1960.Δρέσδη.Ιούλιος..
Ο Dimitri Shostakovich βρίσκεται εκεί γιά νά ''συνδράμει'' σέ ένα film σχετικά μέ τούς Βομβαρδισμούς τής Δρέσδης.
Ειναι πλέον 54 ετών ,και έχει αρχίσει η εποχή τής αποσταλινοποίησης.
Ο συνθέτης βρίσκεται σέ τραγική ψυχολογική κατάσταση ,ενώ έχει προσβληθεί απο κάποια νόσο τού κεντρικού νευρικού συστήματος πού τού προκαλεί τρόμο τών χεριών,μυϊκή αδυναμία και δυσχέρεια στήν βάδιση..
Περίπου εκείνη τήν περίοδο γίνεται και μέλος τού Κ.Κ.Σ.Ε. ,γεγονός δυσερμήνευτο ,πού έχει προκαλέσει έκπληξη στούς καλλιτεχνικούς κύκλους τής Ε.Σ.Σ.Δ.
Μέσα σέ τρείς μέρες (12-14Ιουλίου)συνθέτει τό 8ο κουαρτέτο εγχόρδων πού φαινομενικά τό αφιερώνει στά θύματα τού φασισμού καί τού πολέμου(''to the victims of fascism and war''-η φράση εντός εισαγωγικών-)..
Τό έργο αργότερα μεταγράφηκε απ´τον Rudolph Barshai γιά ορχήστρα εγχόρδων (γνωστό ως Chamber Orchestra op.110 a).
O ίδιος ο συνθέτης έλεγε πώς όταν συνέθετε τό έργο βρισκόταν στά πρόθυρα τής αυτοκτονίας καί πώς έκλαιγε συχνά πάνω απ´τίς παρτιτούρες..
Το 8ο κουαρτέτο ,έργο εικοσάλεπτο περίπου,αποτελεί γιά τον Shostakovich τήν αυτοβιογραφία του,τήν αποτύπωση τού ''μεγάλου τρόμου'',αλλά και έναν ποταμό μουσικών αναμνήσεων πού βάδιζαν παράλληλα μέ τήν εμφανή,αλλά καί τήν ''κάτω απ´τήν επιφάνεια '' ζωή του.
Ο συνθέτης κατόρθωσε νά επιβιώσει όλων τών Σταλινικών εκκαθαρίσεων ,ζώντας κάτω από ένα διαρκές καθεστώς φόβου και μέ τον Στάλιν νά παίζει μαζί του τό παιχνίδι τής ''γάτας μέ τό ποντίκι'',άλλοτε επιβραβεύοντάς τον και άλλοτε διασύροντάς τον μέσω τού επίσημου κομματικού τύπου ή καί τών γραφειοκρατών- καλλιτεχνών ''σκερβελέδων''...
Εργο χωρισμένο σέ 5 μέρη,εκ τών οποίων 3 Largo.......
1. Largo 4.52
2. Allegro molto 2.52
3. Allegretto 4.14
4. Largo 5.23
5. Largo3.28
O συνθέτης συχνά ''συστηνόταν'' μουσικά μέ τις 4 νότες πού αντιστοιχούσαν στά αρχικά τού ονόματός του (στήν Γερμανική αλφάβητο) DSCH,πού στήν ουσία ήταν και η κρυφή υπογραφή του...
Το κουαρτέτο ξεκινά ακριβώς μέ αυτό το μοτίβο,τό οποίο επανεμφανίζεται συχνά σέ ολόκληρη τήν σύνθεση..
Συγχρόνως εμφανίζεται σέ δεύτερο επίπεδο ένα άλλο μουσικο θέμα πού αποτελείται απο 5 νότες ,πού δρά σάν ένα συνεχές ''πένθιμο εμβατήριο''.
Μέσα απο τό 8ο κουαρτέτο περνούν σάν κινηματογραφική ταινία θέματα από άλλα έργα τού Shostakovich,όπως ο Εβραϊκός χορός απ´τό piano trio no 2,τό cello concerto No 1,η 1η , 5η καί 10η Συμφωνία, η 2η σονάτα γιά πιάνο,αλλά και η γιά πολλά χρόνια απαγορευμένη αλλά και αγαπημένη του όπερα,η αριστουργηματική Lady Macbeth of Mtsensk..
