- 8 September 2010
- 474
Η συμφωνία Manfred του Tchaikovsky, η μοναδική από τις συμφωνίες του χωρίς αρίθμηση, αποτελεί προγραμματικό έργο, βασισμένο στο ομώνυμο δραματικό ποίημα του λόρδου Βύρωνα. Ο Tchaikovsky, ο οποίος δεν ήταν ούτε η πρώτη, ούτε η δεύτερη, αλλά η τρίτη επιλογή για το έργο, αρχικά αρνήθηκε να τη συνθέσει, ωστόσο μετά από ένα ταξίδι του στις Άλπεις - τόπο στον οποίο εκτυλίσσεται το έργο του λόρδου Βύρωνα -, και κυρίως μετά τη μελέτη του ίδιου του λογοτεχνικού έργου αναθεώρησε και αποφάσισε να αναλάβει το εγχείρημα.
Το δραματικό ποίημα "Μανφρεντ" του λορδου Βύρωνα άσκησε τεράστια επιρροή στο ρεύμα του Ρομαντισμού, ενώ υπάρχει η πεποίθηση ότι ενέπνευσε ακόμη και τον Υπεράνθρωπο του Νίτσε, καθώς προβάλει έναν τύπο ανθρώπου πέρα και πάνω από τα πλαίσια της μετριότητας και της κανονικότητας. Έναν τύπο ανθρώπου που είναι ικανός για το καλύτερο και το χειρότερο και που καθορίζει ο ίδιος τη μοίρα του. Κατά πολλούς το έργο είναι αυτοβιογραφικό, καθώς ο Βύρων διέθετε πολλά από τα χαρακτηριστικά του ήρωα, ενώ εθεωρείτο ότι βίωνε έναν απαγορευμένο έρωτα με την ετεροθαλή αδελφή του, όπως υπονοείται ότι συνέβαινε και μεταξύ του Μάνφρεντ και της Αστάρτης - γεγονός που στοίχισε τη ζωή της τελευταίας και ώθησε τον Μάνφρεντ στην απελπισία.
Οι απόψεις κριτικών και μαέστρων για τη συμφωνία Μάνφρεντ διίστανται. Άλλοι τη θεωρούν ως ένα από τα αριστουργήματα του Tchaikovsky και άλλοι, όπως ο Bernstein ως "σκουπίδι". Ο ίδιος ο Tchaikovsky το έκρινε αρχικά ως το καλύτερο συμφωνικό έργο του, αν και όπως ήταν αναμενόμενο, αργότερα άλλαξε γνώμη και δήλωσε ότι σκόπευε να το καταστρέψει και να κρατήσει μόνο το πρώτο μέρος του. Ευτυχώς, δεν το έκανε.
Το έργο αποτελεί ένα μοναχικό ταξίδι που οδηγεί, μέσα από δύσβατα μονοπάτια, στη συμφιλίωση με τον εσωτερικό εαυτό. Ο Μάνφρεντ, πρωταγωνιστής του έργου, μετανιώνει για τα σφάλματα του παρελθόντος, θρηνεί για το θάνατο της αγαπημένης του Αστάρτης και έχοντας χάσει κάθε ενδιαφέρον για τη ζωή, αναζητά τη λύτρωση στη λήθη. Μια λύτρωση που δεν μπορεί να βρει ούτε σ' αυτό τον κόσμο, ούτε στον κόσμο των πνευμάτων όπου η απελπισία του τον ωθεί. Ο Tchaikovsky σκιαγραφεί αυτό το ταξίδι με τον πιο αριστοτεχνικό τρόπο και καταφέρνει, παρά το γεγονός ότι δεσμεύεται από το πρόγραμμα του έργου, να αναπαραστήσει με μία πληθώρα από υπέροχες μελωδίες τις συναισθηματικές μεταστροφές του Μάνφρεντ, αλλά και την επίτευξη της πολυπόθητης συμφιλίωσής με τον εαυτό του. Είναι εντυπωσιακός ο τρόπος με τον οποίο το βασικό μελωδικό θέμα του πρώτου μέρους χρησιμοποιείται και στα υπόλοιπα μέρη, επισημαίνοντας ή υπονοώντας τη συναισθηματική φόρτιση του ήρωα παρά τις πρόσκαιρες στιγμές ηρεμίας και αισιοδοξίας, ενώ ταυτόχρονα, στο τέλος του τέταρτου μέρους είναι αυτό το ίδιο θέμα που μας δείχνει ότι ο Μάνφρεντ, κυρίαρχος πια του εαυτού του, έχει συμφιλιωθεί με το παρελθόν και έχει αποδεχθεί το θάνατό του. Η μουσική του Tchaikovsky έρχεται να αποδώσει την ουσία των αισθημάτων του, όπως αυτή συμπυκνώνεται στα τελευταία του λόγια " ’tis not so difficult to die" και πράγματι το πετυχαίνει. Το τέλος του Μάνφρεντ δεν είναι τραγικό. Είναι ήρεμο και αποφασιστικό.
Δεν θέλω να σας κουράσω άλλο αναπαράγοντας το πρόγραμμα του έργου, το οποίο ούτως ή άλλως είναι εύκολα προσβάσιμο. Θέλω απλά να πω ότι η συμφωνία του Tchaikovsky επιτυγχάνει κατά την άποψή μου, να περιγράψει με τον πιο γοητευτικό τρόπο το ταξίδι κάθε ξεχωριστής ψυχής που αδυνατεί να βρει καταφύγιο σ' αυτο τον κόσμο και αναπόφευκτα καταλήγει να περιπλανιέται μόνη, όπως αυτό σκιαγραφείται στο ίδιο το έργο του λόρδου Βύρωνα.
