- 17 June 2006
- 14,350
Τα πιανιστικά του Franz Schubert πέρα από τις Σονάτες.
Impromptus D.899 & D.935
Drei Klavierstücke (Impromptus) D.946
6 Moments Musicaux D.780 etc
Το 'δασκαλόπαιδο', σύμφωνα με μαρτυρίες αυτών που τον γνώρισαν, ήταν ένας 'κοντόχοντρος ασχημάνθρωπος' - ένα συνεσταλμένο ανθρωπάκι. Ηταν τόσο φτωχός που κανείς δεν είναι βέβαιος αν διέθετε καν δικό του πιάνο. Δεν πρόλαβε ούτως ή άλλως να γίνει σπουδαίος πιανίστας. Πέθανε μόλις 31 ετών: οι λίγες ερωτικές επαφές του, μαζί με την ηδονή, του 'δώρισαν' και τον θάνατο.
Η μουσική για πιάνο του Franz Schubert 'ανακαλύφθηκε' κάπου έναν αιώνα χρόνια μετά το θάνατό του. Κανείς δεν ήξερε, κανείς δεν υποψιαζόταν. Μόλις το 1928, 100η επαίτειο του θανάτου του, ο Rachmaninov δήλωνε ντροπαλά πως δεν ήξερε καν ότι υπάρχουν Σονάτες για πιάνο του Schubert. Η ανθρωπότητα θα χρωστάει αιώνια ευγνωμοσύνη στον Αrtur Schnabel και στον Eduard Erdmann, δύο μεγάλους καλλιτέχνες και δάσκαλους που 'ανακάλυψαν' την πιανιστική μουσική του Franz Schubert, τη διαφύλαξαν και σαν μουσικοί Προμηθείς την παρέδωσαν στους ανθρώπους. Ολοι έμειναν με το στόμα ανοιχτό: μπροστά τους πρόβαλε ένας από τους σπουδαιότερους συνθέτες πιανιστικής μουσικής που έζησαν ποτέ, ένας ανυπέρβλητος μαίτρ.
Το πιάνο στον Franz Schubert όταν δεν είναι μεταμφιεσμένο κουαρτέτο εγχόρδων, συχνά παίζει το ρόλο της ορχήστρας: η γραφή του είναι γεμάτη ορχηστρικά εφέ και οι ρέκτες που έσκυψαν πάνω της αρέσκονται να εντοπίζουν ακριβώς ποιό όργανο αναπαρίσταται κάθε στιγμή - κοντολογής, τα χάλκινα για παράδειγμα, έχουν τελείως διαφορετική χροιά από τα ξύλινα πνευστά, τα tutti είναι όχι απλά διακριτά αλλά 'βγάζουν μάτι' και ούτω καθεξής. Το καλύτερο όμως που έχω διαβάσει γι αυτήν, το έχει πεί ο Alfed Brendel. Λέει πως σε σύγκριση με τον αρχιτέκτονα Beethoven, ο Schubert συνέθετε σαν υπνοβάτης. Με την έννοια ότι στις σονάτες του πρώτου, ποτέ δεν χάνεις τη βάση, το στήριγμα, ανα πάσα στιγμή είναι μπροστά σου απτή η διαδικασία και καθετί είναι απόλυτα δικαιολογημένο. Η πιανιστική μουσική του Schubert, από την άλλη, απλά προκύπτει. Και προκύπτει με τρόπο αφοπλιστικά ανεπιτήδευτο, εκεί, μπροστά σου, σαν να υλοποιείται από το πουθενά. Ο Brendel φυσικά σπεύδει να προσθέσει πως η απλότητά της δεν έχει σε τίποτα να κάνει με την υπεραπλούστευση, πως δεν υπάρχει στην ουσία τίποτα πρωτόγονο ή αφελές σ αυτήν. Την παρομοιάζει με τη μουσική του Haydn από άποψη εκζήτησης, λεπτότητας, τεράστιου φάσματος ποικιλίας σε ψυχική διάθεση, χρώμα, υφή.
Το πιο βασικό χαρακτηριστικό της είναι η τέχνη του φευγαλέου. Του ασύλληπτου. Του απροσδιόριστου Του ανέκφραστου - του ανείπωτου. Δεν έχει καμία σχέση με το Sturm und Drang έτσι όπως εκφράστηκε από τους 'εμπρηστές' του Γερμανικού Ρομαντισμού, με πρώτο και καλύτερο τον Beethoven.
Η μουσική του Schubert προτιμάει το άπιαστο απ το χειροπιαστό. Δεν νιώθει καθόλου καλά με την απαστράπτουσα τεχνική, τα κομψεπίκομψα στολίδια, τα φανταχτερά rubati τύπου Chopin. Ολα αυτά δεν της πάνε γιατί την εμποδίζουν να δείξει πόσο τρωτή, πόσο ευαίσθητη και ανοχύρωτη είναι. Την εμποδίζουν να βγάλει τον πραγματικό εαυτό της: το ότι στην ουσία είναι ένα θέατρο σκιών - σκιών από ερεθίσματα, συναισθήματα, συγκινήσεις,μιά πανοραμική περιήγηση στα πλαίσια της οποίας τίποτα δεν είναι απλό: το χαμόγελό της έχει πίκρα, η αθωότητά της είναι τουλάχιστον ύποπτη και δεν σου γεμίζει το μάτι. Το ταξίδι στα τονικά της κέντρα είναι πολύ πιο σημαντικό από την άφιξη στον όποιο προορισμό. Ο λυρισμός της δεν έχει το ταίρι του πουθενά στην ιστορία της μουσικής και η μελωδική της ροή είναι ακατάπαυστη έως κατακλυσμική.
Ενα διπλό CD στην οικονομική σειρά Philips Duo περιέχει όλα όσα πρέπει να ξέρει κανείς για τη μουσική για σόλο πιάνο του Franz Schubert πέρα από τις Σονάτες του. Ο αναλογικός Alfred Brendel, απ τα παλιά, , δεκαετίες ’50 και ’60, ευλαβικός έως 'ψαρωμένος', χωρίς ίχνος έπαρσης και ακκισμών, τότε που έφτιαχνε ακόμη το όνομά του, πριν γίνει ο αστραφτερός βιρτουόζος των κατοπινών χρόνων. Εκστατικός, ποιητής και μύστης, κοιτάζει στα μάτια ακόμη και τον μεγάλο Edwin Fisher. Αυτές τις εκτελέσεις πρέπει να έχει κατά τη γνώμη μου κάποιος και όχι τις μετέπειτα ψηφιακές του που ηχογραφήθηκαν αρχές της δεκαετίας του ’90.
Στο Δαμιανό.
Η σκέψη μου, μαζί με όλη μου την καρδιά, είναι πλάϊ σου τούτες τις ώρες, καλέ μου.