Το πρώτο Largo δραματικό ,πένθιμο και περίκλειστο συσσωρεύει μεγάλο βαθμό αγχώδους (σέ βαθμό α-κινητικό)ενέργειας η οποία εκτινάσσεται κυριολεκτικά στό Allegro Molto πού θυμίζει τήν ''Μηχανή τού Χασάπη'' πού θερίζει ότι συναντά στό διάβα της ...Μνήμες τού Πολεμου ,μνήμες τής Κρατικής Τρομοκρατίας τού 36??Πιθανότατα και τά δυό...
3 λεπτά θυελλώδους και ασφυκτικής μουσικής πού ανατριχιάζει και καθηλώνει ,μέ ενδιάμεσα περάσματα τής Εβραϊκής μελωδίας τού 2ου piano trio..
To τρίτο μέρος ένα scherzo σάν Danse Macabre γεμάτο ειρωνεία ,σάν χορός μέ τον Διάβολο ,ένα bras de fer θανάτου,μέ στροβιλιστικές μελωδίες πού τίς διακόπτει ο ήχος τού βιολιού πού στριγκλίζει επί τούτου ...
Το 4ο μέρος μοιάζει μέ σκηνή αποκάλυψης καί ξετυλίγει τό νήμα τού κουαρτέτου μέ τόν σχεδόν μεταλλικό ήχο από τρείς νότες πού ακούγονται σάν τίς αντίστοιχες τής 5ης τού Beethoven ,μόνον πού εδώ ειναι σκληρές,αδυσώπητες καί δέν αφήνουν κανένα περιθώριο γιά νά περάσει ίχνος φωτός απ´τά κλειστά παραθυρόφυλλα..
Ακόμα και όταν στό εν λόγω Largo παρεμβάλλεται ένα λυρικό μέτρο σάν προσευχή,εμφανίζονται αυτές οι τρείς νότες ξαφνικά γιά νά θυμίσουν τον συνεχή κίνδυνο πού διατρέχει η ζωή και ο κόσμος ολόκληρος,λές και τίποτα δέν εξαρτάται απ´τον ιδιο τον άνθρωπο..
Ειναι μιά απ´τις συγκλονιστικότερες αναπαραστάσεις τού Τρόμου που προκαλεί η αβεβαιότητα τού Πολέμου μέσα μας αλλά καί έξω μας και ειδικά σέ περιόδους εκτάκτων συνθηκών...
Σάν μιά διαρκής αναμονή τού συνθέτη ,μήν και κτυπήσει τήν πόρτα του κάποιο βράδυ ή μυστική αστυνομία καί τόν πάρει γιά ανάκριση καί τον εξαφανίσει ,οπως στίς κατάπτυστες δίκες τού 36 πού εξοντώθηκε όλη η πρώτη μεγάλη γενιά τής Επανάστασης τού 1917 γιά νά εγκαθιδρυθεί οριστικά και αμετάκλητα η ολοκληρωτική γραφειοκρατία.
Το 4ο μέρος ειναι ένα μουσικό αριστούργημα..................μιά πεντάλεπτη έκρηξη συναισθημάτων κρυμένων γιά χρόνια ολόκληρα πού φάνταζαν αιώνες..
Το τελευταίο μέρος θλιμένο,μέ μιά φαινομενική ησυχία ,πού στάζει θρήνο γιά μιά ζωή πού υποχρεώθηκε νά υπάρξει σέ πολλαπλά επίπεδα ,άλλοτε ειλικρινής,άλλοτε υποκρινόμενη,μονίμως ταλαντούχα και αποκαλυπτόμενη μονον μέ τρόπους πού ένας μεγάλος καλλιτέχνης ειναι ικανός νά ''ανακαλύψει''..
Εργο ζωής,έργο σκληρό ,έργο θρυματισμού αλλά και γενναιότητας,έργο αντάξιο τού μεγαλύτερου συνθέτη τού 20ού αιώνα,έργο πού επιβίωσε μέσα απο τίς Συμπληγάδες τού καιρού του πέρα απο Συστήματα ,απ´τον Ανθρωπο γιά τον Ανθρωπο...
Τέτοιο ειναι τό 8ο κουαρτέτο τού Dimitri Shostakovich ενός ευφυούς παιδιού μιάς πολυτάραχης εποχής,πού σήμερα ξαναορθώνεται μπροστά μας μέ ακόμα πιό ''υποχθόνιο'' τρόπο..
Ο Μεγάλος Τρόμος ................................................
Tά λόγια του ίδιου τού Συνθέτη ειναι χαρακτηριστικά και περιγράφουν μέ τον καλύτερο τρόπο τήν εποχή του:''I feel eternal pain for those who were killed by Hitler, but I feel no less pain for those killed on Stalin's orders.
I suffer for everyone who was tortured, shot, or starved to death. The majority of my symphonies are tombstones.
Too many of our people died and were buried in places unknown to anyone, not even their relatives.
Where do you put the tombstones?
Only music can do that for them. I'm willing to write a composition for each of the victims but that's impossible, and that's only why I dedicate my music to them all."
Κλείνοντας τήν παρουσίαση θά ήθελα νά ευχαριστήσω τόν κύριο Δημήτρη Κατζουράκη ...σταθερό φίλο και αναγνώστη τής Κατηγορίας,πού εδώ και πολύ καιρό σέ μιά ''ανύποπτη '' γραπτή συζήτηση (και ενώ ειχα γράψει δημόσια γιά τήν ''Υπόθεση Τουλάγιεφ'' τού εξαίσιου ιδεαλιστή αναρχικού Βικτορ Σερζ πού συμμετείχε στήν Σοβιετική Επανάσταση και έζησε (17 χρόνια) και κυνηγήθηκε κατόπιν εκεί ),μού υπέδειξε νά αγοράσω καί τίς ''Αναμνήσεις ενός Επαναστάτη '' τού ιδίου.:worshippy::worshippy:
Ο Σέρζ κυνηγήθηκε και στην Ε.Σ.Σ.Δ. αλλά και στην συνέχεια στήν Γαλλία οταν τού έκλειναν τήν πόρτα και οι αντιδραστικοί αλλά και οι ευρωπαίοι αριστεροί τής εποχής ,γιατί δέν πίστευαν οσα τολμούσε νά πεί γιά τήν διαστρέβλωση τής Οκτωβριανής Επανάστασης..
Οπως και γιατί διαφωνούσε μέ τήν ευτελή στάση πολλών Γάλλων ιδεολόγων ,πού οταν ο Χιτλερ ήταν έτοιμος νά εισβάλει στην Γαλλία έτρεχαν νά κρυφτούν ή νά δώσουν ''Γή και Υδωρ'' (οπως συμβαίνει και τώρα καί στην Ελλάδα)
Ενας τραγικός ανέστιος πού κράτησε μέχρις τέλους τίς ιδέες του και ουδέποτε πρόδωσε τήν Ουτοπία καί ήταν απ''τού πρώτους πού μίλησαν γιά τήν εξόντωση ολης τής πρωτης γενιάς αυτών πού συμμετείχαν στήν Επανάσταση:
«Διωγμένοι από το κόμμα, διότι είχαν προτείνει την «καινούργια πορεία», οι νέοι άνδρες προτίμησαν για τον εαυτό τους το πιστόλι. Οι νέες γυναίκες, καθένας το ξέρει, προτιμούν το βερονάλ. Πώς να ζήσεις όταν το κόμμα σού αρνείται το δικαίωμα να το υπηρετήσεις; Αυτός ο κόσμος που γεννιέται μας καλεί, και εμείς του ανήκουμε – και να που στο όνομά του κάποιος μας φτύνει στα μούτρα. «Είστε ανάξιοι…» Ανάξιοι διότι είμαστε η συσπασμένη σάρκα της επανάστασης και η εξοργισμένη σκέψη της; Καλύτερα να πεθάνουμε. Η καμπύλη των αυτοκτονιών ανεβαίνει».
.................................................................................................
Ετσι κάπως έζησε και ο Σοστακόβιτς,αλλά μιλώντας μέσω τής Μουσικής του ..
Ανέστιος στην ιδια του τήν Χώρα ,μένοντας όμως εκεί και καταγράφοντας οσα συνέβαιναν είτε απ´τούς εξωτερικούς εισβολείς ,είτε απ´τούς εσωτερικούς δυνάστες...
Ανέστιος καί Παγκόσμιος,οπως και κάθε σπουδαίος Τεχνίτης........................
Ο Dimitri Shostakovich βρίσκεται εκεί γιά νά ''συνδράμει'' σέ ένα film σχετικά μέ τούς Βομβαρδισμούς τής Δρέσδης.
Ειναι πλέον 54 ετών ,και έχει αρχίσει η εποχή τής αποσταλινοποίησης.
Ο συνθέτης βρίσκεται σέ τραγική ψυχολογική κατάσταση ,ενώ έχει προσβληθεί απο κάποια νόσο τού κεντρικού νευρικού συστήματος πού τού προκαλεί τρόμο τών χεριών,μυϊκή αδυναμία και δυσχέρεια στήν βάδιση..
Περίπου εκείνη τήν περίοδο γίνεται και μέλος τού Κ.Κ.Σ.Ε. ,γεγονός δυσερμήνευτο ,πού έχει προκαλέσει έκπληξη στούς καλλιτεχνικούς κύκλους τής Ε.Σ.Σ.Δ.
Μέσα σέ τρείς μέρες (12-14Ιουλίου)συνθέτει τό 8ο κουαρτέτο εγχόρδων πού φαινομενικά τό αφιερώνει στά θύματα τού φασισμού καί τού πολέμου(''to the victims of fascism and war''-η φράση εντός εισαγωγικών-)..
Τό έργο αργότερα μεταγράφηκε απ´τον Rudolph Barshai γιά ορχήστρα εγχόρδων (γνωστό ως Chamber Orchestra op.110 a).
O ίδιος ο συνθέτης έλεγε πώς όταν συνέθετε τό έργο βρισκόταν στά πρόθυρα τής αυτοκτονίας καί πώς έκλαιγε συχνά πάνω απ´τίς παρτιτούρες..
Το 8ο κουαρτέτο ,έργο εικοσάλεπτο περίπου,αποτελεί γιά τον Shostakovich τήν αυτοβιογραφία του,τήν αποτύπωση τού ''μεγάλου τρόμου'',αλλά και έναν ποταμό μουσικών αναμνήσεων πού βάδιζαν παράλληλα μέ τήν εμφανή,αλλά καί τήν ''κάτω απ´τήν επιφάνεια '' ζωή του.
Ο συνθέτης κατόρθωσε νά επιβιώσει όλων τών Σταλινικών εκκαθαρίσεων ,ζώντας κάτω από ένα διαρκές καθεστώς φόβου και μέ τον Στάλιν νά παίζει μαζί του τό παιχνίδι τής ''γάτας μέ τό ποντίκι'',άλλοτε επιβραβεύοντάς τον και άλλοτε διασύροντάς τον μέσω τού επίσημου κομματικού τύπου ή καί τών γραφειοκρατών- καλλιτεχνών ''σκερβελέδων''...
Εργο χωρισμένο σέ 5 μέρη,εκ τών οποίων 3 Largo.......
1. Largo 4.52
2. Allegro molto 2.52
3. Allegretto 4.14
4. Largo 5.23
5. Largo3.28
O συνθέτης συχνά ''συστηνόταν'' μουσικά μέ τις 4 νότες πού αντιστοιχούσαν στά αρχικά τού ονόματός του (στήν Γερμανική αλφάβητο) DSCH,πού στήν ουσία ήταν και η κρυφή υπογραφή του...
Το κουαρτέτο ξεκινά ακριβώς μέ αυτό το μοτίβο,τό οποίο επανεμφανίζεται συχνά σέ ολόκληρη τήν σύνθεση..
Συγχρόνως εμφανίζεται σέ δεύτερο επίπεδο ένα άλλο μουσικο θέμα πού αποτελείται απο 5 νότες ,πού δρά σάν ένα συνεχές ''πένθιμο εμβατήριο''.
Μέσα απο τό 8ο κουαρτέτο περνούν σάν κινηματογραφική ταινία θέματα από άλλα έργα τού Shostakovich,όπως ο Εβραϊκός χορός απ´τό piano trio no 2,τό cello concerto No 1,η 1η , 5η καί 10η Συμφωνία, η 2η σονάτα γιά πιάνο,αλλά και η γιά πολλά χρόνια απαγορευμένη αλλά και αγαπημένη του όπερα,η αριστουργηματική Lady Macbeth of Mtsensk..
Το πρώτο Largo δραματικό ,πένθιμο και περίκλειστο συσσωρεύει μεγάλο βαθμό αγχώδους (σέ βαθμό α-κινητικό)ενέργειας η οποία εκτινάσσεται κυριολεκτικά στό Allegro Molto πού θυμίζει τήν ''Μηχανή τού Χασάπη'' πού θερίζει ότι συναντά στό διάβα της ...Μνήμες τού Πολεμου ,μνήμες τής Κρατικής Τρομοκρατίας τού 36??Πιθανότατα και τά δυό...
3 λεπτά θυελλώδους και ασφυκτικής μουσικής πού ανατριχιάζει και καθηλώνει ,μέ ενδιάμεσα περάσματα τής Εβραϊκής μελωδίας τού 2ου piano trio..
To τρίτο μέρος ένα scherzo σάν Danse Macabre γεμάτο ειρωνεία ,σάν χορός μέ τον Διάβολο ,ένα bras de fer θανάτου,μέ στροβιλιστικές μελωδίες πού τίς διακόπτει ο ήχος τού βιολιού πού στριγκλίζει επί τούτου ...
Το 4ο μέρος μοιάζει μέ σκηνή αποκάλυψης καί ξετυλίγει τό νήμα τού κουαρτέτου μέ τόν σχεδόν μεταλλικό ήχο από τρείς νότες πού ακούγονται σάν τίς αντίστοιχες τής 5ης τού Beethoven ,μόνον πού εδώ ειναι σκληρές,αδυσώπητες καί δέν αφήνουν κανένα περιθώριο γιά νά περάσει ίχνος φωτός απ´τά κλειστά παραθυρόφυλλα..
Ακόμα και όταν στό εν λόγω Largo παρεμβάλλεται ένα λυρικό μέτρο σάν προσευχή,εμφανίζονται αυτές οι τρείς νότες ξαφνικά γιά νά θυμίσουν τον συνεχή κίνδυνο πού διατρέχει η ζωή και ο κόσμος ολόκληρος,λές και τίποτα δέν εξαρτάται απ´τον ιδιο τον άνθρωπο..
Ειναι μιά απ´τις συγκλονιστικότερες αναπαραστάσεις τού Τρόμου που προκαλεί η αβεβαιότητα τού Πολέμου μέσα μας αλλά καί έξω μας και ειδικά σέ περιόδους εκτάκτων συνθηκών...
Σάν μιά διαρκής αναμονή τού συνθέτη ,μήν και κτυπήσει τήν πόρτα του κάποιο βράδυ ή μυστική αστυνομία καί τόν πάρει γιά ανάκριση καί τον εξαφανίσει ,οπως στίς κατάπτυστες δίκες τού 36 πού εξοντώθηκε όλη η πρώτη μεγάλη γενιά τής Επανάστασης τού 1917 γιά νά εγκαθιδρυθεί οριστικά και αμετάκλητα η ολοκληρωτική γραφειοκρατία.
Το 4ο μέρος ειναι ένα μουσικό αριστούργημα..................μιά πεντάλεπτη έκρηξη συναισθημάτων κρυμένων γιά χρόνια ολόκληρα πού φάνταζαν αιώνες..
Το τελευταίο μέρος θλιμένο,μέ μιά φαινομενική ησυχία ,πού στάζει θρήνο γιά μιά ζωή πού υποχρεώθηκε νά υπάρξει σέ πολλαπλά επίπεδα ,άλλοτε ειλικρινής,άλλοτε υποκρινόμενη,μονίμως ταλαντούχα και αποκαλυπτόμενη μονον μέ τρόπους πού ένας μεγάλος καλλιτέχνης ειναι ικανός νά ''ανακαλύψει''..
Εργο ζωής,έργο σκληρό ,έργο θρυματισμού αλλά και γενναιότητας,έργο αντάξιο τού μεγαλύτερου συνθέτη τού 20ού αιώνα,έργο πού επιβίωσε μέσα απο τίς Συμπληγάδες τού καιρού του πέρα απο Συστήματα ,απ´τον Ανθρωπο γιά τον Ανθρωπο...
Τέτοιο ειναι τό 8ο κουαρτέτο τού Dimitri Shostakovich ενός ευφυούς παιδιού μιάς πολυτάραχης εποχής,πού σήμερα ξαναορθώνεται μπροστά μας μέ ακόμα πιό ''υποχθόνιο'' τρόπο..
