- 17 June 2006
- 14,350
Εχουμε ξαναμιλήσει για τον Domenico Scarlatti, ταπεινό Ναπολιτάνο μουζικάντη στην αυλή του Φίλιππου Ε’, βασιληά της Ισπανίας, μάστορα του τσέμπαλου και δάσκαλο της μικρής ινφάντας.
Οι 555 Σονάτες του (Essercizi – ασκήσεις τις έλεγε ο ίδιος) είναι ό τι καλύτερο έκανε ποτέ.
Καθεμία τους έχει χρονική διάρκεια 3 με 4 λεπτά και είναι σφραγισμένες με το ύφος του bel canto. Είναι βέβαια στην πλειοψηφία τους κομμάτια επίδειξης (display pieces), πολύ δύσκολα από τεχνική άποψη αλλά και πολύ τολμηρά στη χρήση της αρμονίας και του ρυθμού. Απαιτούν πεντακάθαρη, κελαρυστή άρθρωση και ο δημιουργός τους τις έχει στολίσει με ό τι βάζει ο νούς του ανθρώπου: βρίσκει κανείς μέσα τους Σεφαρδικά στοιχεία και Μαυριτανικό άρωμα, Μεσογειακά χρώματα, οξείες, διαπεραστικές δραματικές αντιθέσεις, από τη ζωηρότητα και την οργιαστική χαρά στη λύπη και τη νοσταλγία κι αμέσως μετά, με λυρικά cantabile που εκτροχιάζονται σε εκρήξεις γέλιου. Ιβηρικά και Ιταλικά στοιχεία μοιάζουν σε τέλεια ισορροπία: μερικές από τις Essercizi είναι οστεώδεις και ξερές σαν ανεμοδαρμένα και ηλιοκαμμένα Καστιλιάνικα τοπία, άλλες μοιάζουν γεμάτες με απόηχους απ την Ιταλική όπερα, με καταιγισμούς από τρίλιες και αρπισμούς. Αλλού νιώθεις τις εύθραυστες εντάσεις και τους μεθυστικούς ρυθμούς του φλαμένκο. Φωνές εμφανίζονται απ το πουθενά κι εξαφανίζονται απρόσμενα σαν σε όνειρο.
Ο Ralph Kirkpatrick παρατηρεί ότι οι Essercizi θυμίζουν καλειδοσκόπιο με την ατέλειωτη ποικιλία τους, τα κοντράστ, τις μελωδικές φράσεις που διαλύονται η μία μέσα στην άλλη, τον συνεχή εμπλουτισμό από χρωματικές αλλαγές, την τέλεια διαμορφωμένη, δαιμόνια ευπροσάρμοστη τονική γλώσσα. Ο Kirkpatrick παρομοιάζει τον τρόπο που συνθέτει ο Scarlatti, με την χαρακτηριστική τεχνική ενός αρχιτέκτονα του μπαρόκ: εκεί που αρκεί μία κολώνα, αυτός δεν διστάζει να βάλει δύο ή και τρείς, παίζοντας με την προοπτική και το φωτισμό, να δώσει άπλετο χώρο στις διαδοχές συγχορδιών για να εντυπωσιάσουν – μιά αρμονική πανοπλία ντυμένη με φανταχτερά, χτυπητά χρώματα που της δίνει ζωή ένας ακαταμάχητος ρυθμός.
Η Σονάτα Κ.450 είναι ένα tango gitano. Γεμάτη από το εξωτικό στοιχείο, η Σονάτα αυτή είναι κυριολεκτικά βουτηγμένη στο φλαμένκο.
Το φλαμένκο Δεν είναι folk μουσική. Είναι αστικό. Η προέλευσή του είναι σχετικά πρόσφατη: Ταυτοποιήθηκε ξεκάθαρα από τους μουσικολόγους γύρω στις αρχές του 19ου αιώνα. Το προφίλ του δεν είναι Υγιές ούτε πρόσχαρο: είναι γεμάτο μοιρολατρεία και μελοδραματισμό, πράγματα που τα εκφράζει με πολύ τελετουργικό και συχνάα θεατρινίστικο τρόπο και έχει πολύ ισχυρούς δεσμούς με το αλκοόλ, την πορνεία κι αυτή την «καταραμένη» ράτσα των τσιγγάνων. Οι παραλληλισμοί με τα blues είναι προφανείς αλλά το φλαμένκο είναι πιό εσωστρεφές, πιο τεταμένο, γεμάτο υπερένταση και πολύ πιο καλλωπισμένο και πλούσιο σε στολίδια σε σύγκριση με τις παραδοσιακές λαϊκές εκφραστικές φόρμες.
Η Σονάτα Κ.450, γεμάτη ηλεκτρισμό, είναι Scarlatti στις πιό ακραίες και ριζοσπαστικές απολήξεις του. Ρυθμικά στοιχεία, αρμονική δομή, τονική ισορροπία, θεματική σύμπνοια και αντιθέσεις, όλα συνεργάζονται και ταυτόχρονα διατηρούν την ανεξαρτησία τους. Το σύνολο είναι μιά εκπληκτική αλληλεπίδραση όλων αυτών των δυνάμεων καθεμιά από τις οποίες φαίνεται να τραβάει προς τη δική της κατεύθυνση. Η Σονάτα ισορροπεί κυριολεκτικά στην κόψη του ξυραφιού.
Με τον Ivo Pogorelich, στη DG (435 855-2).
