Διαφωτισμού. Αυτή η Οπερα είναι το τελευταίο έργο του Μότσαρτ (πέθανε 12 εβδομάδες μετά την πρεμιέρα της) και όχι το Ρέκβιεμ - με την έννοια ότι ο ‘Μαγεμένος Αυλός’ είναι το τελευταίο κληροδότημα, η Διαθήκη του Μότσαρτ προς τους ανθρώπους. Αυτό το αφελές παραμύθι, στα χέρια οποιουδήποτε άλλου δεν θα ήταν τίποτα παραπάνω από ένα έργο της σειράς, φτηνό θέαμα (και ακρόαμα) για παρακατιανά ακροατήρια. Στα χέρια του Μότσαρτ αποκτά μιά τρομακτική συμβολική Δύναμη, μιά αιώνια Χάρι. Ο Μαγεμένος Αυλός είναι ένα έργο βαθειά ανθρώπινο που μπορεί να γοητεύσει ένα παιδί, την ίδια ώρα που θα συγκινήσει έναν ενήλικα μέχρι δακρύων και ‘θα στείλει’ (στη Στρατόσφαιρα) τον καλά πληροφορημένο. Σε κάθε άνθρωπο έχει κάτι να πεί, εκτός ίσως από τους ‘Φιλισταίους’. Τόννοι μελάνης έχουν χυθεί για να αναλύσουν αυτό το έργο που δίκαια θεωρείται η Αρχή της Γερμανικής Οπερας. Σε CD, η εκτέλεση με τον Gardiner έχει, κατά τη γνώμη μου, την καλύτερη ρυθμική αγωγή και τις λιγότερες αδυναμίες σε σύγκριση με τις υπόλοιπες ψηφιακές-σύγχρονες. Αλλά η απόκτησή του σε DVD προβάλει περίπου καταναγκαστική: σβήνεις τα φώτα, κάθεσαι μπροστά στην οθόνη και ´φεύγεις’. Μετά το τέλος του, σου είναι δύσκολο να διανοηθείς ότι υπήρχε μιά εποχή που δεν το γνώριζες.
Hanns Eisler - The Hollywood Songbook / Decca 460582 CD
Ο Hanns Eisler ήταν μαθητής του Schoenberg, η επιτομή αυτού που λέμε Πολιτικά Στρατευμένος συνθέτης, πράγμα που πλήρωσε στη ζωή του με δύο εξορίες - μία από τη Ναζιστική Γερμανία (αρχές δεκαετίας του 1930) και μία από την Αμερική των Μακαρθικών (τέλη δεκαετίας του 1950). Μαζί με τον Kurt Weill θεωρούνται οι πιό σημαντικοί εκπρόσωποι του Art Song στον περασμένο αιώνα. Διωγμένοι απο τη Γερμανία όπου τα τραγούδια τους απαγορεύτηκαν, βρήκαν μαζί με άλλους διάσημους εξόριστους (Σαίνμπεργκ, Τόμας Μάν, Μπέρτολντ Μπρέχτ) καταφύγιο στην Αμερική και πιό συγκεκριμένα στο Χόλιγουντ. Τα τραγούδια του Eisler είναι γεμάτα από τον πόθο και τη νοσταλγία μιάς πατρίδας που δεν υπήρχε πιά και μαζί, με μιά ειρωνεία κι ένα χιούμορ που τσακίζουν κόκαλα και μιά αίσθηση απομόνωσης και απόγνωσης στην καρδιά της χώρας της Υλικής Αφθονίας. Το μουσικό ιδίωμα δεν έχει να κάνει ούτε με το Καμπαρέ, ούτε με την ατονική μουσική του Σαίνμπεργκ -που απόηχούς της ακούει ωστόσο εδώ ο ακροατής. Τα Lieder του Eisler είναι όψιμα Ρομαντικά, μιά προέκταση του ‘Χειμωνιάτικου Ταξιδιού’ (Winterreise) του Σούμπερτ στον 20ο αιώνα. Οι στίχοι ως επί το πλείστον είναι του Μπρέχτ: το χρονικό του τρόμου για όσα συνέβαιναν στη Γερμανία, η μαρτυρία της εξορίας, το μανιφέστο της αγωνίας για το μέλλον της πατρίδας. Οσοι θεωρούν το Lieder μιά περίπου...Εξωγήινη καλιτεχνική φόρμα, καλά θα κάνουν να ακούσουν αυτό το δίσκο: Ο Matthias Goerne με τη συνοδεία του Eric Schneider στο πιάνο, θα τους κάνουν να το ξανασκεφθούν.
Thelonious Monk – Thelonious Alone In San Francisco / Riverside OJCCD 231-2
‘’Ο Μόνκ ήταν ένας ξεδιάντροπος νεωτεριστής. Ελεγε ‘δεν υπάρχει Λάθος νότα, το θέμα είναι πώς τις αναλύεις’. Ηχούσε σχεδόν σαν παιδί που κάνει μαθήματα πιάνου. Εδώ μοιάζει να συνθέτει (ή να αποδομεί, εξαρτάται πώς το βλέπει κανείς) καθώς παίζει: παρατείνει τις παύσεις, παίζει με τις φωνές που απαρτίζουν τις συγχορδίες. Stride, gospel, jump rope, Bella Bartok, μελωδίες σκαλισμένες στο γύψο με μαχαίρι. Αστροναυτική μουσική κατευθείαν από το Τρελλάδικο.’’– το είπε ο Tom Waits και δεν νομίζω ότι μπορεί να ειπωθεί καλύτερα. Το ‘Alone In San Francisco’ σε αφήνει να δείς αυτές τις μελωδίες όχι απλά χωρίς ρούχα, αλλά και χωρίς δέρμα.
Spirituals – The Best of Spain / Rykodisc/Restless Records REST 73772
Οι Spain ήταν ένα παράπλευρο project του Josh Haden, γυιού του μπασίστα της τζάζ Charlie Haden. Ο Josh είχε βαρεθεί να παίζει ‘ανεξάρτητο’ ροκ και ηχογράφησε δύο άλμπουμ ( ‘The Blue Moods Of Spain’ και ‘She Haunts My Dreams’) πρίν κηρύξει το γκρούπ επίσημα ανενεργό το 2003. Αυτό το άλμπουμ είναι μιά συλλογή από τους δύο δίσκους που κυκλοφόρησαν οι Spain συν ένα δυσεύρετο single και δύο-τρία στιγμιότυπα από live εμφανίσεις. Οι Spain δεν διεκδικούν δάφνες Νεωτερισμού: τίποτα εδώ δεν είναι μουσικά ανορθόδοξο ή ηχητικά πρωτοποριακό. Αλλά ο δίσκος διαθέτει μιά αύρα σπάνιας αμεσότητας, αυθεντικότητας και ταλέντου. Ενα ‘σκελετικό’ μουσικό μελόδραμα soul και blues, γεμάτο από απόηχους του Arthur Lee, του Lou Reed και του Sam Cooke.
Brian Eno – Another Day On Earth / Rykodisk/Hannibal HNCD 1475Το τελευταίο άλμπουμ του...εφευρέτη του Ambient και αρχιτέκτονα των ατμοσφαιρικών ηχητικών τοπίων, είναι Αιθέριο – και μετά από πολλά χρόνια, γεμάτο Πόπ τραγούδια. Πλησιάζοντας πιά τα 60, δεν έχει ξεχάσει την τέχνη του και παρατηρεί τον Κόσμο γύρω του Μαγεμένος σαν μικρό παιδί. Αδιόρθωτα Εκκεντρικός και ακραία Γοητευτικός όπως πάντα. Εξω είπαν ότι ‘θυμίζει Peter Gabriel σε παραγωγή Massive Attack’. Ο ίδιος δηλώνει ‘αθεράπευτα αφοσιωμένος στην avant garde μέσω της σχέσης του και του σεβασμού του για την κλασσική ιστορία της Ποπ, από το Αμερικάνικο doo-wop μέχρι το ηλεκτρικό νανούρισμα των Velvet Underground και τα απόκοσμα ηχητικά τοπία των Can’. ‘Ποτέ δεν σκέφθηκα ότι η ενασχόλησή μου με τις Ποπ μουσικές έχει να κάνει με την δημιουργία μουσικής πιστής στην όποια Παράδοση’ λέει. ‘Εχει να κάνει με τη δημιουργία Νέων, Φανταστικών Κόσμων και την πρόσκληση πρός τους ανθρώπους να Συμμετέχουν σ’ αυτούς’.
