Για τέσσερις δεκαετίες, ο γεννημένος στο Νιου Τζέρσεϊ πιανίστας, τραγουδιστής, συνθέτης Donald Fagen/Ντόναλντ Φάγκεν (1948) και ο συνεργάτης και συνάδελφος απόφοιτος του Bard College, κιθαρίστας/συνθέτης Walter Becker/Γουόλτερ Μπέκερ (1950) - μαζί γνωστοί ως Steely Dan - ήταν ένα από τα πιο απίθανα σύμβολα της σύγχρονης μουσικής.
Ο ήχος τους, ιδιοσυγκρασιακός με μεγάλο μέρος των συνθετικών δομών τους να βασίζεται στην τζαζ. Αλλά κάτω από τις γοητευτικές μελωδίες και τους εντυπωσιακούς ρυθμούς υπάρχουν οι στίχοι τους, σαρκαστικοί, συχνά κυνικοί αν και έμμεσοι, που πείθουν για τους χαρακτήρες που περιγράφουν. Τα χαρακτηριστικά κοκκώδη φωνητικά του Fagen είχαν μια παχιά προφορά σε στυλ υψίφωνου και παραδόξως αν και υπήρξαν από τα πιο αναγνωρίσιμα στην ποπ μουσική, ήταν η αιτία που δεν γούσταραν να περιοδεύουν.
Οι Steely Dan ήταν από τις πρώτες μπάντες, που συγχώνευσαν ποπ ευαισθησία και αντισυμβατική, βλέπε ασυνήθιστη, δομή τραγουδιού με τον σωστό τρόπο. Και βέβαια υπήρξαν γνήσιοι χίπστερ, πριν φυσικά ο όρος πολυφορεθεί και κακοφορμίσει, ειδικά στη χώρα μας και αποκτήσει την τωρινή αρνητική σημασία του.
Ναι αυτό, ήταν η αιτία των τρελών σχέσεων που δημιουργούσαν με το κοινό. Από τη μια ήταν ελκυστικοί στο μέινστριμ λόγω των, σε πρώτη ανάγνωση, ανάλαφρων τραγουδιών τους και από την άλλη αγαπημένοι των ψαγμένων για την τεχνική και δημιουργική πληρότητα των εγκεφαλικών συνθέσεών τους.
Αρχικά δημοσιεύτηκε ως "The Insider" στο Wax Poetics Τεύχος 54.
«Είχαμε πάντα μια στάση τέχνη-για-χάρη-της τέχνης απέναντι στο όλο θέμα. Ευτυχώς, υπήρχε μια εποχή που το όραμά μας για τη μουσική που μας άρεσε φάνηκε να εμπλέκεται με πολλά από αυτά που επίσης άρεσαν στον κόσμο. Αλλά αυτό δεν είναι πλέον αλήθεια.
Λοιπόν, η μητέρα μου όταν ήταν νέα ήταν επαγγελματίας τραγουδίστρια. Συνήθιζε να τραγουδάει σ' ένα κλαμπ στο Catskills. Ήταν μια τραγουδίστρια σουίνγκ, αν και δεν κόλλησε με αυτό. Τραγουδούσε σε όλο το σπίτι. Έτσι σαν παιδί άκουσα πολλά στάνταρτ, που είναι ουσιαστικά η δύναμη της ζωής, η λίνγκουα φράνκα (σ.σ. κοινή γλώσσα) της τζαζ, εκτός από τα πρωτότυπα τζαζ κομμάτια. Γι' αυτό και ήμουν εξοικειωμένος με τα περισσότερα από αυτά τα τραγούδια. Και όταν άρχισα να παίζω, διάλεξα αυτές τις μελωδίες στο πιάνο.
Είχα τότε και μια ξαδέλφη που ονομαζόταν Barbara, που ήταν μεγαλύτερη από μένα - μια ωραία γκόμενα! Συνήθιζε να πηγαίνει στο Village και στα κλαμπ. Είχε καλές σχέσεις με τους Miles Davis και Thelonious Monk, και ούτω καθεξής. Και είχε μια μεγάλη δισκοθήκη. Όταν είχαμε πάει σπίτι της, μας κατέβασε στο υπόγειο και μας έπαιξε αυτούς τους σπουδαίους δίσκους: Thelonious Monk, Johnny Griffin λάιβ και τέτοια. Ήμουν εννέα ή δέκα. Μου άρεσε πάρα πολύ και άκουγα πολλές ραδιοφωνικές εκπομπές από τη Νέα Υόρκη. Έτσι ψήθηκα στην τζαζ, έγινα τζαζ σνομπ. Στη συνέχεια, όταν οι Άγγλοι/R&B μπλουζ άνθρωποι σαν τους πρώιμους Rolling Stones άρχισαν να παίζουν αυτήν τη μουσική, γύρισα πίσω στο R&B και πάλι. Μέχρι τότε, η Motown ήταν μεγάλη... Είναι πραγματικά περίπλοκο: Μου άρεσε η τζαζ, το μπλουζ, το R&B, κάποια της Motown και οι κλασικοί συνθέτες του εικοστού αιώνα όπως Στραβίνσκι και άλλοι.
Ναι, αγαπώ τον Ray Charles! Ήταν πολύ δημοφιλής, όταν ήμουν δεκατεσσάρων. Μου άρεσε πολύ το τζαζ πράγμα στη μουσική του. Όταν ξεκίνησε το ροκ, έτεινε να είναι απλό σαν κάντρι. Και υπήρχαν πολύ λίγοι R&B τύποι, που είχαν μπίμποπ και τζαζ υλικό στη μουσική τους, όπως έπαιζε ο Ray Charles, αλλά πραγματικά δεν έπιασε τότε. Ο Bobby "Blue" Bland είχε έναν ενορχηστρωτή που έγραφε γι' αυτόν πολλές μποπ συγχορδίες. Στον Walter και μένα, μας άρεσε αυτός ο ήχος.
Υπήρχαν πολλοί παράγοντες που μας ανάγκασαν να μείνουμε εκτός δρόμου. Επειδή ποτέ δεν βρήκαμε ένα τραγουδιστή που να νιώθαμε ότι ήταν επαρκής, εξελέγην εγώ [ως κύριος τραγουδιστής]. Ούτε ο Walter ούτε εγώ θεωρούσαμε τους εαυτούς μας καλούς τραγουδιστές. Αλλά όταν άρχισα να το κάνω, αν και πήγα καλύτερα σε αυτό μετά από μερικά χρόνια, πήρα κάποια καθοδήγηση. Εκείνη την εποχή, δεν ήξερα πώς να τραγουδήσω με σωστό τρόπο. Και η φωνή μου εξασθενούσε μετά από δύο εβδομάδες στο δρόμο. Και αυτό με τη σειρά του, μου έδινε νευρικότητα και άγχος στη σκηνή.
Αγαπώ τους Marvin Gaye, Mose Allison. Μου αρέσει ο τρόπος που τραγουδάει ο Dizzy Gillespie. Έχει ένα τρόπο τραγουδιού που είναι ανεπιτήδευτος - επίσης και ο Hoagy Carmichael».
Και η σπουδαία ανάλυση του Κώστα...
Ο ήχος τους, ιδιοσυγκρασιακός με μεγάλο μέρος των συνθετικών δομών τους να βασίζεται στην τζαζ. Αλλά κάτω από τις γοητευτικές μελωδίες και τους εντυπωσιακούς ρυθμούς υπάρχουν οι στίχοι τους, σαρκαστικοί, συχνά κυνικοί αν και έμμεσοι, που πείθουν για τους χαρακτήρες που περιγράφουν. Τα χαρακτηριστικά κοκκώδη φωνητικά του Fagen είχαν μια παχιά προφορά σε στυλ υψίφωνου και παραδόξως αν και υπήρξαν από τα πιο αναγνωρίσιμα στην ποπ μουσική, ήταν η αιτία που δεν γούσταραν να περιοδεύουν.
Οι Steely Dan ήταν από τις πρώτες μπάντες, που συγχώνευσαν ποπ ευαισθησία και αντισυμβατική, βλέπε ασυνήθιστη, δομή τραγουδιού με τον σωστό τρόπο. Και βέβαια υπήρξαν γνήσιοι χίπστερ, πριν φυσικά ο όρος πολυφορεθεί και κακοφορμίσει, ειδικά στη χώρα μας και αποκτήσει την τωρινή αρνητική σημασία του.
Ναι αυτό, ήταν η αιτία των τρελών σχέσεων που δημιουργούσαν με το κοινό. Από τη μια ήταν ελκυστικοί στο μέινστριμ λόγω των, σε πρώτη ανάγνωση, ανάλαφρων τραγουδιών τους και από την άλλη αγαπημένοι των ψαγμένων για την τεχνική και δημιουργική πληρότητα των εγκεφαλικών συνθέσεών τους.
Αρχικά δημοσιεύτηκε ως "The Insider" στο Wax Poetics Τεύχος 54.
«Είχαμε πάντα μια στάση τέχνη-για-χάρη-της τέχνης απέναντι στο όλο θέμα. Ευτυχώς, υπήρχε μια εποχή που το όραμά μας για τη μουσική που μας άρεσε φάνηκε να εμπλέκεται με πολλά από αυτά που επίσης άρεσαν στον κόσμο. Αλλά αυτό δεν είναι πλέον αλήθεια.
Λοιπόν, η μητέρα μου όταν ήταν νέα ήταν επαγγελματίας τραγουδίστρια. Συνήθιζε να τραγουδάει σ' ένα κλαμπ στο Catskills. Ήταν μια τραγουδίστρια σουίνγκ, αν και δεν κόλλησε με αυτό. Τραγουδούσε σε όλο το σπίτι. Έτσι σαν παιδί άκουσα πολλά στάνταρτ, που είναι ουσιαστικά η δύναμη της ζωής, η λίνγκουα φράνκα (σ.σ. κοινή γλώσσα) της τζαζ, εκτός από τα πρωτότυπα τζαζ κομμάτια. Γι' αυτό και ήμουν εξοικειωμένος με τα περισσότερα από αυτά τα τραγούδια. Και όταν άρχισα να παίζω, διάλεξα αυτές τις μελωδίες στο πιάνο.
Είχα τότε και μια ξαδέλφη που ονομαζόταν Barbara, που ήταν μεγαλύτερη από μένα - μια ωραία γκόμενα! Συνήθιζε να πηγαίνει στο Village και στα κλαμπ. Είχε καλές σχέσεις με τους Miles Davis και Thelonious Monk, και ούτω καθεξής. Και είχε μια μεγάλη δισκοθήκη. Όταν είχαμε πάει σπίτι της, μας κατέβασε στο υπόγειο και μας έπαιξε αυτούς τους σπουδαίους δίσκους: Thelonious Monk, Johnny Griffin λάιβ και τέτοια. Ήμουν εννέα ή δέκα. Μου άρεσε πάρα πολύ και άκουγα πολλές ραδιοφωνικές εκπομπές από τη Νέα Υόρκη. Έτσι ψήθηκα στην τζαζ, έγινα τζαζ σνομπ. Στη συνέχεια, όταν οι Άγγλοι/R&B μπλουζ άνθρωποι σαν τους πρώιμους Rolling Stones άρχισαν να παίζουν αυτήν τη μουσική, γύρισα πίσω στο R&B και πάλι. Μέχρι τότε, η Motown ήταν μεγάλη... Είναι πραγματικά περίπλοκο: Μου άρεσε η τζαζ, το μπλουζ, το R&B, κάποια της Motown και οι κλασικοί συνθέτες του εικοστού αιώνα όπως Στραβίνσκι και άλλοι.