Υπάρχει πλήθος διαθέσιμων εκτελέσεων. Εγώ έχω καταλήξει να ακούω συχνότερα αυτήν, με τον Petrenko και τη Royal Liverpool Philharmonic Orchestra,
αν και θα ήθελα να αποκτήσω και την εκτέλεση του Jurowski με τη Φιλαρμονική του Λονδίνου.
Το δραματικό ποίημα "Μανφρεντ" του λορδου Βύρωνα άσκησε τεράστια επιρροή στο ρεύμα του Ρομαντισμού, ενώ υπάρχει η πεποίθηση ότι ενέπνευσε ακόμη και τον Υπεράνθρωπο του Νίτσε, καθώς προβάλει έναν τύπο ανθρώπου πέρα και πάνω από τα πλαίσια της μετριότητας και της κανονικότητας. Έναν τύπο ανθρώπου που είναι ικανός για το καλύτερο και το χειρότερο και που καθορίζει ο ίδιος τη μοίρα του. Κατά πολλούς το έργο είναι αυτοβιογραφικό, καθώς ο Βύρων διέθετε πολλά από τα χαρακτηριστικά του ήρωα, ενώ εθεωρείτο ότι βίωνε έναν απαγορευμένο έρωτα με την ετεροθαλή αδελφή του, όπως υπονοείται ότι συνέβαινε και μεταξύ του Μάνφρεντ και της Αστάρτης - γεγονός που στοίχισε τη ζωή της τελευταίας και ώθησε τον Μάνφρεντ στην απελπισία.
Οι απόψεις κριτικών και μαέστρων για τη συμφωνία Μάνφρεντ διίστανται. Άλλοι τη θεωρούν ως ένα από τα αριστουργήματα του Tchaikovsky και άλλοι, όπως ο Bernstein ως "σκουπίδι". Ο ίδιος ο Tchaikovsky το έκρινε αρχικά ως το καλύτερο συμφωνικό έργο του, αν και όπως ήταν αναμενόμενο, αργότερα άλλαξε γνώμη και δήλωσε ότι σκόπευε να το καταστρέψει και να κρατήσει μόνο το πρώτο μέρος του. Ευτυχώς, δεν το έκανε.
Το έργο αποτελεί ένα μοναχικό ταξίδι που οδηγεί, μέσα από δύσβατα μονοπάτια, στη συμφιλίωση με τον εσωτερικό εαυτό. Ο Μάνφρεντ, πρωταγωνιστής του έργου, μετανιώνει για τα σφάλματα του παρελθόντος, θρηνεί για το θάνατο της αγαπημένης του Αστάρτης και έχοντας χάσει κάθε ενδιαφέρον για τη ζωή, αναζητά τη λύτρωση στη λήθη. Μια λύτρωση που δεν μπορεί να βρει ούτε σ' αυτό τον κόσμο, ούτε στον κόσμο των πνευμάτων όπου η απελπισία του τον ωθεί. Ο Tchaikovsky σκιαγραφεί αυτό το ταξίδι με τον πιο αριστοτεχνικό τρόπο και καταφέρνει, παρά το γεγονός ότι δεσμεύεται από το πρόγραμμα του έργου, να αναπαραστήσει με μία πληθώρα από υπέροχες μελωδίες τις συναισθηματικές μεταστροφές του Μάνφρεντ, αλλά και την επίτευξη της πολυπόθητης συμφιλίωσής με τον εαυτό του. Είναι εντυπωσιακός ο τρόπος με τον οποίο το βασικό μελωδικό θέμα του πρώτου μέρους χρησιμοποιείται και στα υπόλοιπα μέρη, επισημαίνοντας ή υπονοώντας τη συναισθηματική φόρτιση του ήρωα παρά τις πρόσκαιρες στιγμές ηρεμίας και αισιοδοξίας, ενώ ταυτόχρονα, στο τέλος του τέταρτου μέρους είναι αυτό το ίδιο θέμα που μας δείχνει ότι ο Μάνφρεντ, κυρίαρχος πια του εαυτού του, έχει συμφιλιωθεί με το παρελθόν και έχει αποδεχθεί το θάνατό του. Η μουσική του Tchaikovsky έρχεται να αποδώσει την ουσία των αισθημάτων του, όπως αυτή συμπυκνώνεται στα τελευταία του λόγια " ’tis not so difficult to die" και πράγματι το πετυχαίνει. Το τέλος του Μάνφρεντ δεν είναι τραγικό. Είναι ήρεμο και αποφασιστικό.
Δεν θέλω να σας κουράσω άλλο αναπαράγοντας το πρόγραμμα του έργου, το οποίο ούτως ή άλλως είναι εύκολα προσβάσιμο. Θέλω απλά να πω ότι η συμφωνία του Tchaikovsky επιτυγχάνει κατά την άποψή μου, να περιγράψει με τον πιο γοητευτικό τρόπο το ταξίδι κάθε ξεχωριστής ψυχής που αδυνατεί να βρει καταφύγιο σ' αυτο τον κόσμο και αναπόφευκτα καταλήγει να περιπλανιέται μόνη, όπως αυτό σκιαγραφείται στο ίδιο το έργο του λόρδου Βύρωνα.
Υπάρχει πλήθος διαθέσιμων εκτελέσεων. Εγώ έχω καταλήξει να ακούω συχνότερα αυτήν, με τον Petrenko και τη Royal Liverpool Philharmonic Orchestra,
αν και θα ήθελα να αποκτήσω και την εκτέλεση του Jurowski με τη Φιλαρμονική του Λονδίνου.
Last edited by a moderator: