- 26 January 2011
- 615
Eric Ferrand-N'Kaoua with Martial Solal - Works for Piano and Two Pianos (Grand Piano, 2015 CD GP697)
Martial Solal, ένας «συνθέτης της στιγμής» (Compositeur de l'Instant) και ένας βετεράνος μουσικός του σήμερα που κοιτάζει προς το μέλλον χωρίς να απορρίπτει το παρελθόν.
Αυτό που διακρίνει τη συναρπαστική μουσική του είναι το τεράστιο εύρος της φαντασίας με το οποίο προσεγγίζει τη λογική του πιάνου. Ίσως ο πιο απρόβλεπτος αυτοσχεδιαστής της εποχής μας, συνδυάζει ένα άκρως ατομικό στυλ με την απαράμιλλη τεχνική. Είναι σε κάθε περίπτωση ένας εμπνευσμένος συνθέτης που εδώ και τρία τέταρτα του αιώνα χαράζει σταθερά τη δική του πρωτότυπη και καθόλα απαιτητική πορεία. Ο ίδιος έχει δηλώσει ότι πάντα ήθελε να γράφει ή ακόμη πιο ιδιοσυγκρασιακά... να εφεύρει μουσική - τζαζ, αρχικά, και πρωτότυπες συνθέσεις μοντέρνας κλασικής στη συνέχεια για το πρώτο του σχήμα, εκεί πίσω στη δεκαετία του '50. Δεν παρέλειψε, επίσης, το γράψιμο για την μεγάλη οθόνη, συνθέτοντας τα soundtrack για κλασικά έργα της Έβδομης Τέχνης όπως το À bout de souffle του Jean-Luc Godard, το The Trial του Orson Welles και, πιο πρόσφατα, το Les acteurs του Bertrand Blier. Αναπτύσσοντας ένα καινοτόμο και αταξινόμητο στυλ σύνθεσης, κέρδισε τον θαυμασμό μουσικών και πέρα από τον κόσμο της τζαζ ή του Film Score. Δούλεψε με εξέχουσες προσωπικότητες όπως ο Marius Constant και ο André Hodeir και έλαβε παραγγελίες από ένα ευρύ φάσμα ορχηστρών και άλλων συνόλων. Τα κοντσέρτα του (και έχει γράψει πολλά, μεταξύ των οποίων τρία για πιάνο και ένα τριπλό κονσέρτο για πιάνο, τρομπόνι και κοντραμπάσο) συχνά ενσωματώνουν με πολύ φυσικό στυλ, σφήνες αυτοσχεδιασμών σε ζωηρό διάλογο με το έτοιμο υλικό. Οι τίτλοι των έργων του συνήθως παραπέμπουν σε αυτή την επιθυμία να χτίσει γέφυρες μεταξύ των δύο κόσμων: "Αλλαγές για πιάνο και έγχορδα", "Εναλλαγές", "Συνύπαρξη", "Συμβίωσις" και ούτω καθεξής...
Στo "Voyage en Anatolie" περιλαμβάνονται 13 ιλιγγιώδεις παραλλαγές, ευρέως γνωστές ως "αλλαγές ρυθμού" που εμφανίζονται στο πρότυπο "I Got Rhythm" του George Gershwin, αποκαλούμενο στην αργκό των Γάλλων μουσικών με το παρατσούκλι "anatole". Όποιος έχει παίξει τζαζ την έχει χρησιμοποιήσει κάποια στιγμή αφού λειτουργεί σχεδόν εξίσου καλά με τα μπλουζ ως κοινό σημείο αναφοράς σε ένα jam session. Ο Solal λατρεύει το παιχνίδι με τις λέξεις, αλλά πέρα από το λογοπαίγνιο, αυτό το κομμάτι δεν έχει καμία σχέση με την ομώνυμη χερσόνησο. Eίναι, απλά (!), ένα πέρα για πέρα τζαζ κομμάτι που αναδεικνύει την εκπληκτική του γνώση στην λεπτή τέχνη της παραλλαγής.
Καθένα από τα επτά "Jazz Preludes", που γράφτηκαν γύρω στο 1990, είναι ένα στιγμιότυπο γεμάτο με σαφώς καθορισμένες μουσικές ιδέες. Ατόφια ψήγματα χρυσού, στιγμιαία έμπνευση ανεκτίμητης αξίας που ο αυτοσχεδιαστής θα μπορούσε να κρατήσει επιτηδευμένα θαμμένη στα κιτάπια δια πάσαν χρήσιν. Αντιθέτως, τα δώρισε σε όλους, καταγράφοντάς τα σε μια σειρά από συνοπτικά και ξεκάθαρα κομμάτια. Κομψεπίκομψες μινιατούρες σαν σε άλμπουμ στολισμένο με γρήγορα σκιαγραφημένες, αλλά πολύχρωμες εικόνες.
Το "Exercice de Concert" είναι ένας φρενήρης αυτοσχεδιασμός! Ένας τροπικός κυκλώνας διάσπαρτος με ξαφνικές λάμψεις λαμπρότητας, φευγαλέους υπαινιγμούς στο "Peer Gynt" του Edvard Grieg ή ακόμη πιο απροσδόκητες αναφορές στο Grande valse brillante του Chopin. Το χαρακτηριστικό χιούμορ του Solal βασισμένο σε μια φόρμουλα γνωστή σε όλους τους μαθητευόμενους μάγους του μοντέρνου πιάνου. Το αριστερό χέρι παίζει επανειλημμένα το ίδιο μοτίβο ενώ το δεξί κινείται ελεύθερα, μερικές φορές παίρνοντας το αριστερό μαζί του σε αυθόρμητες παρεκκλίσεις. Η αρχή θυμίζει εκείνη του "Doctor Gradus ad Parnassum" του Debussy από την πρώτη κίνηση στο Children's Corner, βασισμένο επίσης σε μια «σωστή» άσκηση πιάνου. Για να να τελειοποιήσει αυτή τη γραπτή έκδοση, ο Solal στράφηκε στον Pascal Wetzel, γνωστό για τις αξιοσημείωτες μεταγραφές νότα προς νότα από τις ηχογραφήσεις του Bill Evans. Με αυτήν την (ακόμη αδημοσίευτη) παρτιτούρα, οι Solal και Wetzel δίνουν σε κάθε πιανίστα έτοιμο να το αντιμετωπίσει μια ιδέα της χαράς που μπορούν να νιώσουν οι ερμηνευτές όταν αφήνουν τη φαντασία τους να τρέξει ελεύθερη.
Μεγάλος θαυμαστής των Études των Copin και Liszt, ο Solal έχει γράψει τις δικές του σπουδές ("11 Etudes"), επινοώντας μουσικά στοιχεία για να απεικονίσει συγκεκριμένες πιανιστικές δυσκολίες, ρυθμικά προβλήματα ή τεχνικές, αλλά με τρόπο που μόνο ένας μουσικός της avant-garde θα μπορούσε να φανταστεί. Οδηγίες σχολαστικά σημειωμένες, απαιτούν συχνά ένα συγκεκριμένο είδος ερμηνείας, μια ταλάντευση που καλείται, σχεδόν προκλητικά, να γίνει αισθητή ανάμεσα στις γραμμές.
Η Μπαλάντα για δύο πιάνα ("Ballade for 2 Pianos") γράφτηκε το 1985 για το πιάνο duo των Katia και Marielle Labèque. Εδώ ο ίδιος ο συνθέτης παίζει το πρώτο μέρος για πιάνο (ακούγεται στο αριστερό κανάλι). Οι δύο πιανίστες συγκλίνουν και αποκλίνουν ξανά, σύμφωνα με τις ιδιοτροπίες της παρτιτούρας, ενώ στη συνέχεια χτίζουν έναν διάλογο στον οποίο ανταλλάσσουν ιδέες κατά τη διάρκεια σύντομων αλλά περιεκτικών αυτοσχεδιασμών.
Βασικός ερμηνευτής στο έργο και προσωπική επιλογή του Solal, ο Γάλλος πιανίστας Eric Ferrand-N'Kaoua. Έμπειρος αν και εκπαιδευμένος στο κλασικό πιάνο, με πρεμιέρες σε έργα των Thierry Lancino, Philippe Racine και Christopher Culpo, συνεργασίες με μουσικούς της Ανατολικής Ευρώπης και πολλαπλές εκτελέσεις κλασικών έργων στην πάλαι ποτέ ΕΣΣΔ, ο Ferrand-N'Kaoua υπηρετεί με περισσή βιρτουοζιτέ το όραμα και τις ευφάνταστες συνθέσεις πάντα μέσα στο πνεύμα του συνθέτη, εξερευνώντας μουσικές περιοχές για τις οποίες -κατά δήλωσή του- δεν γνώριζε τίποτα. Πολύτιμη συνθήκη σ' αυτό, το εκλεκτικό ρεπερτόριο και το ευρύτερο ενδιαφέρον του για τη τζαζ, στοιχεία που του επιτρέπουν να συνδυάζει με ευχέρεια στο ίδιο ρεσιτάλ τις παραλλαγές Goldberg του J.S. Bach ή τη μεταγραφή για πιάνο της Φανταστικής Συμφωνίας από τον Liszt με κομμάτια εμπνευσμένα από την πιανιστική φιλολογία της τζαζ.