Ναι, αγαπώ τον Ray Charles! Ήταν πολύ δημοφιλής, όταν ήμουν δεκατεσσάρων. Μου άρεσε πολύ το τζαζ πράγμα στη μουσική του. Όταν ξεκίνησε το ροκ, έτεινε να είναι απλό σαν κάντρι. Και υπήρχαν πολύ λίγοι R&B τύποι, που είχαν μπίμποπ και τζαζ υλικό στη μουσική τους, όπως έπαιζε ο Ray Charles, αλλά πραγματικά δεν έπιασε τότε. Ο Bobby "Blue" Bland είχε έναν ενορχηστρωτή που έγραφε γι' αυτόν πολλές μποπ συγχορδίες. Στον Walter και μένα, μας άρεσε αυτός ο ήχος.
Υπήρχαν πολλοί παράγοντες που μας ανάγκασαν να μείνουμε εκτός δρόμου. Επειδή ποτέ δεν βρήκαμε ένα τραγουδιστή που να νιώθαμε ότι ήταν επαρκής, εξελέγην εγώ [ως κύριος τραγουδιστής]. Ούτε ο Walter ούτε εγώ θεωρούσαμε τους εαυτούς μας καλούς τραγουδιστές. Αλλά όταν άρχισα να το κάνω, αν και πήγα καλύτερα σε αυτό μετά από μερικά χρόνια, πήρα κάποια καθοδήγηση. Εκείνη την εποχή, δεν ήξερα πώς να τραγουδήσω με σωστό τρόπο. Και η φωνή μου εξασθενούσε μετά από δύο εβδομάδες στο δρόμο. Και αυτό με τη σειρά του, μου έδινε νευρικότητα και άγχος στη σκηνή.
Αγαπώ τους Marvin Gaye, Mose Allison. Μου αρέσει ο τρόπος που τραγουδάει ο Dizzy Gillespie. Έχει ένα τρόπο τραγουδιού που είναι ανεπιτήδευτος - επίσης και ο Hoagy Carmichael».
Και η σπουδαία ανάλυση του Κώστα...
...Tα άλμπουμ τους, στο σύνολό τους, εμπεριέχουν μερικές από τις πιο συντριπτικές αναφορές πάνω στην αποξένωση της αστικής Αμερικής τη δεκαετία του '70. Οι Steely Dan ήρθαν μετά το Γούντστοκ και τους χίππις. Η δική τους Αμερική είναι γεμάτη 'καρχαρίες' της Wall Street, ηδονισμό, πορνογραφία, ναρκωτικά, το πατατράκ του Βιετνάμ και τις αβυσσαλέες κοινωνικές ανισότητες που έβλεπαν γύρω τους στο Λος Άντζελες της εποχής... Ο ήχος των Steely Dan είναι υπερ-πολυτελείας: στιλπνός, 'χλιδάτος' και πολλών οκτανίων - από τους δίσκους τους έχει κατά καιρούς παρελάσει η αφρόκρεμα της 'μαφίας' των studios του Λος Άντζελες και η τελειομανία τους στην παραγωγή των δίσκων τους έχει αφήσει εποχή. Οι πανκς τους επιτέθηκαν όλο χολή και το γκρουπ θεωρήθηκε συνώνυμο του Κατεστημένου των Υπερπαραγωγών και της υπερβολής, κάτι σαν Χόλιγουντ σε σύγκριση με τις μικρές παραγωγές του ανεξάρτητου σινεμά.
Ο cyber-punk William Gibson, συγγραφέας του 'Νευρομάντη' που οι νουβέλες του είναι γεμάτες από αναφορές στο γκρουπ, λέει: «ο κόσμος σήμερα θεωρεί τους Steely Dan περίπου σαν σύνοψη του πόσο βαρετή ήταν η δεκαετία του '70 - δεν καταλαβαίνει ότι η μουσική τους είναι από τις πιο ανατρεπτικές που ξέρασε ποτέ η Ποπ».