Mozart – Le Nozze Di Figaro – Taddei,Moffo,Schwarzkopff,Cossotto,Philharmonia Orchestra,Carlo Maria Giulini / EMI 7 63266 2 2XCDΣ’ αυτή την Οπερα του Μότσαρτ γίνεται κυριολεκτικά ‘της…Πόπης’: ένας υπηρέτης μετράει το πάτωμα για να φτιάξει ένα κρεβάτι, την ώρα που η καμαριέρα δοκιμάζει ένα καπέλλο. Ανθρωποι υπαγορεύουν γράμματα ο ένας στον άλλο, παραμερίζουν φορέματα από τις καρέκλες και από κάτω αποκαλύπτονται ερωτικά ραβασάκια, απειλούν να γκρεμίσουν την πόρτα και κατά λάθος αποπλανούν τη γυναίκα τους νομίζοντας ότι είναι...η υπηρέτρια. Στην αμέσως επόμενη Οπερα (Don Giovanni) ένας Κυβερνήτης δολοφονείται, μιά χωριατοπούλα ξελογιάζεται, ένας ανδριάντας προσκαλείται σε δείπνο, ο ήρωας παραδίδεται στους διαβόλους που θα τον σείρουν στην Κόλαση. Μέχρι τον Μότσαρτ, η Οπερα δεν είχε Χαρακτήρες: οι Οπερες του Σκαρλάτι ή του Χαίντελ, είχαν συγκινητικά και δυνατά Συναισθήματα, αραδιασμένα σαν σειρά από άριες και οργανωμένα έτσι που να κλιμακώνουν την πλοκή – αλλά οι Χαρακτήρες ήταν δευτερεύοντες έως αμελητέοι: ρόλος τους ήταν να συνοψίζουν κάθε τόσο την υπόθεση του έργου ή να υπογραμμίζουν τα...ηθικά διδάγματα. Στο Μότσαρτ και ειδικά στις τρείς όπερες που έγραψε πάνω σε λιμπρέτα του Da Ponte, τα Πρόσωπα παίρνουν πρωτεύοντα ρόλο και δείχνουν αληθινά ακριβώς γιατί είναι Ανθρώπινα, και συχνά αλλοπρόσαλλα και γεμάτα αντιφάσεις. Η δύναμη του Μότσαρτ -και αυτό για το οποίο ήταν ιδιαίτερα περήφανος- είναι στα ensembles: σύνολα από δύο, τρείς, τέσσερις, πέντε, έξι τραγουδιστές που αλληλεπιδρούν ο ένας στον άλλο και όλοι μαζί χτίζουν την πλοκή του έργου. Είναι ακριβώς αυτή η τριβή με τους άλλους που σε κάνει άνθρωπο, που δίνει στο Πρόσωπο το βάθος και το Χαρακτήρα του. Είναι μόνο μέσα από τα σύνολα που η πλοκή παίρνει σάρκα και οστά και δημιουργείται η ψευδαίσθηση αληθινών ανθρώπων. Οι ‘Γάμοι του Φίγκαρο’ είναι ακριβώς εκεί που ανοίγουν οι ασκοί του Αιόλου και η Οπερα αλλάζει Πρόσωπο μιά γιά πάντα.
Mozart – Die Zauberflote – The Monteverdi Choir, English Baroque Soloists, John Eliot Gardiner / Archiv 449 166 2 2XCDΟ ‘Μαγεμένος Αυλός’ είναι ένα μαγικό παραμύθι διαποτισμένο από τα ιδανικά του Διαφωτισμού. Αυτή η Οπερα είναι το τελευταίο έργο του Μότσαρτ (πέθανε 12 εβδομάδες μετά την πρεμιέρα της) και όχι το Ρέκβιεμ - με την έννοια ότι ο ‘Μαγεμένος Αυλός’ είναι το τελευταίο κληροδότημα, η Διαθήκη του Μότσαρτ προς τους ανθρώπους. Αυτό το αφελές παραμύθι, στα χέρια οποιουδήποτε άλλου δεν θα ήταν τίποτα παραπάνω από ένα έργο της σειράς, φτηνό θέαμα (και ακρόαμα) για παρακατιανά ακροατήρια. Στα χέρια του Μότσαρτ αποκτά μιά τρομακτική συμβολική Δύναμη, μιά αιώνια Χάρι. Ο Μαγεμένος Αυλός είναι ένα έργο βαθειά ανθρώπινο που μπορεί να γοητεύσει ένα παιδί, την ίδια ώρα που θα συγκινήσει έναν ενήλικα μέχρι δακρύων και ‘θα στείλει’ (στη Στρατόσφαιρα) τον καλά πληροφορημένο. Σε κάθε άνθρωπο έχει κάτι να πεί, εκτός ίσως από τους ‘Φιλισταίους’. Τόννοι μελάνης έχουν χυθεί για να αναλύσουν αυτό το έργο που δίκαια θεωρείται η Αρχή της Γερμανικής Οπερας. Σε CD, η εκτέλεση με τον Gardiner έχει, κατά τη γνώμη μου, την καλύτερη ρυθμική αγωγή και τις λιγότερες αδυναμίες σε σύγκριση με τις υπόλοιπες ψηφιακές-σύγχρονες. Αλλά η απόκτησή του σε DVD προβάλει περίπου καταναγκαστική: σβήνεις τα φώτα, κάθεσαι μπροστά στην οθόνη και ´φεύγεις’. Μετά το τέλος του, σου είναι δύσκολο να διανοηθείς ότι υπήρχε μιά εποχή που δεν το γνώριζες.
Hanns Eisler - The Hollywood Songbook / Decca 460582 CD
Ο Hanns Eisler ήταν μαθητής του Schoenberg, η επιτομή αυτού που λέμε Πολιτικά Στρατευμένος συνθέτης, πράγμα που πλήρωσε στη ζωή του με δύο εξορίες - μία από τη Ναζιστική Γερμανία (αρχές δεκαετίας του 1930) και μία από την Αμερική των Μακαρθικών (τέλη δεκαετίας του 1950). Μαζί με τον Kurt Weill θεωρούνται οι πιό σημαντικοί εκπρόσωποι του Art Song στον περασμένο αιώνα. Διωγμένοι απο τη Γερμανία όπου τα τραγούδια τους απαγορεύτηκαν, βρήκαν μαζί με άλλους διάσημους εξόριστους (Σαίνμπεργκ, Τόμας Μάν, Μπέρτολντ Μπρέχτ) καταφύγιο στην Αμερική και πιό συγκεκριμένα στο Χόλιγουντ. Τα τραγούδια του Eisler είναι γεμάτα από τον πόθο και τη νοσταλγία μιάς πατρίδας που δεν υπήρχε πιά και μαζί, με μιά ειρωνεία κι ένα χιούμορ που τσακίζουν κόκαλα και μιά αίσθηση απομόνωσης και απόγνωσης στην καρδιά της χώρας της Υλικής Αφθονίας. Το μουσικό ιδίωμα δεν έχει να κάνει ούτε με το Καμπαρέ, ούτε με την ατονική μουσική του Σαίνμπεργκ -που απόηχούς της ακούει ωστόσο εδώ ο ακροατής. Τα Lieder του Eisler είναι όψιμα Ρομαντικά, μιά προέκταση του ‘Χειμωνιάτικου Ταξιδιού’ (Winterreise) του Σούμπερτ στον 20ο αιώνα. Οι στίχοι ως επί το πλείστον είναι του Μπρέχτ: το χρονικό του τρόμου για όσα συνέβαιναν στη Γερμανία, η μαρτυρία της εξορίας, το μανιφέστο της αγωνίας για το μέλλον της πατρίδας. Οσοι θεωρούν το Lieder μιά περίπου...Εξωγήινη καλιτεχνική φόρμα, καλά θα κάνουν να ακούσουν αυτό το δίσκο: Ο Matthias Goerne με τη συνοδεία του Eric Schneider στο πιάνο, θα τους κάνουν να το ξανασκεφθούν.
Thelonious Monk – Thelonious Alone In San Francisco / Riverside OJCCD 231-2
‘’Ο Μόνκ ήταν ένας ξεδιάντροπος νεωτεριστής. Ελεγε ‘δεν υπάρχει Λάθος νότα, το θέμα είναι πώς τις αναλύεις’. Ηχούσε σχεδόν σαν παιδί που κάνει μαθήματα πιάνου. Εδώ μοιάζει να συνθέτει (ή να αποδομεί, εξαρτάται πώς το βλέπει κανείς) καθώς παίζει: παρατείνει τις παύσεις, παίζει με τις φωνές που απαρτίζουν τις συγχορδίες. Stride, gospel, jump rope, Bella Bartok, μελωδίες σκαλισμένες στο γύψο με μαχαίρι. Αστροναυτική μουσική κατευθείαν από το Τρελλάδικο.’’– το είπε ο Tom Waits και δεν νομίζω ότι μπορεί να ειπωθεί καλύτερα. Το ‘Alone In San Francisco’ σε αφήνει να δείς αυτές τις μελωδίες όχι απλά χωρίς ρούχα, αλλά και χωρίς δέρμα.
Spirituals – The Best of Spain / Rykodisc/Restless Records REST 73772
Οι Spain ήταν ένα παράπλευρο project του Josh Haden, γυιού του μπασίστα της τζάζ Charlie Haden. Ο Josh είχε βαρεθεί να παίζει ‘ανεξάρτητο’ ροκ και ηχογράφησε δύο άλμπουμ ( ‘The Blue Moods Of Spain’ και ‘She Haunts My Dreams’) πρίν κηρύξει το γκρούπ επίσημα ανενεργό το 2003. Αυτό το άλμπουμ είναι μιά συλλογή από τους δύο δίσκους που κυκλοφόρησαν οι Spain συν ένα δυσεύρετο single και δύο-τρία στιγμιότυπα από live εμφανίσεις. Οι Spain δεν διεκδικούν δάφνες Νεωτερισμού: τίποτα εδώ δεν είναι μουσικά ανορθόδοξο ή ηχητικά πρωτοποριακό. Αλλά ο δίσκος διαθέτει μιά αύρα σπάνιας αμεσότητας, αυθεντικότητας και ταλέντου. Ενα ‘σκελετικό’ μουσικό μελόδραμα soul και blues, γεμάτο από απόηχους του Arthur Lee, του Lou Reed και του Sam Cooke.
Brian Eno – Another Day On Earth / Rykodisk/Hannibal HNCD 1475Το τελευταίο άλμπουμ του...εφευρέτη του Ambient και αρχιτέκτονα των ατμοσφαιρικών ηχητικών τοπίων, είναι Αιθέριο – και μετά από πολλά χρόνια, γεμάτο Πόπ τραγούδια. Πλησιάζοντας πιά τα 60, δεν έχει ξεχάσει την τέχνη του και παρατηρεί τον Κόσμο γύρω του Μαγεμένος σαν μικρό παιδί. Αδιόρθωτα Εκκεντρικός και ακραία Γοητευτικός όπως πάντα. Εξω είπαν ότι ‘θυμίζει Peter Gabriel σε παραγωγή Massive Attack’. Ο ίδιος δηλώνει ‘αθεράπευτα αφοσιωμένος στην avant garde μέσω της σχέσης του και του σεβασμού του για την κλασσική ιστορία της Ποπ, από το Αμερικάνικο doo-wop μέχρι το ηλεκτρικό νανούρισμα των Velvet Underground και τα απόκοσμα ηχητικά τοπία των Can’. ‘Ποτέ δεν σκέφθηκα ότι η ενασχόλησή μου με τις Ποπ μουσικές έχει να κάνει με την δημιουργία μουσικής πιστής στην όποια Παράδοση’ λέει. ‘Εχει να κάνει με τη δημιουργία Νέων, Φανταστικών Κόσμων και την πρόσκληση πρός τους ανθρώπους να Συμμετέχουν σ’ αυτούς’.