Ο Μεγάλος Τρόμος ................................................
Tά λόγια του ίδιου τού Συνθέτη ειναι χαρακτηριστικά και περιγράφουν μέ τον καλύτερο τρόπο τήν εποχή του:''I feel eternal pain for those who were killed by Hitler, but I feel no less pain for those killed on Stalin's orders.
I suffer for everyone who was tortured, shot, or starved to death. The majority of my symphonies are tombstones.
Too many of our people died and were buried in places unknown to anyone, not even their relatives.
Where do you put the tombstones?
Only music can do that for them. I'm willing to write a composition for each of the victims but that's impossible, and that's only why I dedicate my music to them all."
Κλείνοντας τήν παρουσίαση θά ήθελα νά ευχαριστήσω τόν κύριο Δημήτρη Κατζουράκη ...σταθερό φίλο και αναγνώστη τής Κατηγορίας,πού εδώ και πολύ καιρό σέ μιά ''ανύποπτη '' γραπτή συζήτηση (και ενώ ειχα γράψει δημόσια γιά τήν ''Υπόθεση Τουλάγιεφ'' τού εξαίσιου ιδεαλιστή αναρχικού Βικτορ Σερζ πού συμμετείχε στήν Σοβιετική Επανάσταση και έζησε (17 χρόνια) και κυνηγήθηκε κατόπιν εκεί ),μού υπέδειξε νά αγοράσω καί τίς ''Αναμνήσεις ενός Επαναστάτη '' τού ιδίου.:worshippy::worshippy:
Ο Σέρζ κυνηγήθηκε και στην Ε.Σ.Σ.Δ. αλλά και στην συνέχεια στήν Γαλλία οταν τού έκλειναν τήν πόρτα και οι αντιδραστικοί αλλά και οι ευρωπαίοι αριστεροί τής εποχής ,γιατί δέν πίστευαν οσα τολμούσε νά πεί γιά τήν διαστρέβλωση τής Οκτωβριανής Επανάστασης..
Οπως και γιατί διαφωνούσε μέ τήν ευτελή στάση πολλών Γάλλων ιδεολόγων ,πού οταν ο Χιτλερ ήταν έτοιμος νά εισβάλει στην Γαλλία έτρεχαν νά κρυφτούν ή νά δώσουν ''Γή και Υδωρ'' (οπως συμβαίνει και τώρα καί στην Ελλάδα)
Ενας τραγικός ανέστιος πού κράτησε μέχρις τέλους τίς ιδέες του και ουδέποτε πρόδωσε τήν Ουτοπία καί ήταν απ''τού πρώτους πού μίλησαν γιά τήν εξόντωση ολης τής πρωτης γενιάς αυτών πού συμμετείχαν στήν Επανάσταση:
«Διωγμένοι από το κόμμα, διότι είχαν προτείνει την «καινούργια πορεία», οι νέοι άνδρες προτίμησαν για τον εαυτό τους το πιστόλι. Οι νέες γυναίκες, καθένας το ξέρει, προτιμούν το βερονάλ. Πώς να ζήσεις όταν το κόμμα σού αρνείται το δικαίωμα να το υπηρετήσεις; Αυτός ο κόσμος που γεννιέται μας καλεί, και εμείς του ανήκουμε – και να που στο όνομά του κάποιος μας φτύνει στα μούτρα. «Είστε ανάξιοι…» Ανάξιοι διότι είμαστε η συσπασμένη σάρκα της επανάστασης και η εξοργισμένη σκέψη της; Καλύτερα να πεθάνουμε. Η καμπύλη των αυτοκτονιών ανεβαίνει».
.................................................................................................
Ετσι κάπως έζησε και ο Σοστακόβιτς,αλλά μιλώντας μέσω τής Μουσικής του ..
Ανέστιος στην ιδια του τήν Χώρα ,μένοντας όμως εκεί και καταγράφοντας οσα συνέβαιναν είτε απ´τούς εξωτερικούς εισβολείς ,είτε απ´τούς εσωτερικούς δυνάστες...
Ανέστιος καί Παγκόσμιος,οπως και κάθε σπουδαίος Τεχνίτης........................
Last edited:
