Αξιοποιήστε το λάδι τηγανίσματος!
- Thread starter dimitra1967
- Start date
Spartiatis
AVClub Fanatic
- 3 December 2007
- 10,197
Χρυσούλα Τσετσάκου
«Αυτό το σαπούνι είναι φάρμακο»
Της Νανάς Δαρειώτη
Φωτογραφίες: Άκης Ορφανίδης
Σε ένα μικρό εγκαταλελειμμένο χωριό έξω από το Γύθειο, παρακολουθήσαμε βήμα βήμα την παρασκευή χειροποίητου σαπουνιού, όπως το εκάναν από παλιά οι κυράδες της Μάνης, και πήραμε μαθήματα οικιακής οικονομίας.
«Kοτρώνι να γίνει», ψιθύρισε η κυρα-Χρυσούλα Τσετσάκου, καθώς έριχνε τα υλικά στο καζάνι. Το ραντεβού με την 76χρονη γιαγιά είχε δοθεί για τις οκτώ το πρωί, στο εγκαταλελειμμένο χωριό Ράχη, 3,5 μόλις χιλιόμετρα από το Γύθειο. Εκεί όπου στέκεται ένας από τους τρεις πύργους της περιοχής, έμαθα κάποια από τα μυστικά της αυτάρκειας των «παλιών» ανθρώπων αυτής της γης.
«Αν γίνει πόλεμος τούτα εδώ δεν θα μπορέσουν να επιβιώσουν», μου είπε, κοιτάζοντας τα δυο της εγγόνια. «Πρέπει να ξέρουν τα παιδιά να μπορούν να στηρίζονται στα πόδια τους. Και μετά τον Πόλεμο, τα πράγματα εδώ ήταν δύσκολα. Μάθαμε να ζούμε με αυτά που είχαμε, έπρεπε να καλύπτουμε τις ανάγκες μας με αυτά που μας έδινε ο τόπος. Σήμερα δεν ξέρουν τι θα πει ανάγκη, δεν ξέρουν να κάνουν τίποτε». Αυτή η «ανάγκη» δεν υπάρχει σήμερα στη ζωή της. Η οικογένεια της κόρης της ζει μια χαρά και οι ελιές τής προσφέρουν έσοδα ικανά να καλύψουν την έτσι κι αλλιώς ολιγαρκή διαβίωσή της. Ωστόσο, η Χρυσούλα Τσετσάκου πηγαίνει κάθε εβδομάδα στη λαϊκή του Γυθείου για να πουλήσει το σαπούνι και τα λούπινα που φτιάχνει η ίδια. Και μαζί μ' αυτά και ό,τι περισσεύει από την καθημερινή συγκομιδή στο οικογενειακό μποστάνι: ντομάτες, φρούτα, μυρωδικά. Γιατί «δεν πρέπει να πετάμε τα αγαθά μας. Ο,τι είναι περιττό για εμάς είναι απαραίτητο σε κάποιους άλλους.» Τα έσοδά της από την αγορά γίνονται χαρτζιλίκι για τα εγγόνια, να τα βλέπει να χαίρονται με τα δώρα της. Δεν της χρειάζονται τα παραπανίσια χρήματα, τι να τα κάνει...
Μαθήματα οικιακής οικονομίας
Το σαπούνι το έφτιαχναν παλιά σε όλα τα σπίτια. Τα λάδια από τα τηγάνια, η μούργα που έμενε στα βαρέλια και τους ντενεκέδες, ήταν η πρώτη ύλη. Με λίγο αλάτι, νερό και καυστική ποτάσα -ή αλισίβα, διυλισμένη στάχτη, δηλαδή- έφτιαχναν ένα κατάλευκο σαπούνι, κατάλληλο για το μπάνιο τους, τα ρούχα, τα πιάτα, τα πατώματα. «Είναι φάρμακο. Πλένουμε μ' αυτό αρρώστους που έχουν «ανοίξει» από την κατάκλιση και δεν το ξεπλένουμε τελείως. Να δεις πώς κλείνουν οι πληγές. Εγώ δεν έχω χρησιμοποιήσει άλλο σαπούνι στη ζωή μου». Ακόμα και το «πρωτείο» είναι χρήσιμο. Η άγνωστη λέξη απαιτεί μετάφραση που μου δίνεται άμεσα. «Πρωτείο είναι το υγρό που μένει κάτω από τη μάζα του σαπουνιού. Είναι το νερό με την ποτάσα, ένα σκουρόχρωμο υγρό, στη βάση του καζανιού. Με αυτό καθαρίζω τα ξύλινα πατώματα και φεύγουν όλοι οι λεκέδες, ακόμη και από λάδι. Και όσο μείνει, το ρίχνω στην τουαλέτα για απολύμανση. Δεν πετάω τίποτε.» Βέβαια, αν ποτέ φτιάξετε σαπούνι σπίτι σας, θα σας πρότεινα να μην το χρησιμοποιήσετε στα λουστραρισμένα παρκέ σας. Η κυρα-Χρυσούλα μιλάει για τα παλιά ξύλινα πατώματα, τα μη επεξεργασμένα με χημικά και λούστρα.
Σαπούνι από το σπίτι σου
Στεκόμαστε πάνω από το καζάνι, χρειάζεται σχεδόν συνεχές ανακάτεμα. Η υφή της παχύρρευστης μάζας και το χρώμα αρχίζουν να αλλάζουν. «Οι καλύτερες εποχές για να κάνεις σαπούνι είναι η άνοιξη και το φθινόπωρο. Πριν πιάσουν οι μεγάλες ζέστες και τα κρύα, για να στεγνώσει στους χρόνους του.» Σε κανονικές συνθήκες το σαπούνι θέλει 24 έως 36 ώρες να στεγνώσει. Με τις ζέστες όμως μπορεί να χρειαστούν και 2 - 3 μέρες, αλλά μπορεί και να «κόψει». Και τότε, το πετάς; «Εγώ ξέρω, το σώζω. Ποτέ δεν μου έχει χαλάσει σαπούνι. Το ξαναβάζω στο καζάνι και προσθέτω ό,τι του λείπει.» Κι αν βάλω λάδι καθαρό, δεν θα γίνει το σαπούνι μου καλύτερο; «Θα χρειαστείς περισσότερη ποτάσα. Είναι καλύτερο αυτό; Πιο, πώς το λέτε, οικολογικό; Η μούργα είναι πιο πυκνή, το ίδιο και τα λάδια από το τηγάνι. Και δεν πετάω τίποτε. Γιατί να βάλω το καλό το λάδι, που το 'χω για την κουζίνα μου; Να, κοίτα, έχει αρχίσει να πήζει. Το μυστικό για να καταλάβεις ότι είναι έτοιμο, είναι να βλέπεις τι υγρά ανεβαίνουν πάνω στο βράσιμο. Οταν ανεβαίνει ένα υγρό σαν νερό, σκουρόχρωμο όμως, πάει να πει ότι είναι έτοιμο. Αμα ανεβαίνει λάδι, θέλει ακόμα.»
Μην ξεχάσετε τις ευχές
Αν αποφασίσετε να φτιάξετε σαπούνι στο σπίτι σας, αυτά είναι τα υλικά:
• 1 κιλό λάδι (μούργα ή από τηγάνι ή ακόμη και καθαρό ελαιόλαδο)
• 2 κιλά νερό
• 200 γρ. καυστική ποτάσα (στο παρθένο ελαιόλαδο η αναλογία αλλάζει, θα χρειαστείτε περισσότερη)
• περίπου 200 γρ. αλάτι χοντρό
• μυριστικά (φύλλα εσπεριδοειδών, δενδρολίβανο, λεβάντα)
Χύνετε λάδι, ποτάσα, αλάτι και το 1½ κιλό νερό στην κατσαρόλα και μόλις αρχίσει να βράζει, προσθέτετε ανακατεύοντας και το υπόλοιπο νερό. Συνεχίζετε το ανακάτεμα με ξύλινη κουτάλα.
Σταδιακά το σκουρόχρωμο υγρό αρχίζει να πήζει και να αλλάζει χρώμα, από βαθυπράσινο σε όλο και πιο ανοιχτό. Η φωτιά δεν πρέπει να είναι πολύ δυνατή. Μετά 2-3 ώρες περίπου είναι έτοιμο. Θα πρέπει από τις φουσκάλες που προκαλεί ο βρασμός να βγαίνει στην επιφάνεια ένα σκουρόχρωμο υγρό. Προς το τέλος, προσθέτετε τα μυριστικά, ανάλογα με το άρωμα που προτιμάτε.
Το τραβάτε από τη φωτιά και το αφήνετε να κρυώσει. Σε ένα βαθύ τετράγωνο ταψί στρώνετε χοντρό νάιλον. Αδειάζετε το περιεχόμενο στο ταψί με μια τρυπητή κουτάλα και το αφήνετε να στεγνώσει.
Σύμφωνα με την κυρα-Χρυσούλα, και τις μακραίωνες προλήψεις της περιοχής υποθέτω, υπάρχουν και κάποια άλλα «υποχρεωτικά» στάδια. Καθώς ρίχνετε τα υλικά στην κατσαρόλα, πρέπει να πείτε «κοτρώνι να γίνει» για να μη σας κόψει το σαπούνι. Μόλις τελειώσει η διαδικασία, θα βάλετε στην επιφάνεια του υγρού ακόμη σαπουνιού ένα σταυρό φτιαγμένο από κλαράκια, κατά προτίμηση ελιάς. Επίσης, θα ακουμπήσετε επάνω και μια μπουκιά ψωμάκι «για δύναμη». Το σαπούνι χρειάζεται περίπου δύο 24ωρα για να στεγνώσει καλά. Επειτα θα το κόψετε σε κομμάτια με ένα μεγάλο κοφτερό μαχαίρι.
Καλή σας επιτυχία!
http://www.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_kathcommon_1_07/08/2007_1286804
«Αυτό το σαπούνι είναι φάρμακο»
Της Νανάς Δαρειώτη
Φωτογραφίες: Άκης Ορφανίδης
Σε ένα μικρό εγκαταλελειμμένο χωριό έξω από το Γύθειο, παρακολουθήσαμε βήμα βήμα την παρασκευή χειροποίητου σαπουνιού, όπως το εκάναν από παλιά οι κυράδες της Μάνης, και πήραμε μαθήματα οικιακής οικονομίας.
«Kοτρώνι να γίνει», ψιθύρισε η κυρα-Χρυσούλα Τσετσάκου, καθώς έριχνε τα υλικά στο καζάνι. Το ραντεβού με την 76χρονη γιαγιά είχε δοθεί για τις οκτώ το πρωί, στο εγκαταλελειμμένο χωριό Ράχη, 3,5 μόλις χιλιόμετρα από το Γύθειο. Εκεί όπου στέκεται ένας από τους τρεις πύργους της περιοχής, έμαθα κάποια από τα μυστικά της αυτάρκειας των «παλιών» ανθρώπων αυτής της γης.
«Αν γίνει πόλεμος τούτα εδώ δεν θα μπορέσουν να επιβιώσουν», μου είπε, κοιτάζοντας τα δυο της εγγόνια. «Πρέπει να ξέρουν τα παιδιά να μπορούν να στηρίζονται στα πόδια τους. Και μετά τον Πόλεμο, τα πράγματα εδώ ήταν δύσκολα. Μάθαμε να ζούμε με αυτά που είχαμε, έπρεπε να καλύπτουμε τις ανάγκες μας με αυτά που μας έδινε ο τόπος. Σήμερα δεν ξέρουν τι θα πει ανάγκη, δεν ξέρουν να κάνουν τίποτε». Αυτή η «ανάγκη» δεν υπάρχει σήμερα στη ζωή της. Η οικογένεια της κόρης της ζει μια χαρά και οι ελιές τής προσφέρουν έσοδα ικανά να καλύψουν την έτσι κι αλλιώς ολιγαρκή διαβίωσή της. Ωστόσο, η Χρυσούλα Τσετσάκου πηγαίνει κάθε εβδομάδα στη λαϊκή του Γυθείου για να πουλήσει το σαπούνι και τα λούπινα που φτιάχνει η ίδια. Και μαζί μ' αυτά και ό,τι περισσεύει από την καθημερινή συγκομιδή στο οικογενειακό μποστάνι: ντομάτες, φρούτα, μυρωδικά. Γιατί «δεν πρέπει να πετάμε τα αγαθά μας. Ο,τι είναι περιττό για εμάς είναι απαραίτητο σε κάποιους άλλους.» Τα έσοδά της από την αγορά γίνονται χαρτζιλίκι για τα εγγόνια, να τα βλέπει να χαίρονται με τα δώρα της. Δεν της χρειάζονται τα παραπανίσια χρήματα, τι να τα κάνει...
Μαθήματα οικιακής οικονομίας
Το σαπούνι το έφτιαχναν παλιά σε όλα τα σπίτια. Τα λάδια από τα τηγάνια, η μούργα που έμενε στα βαρέλια και τους ντενεκέδες, ήταν η πρώτη ύλη. Με λίγο αλάτι, νερό και καυστική ποτάσα -ή αλισίβα, διυλισμένη στάχτη, δηλαδή- έφτιαχναν ένα κατάλευκο σαπούνι, κατάλληλο για το μπάνιο τους, τα ρούχα, τα πιάτα, τα πατώματα. «Είναι φάρμακο. Πλένουμε μ' αυτό αρρώστους που έχουν «ανοίξει» από την κατάκλιση και δεν το ξεπλένουμε τελείως. Να δεις πώς κλείνουν οι πληγές. Εγώ δεν έχω χρησιμοποιήσει άλλο σαπούνι στη ζωή μου». Ακόμα και το «πρωτείο» είναι χρήσιμο. Η άγνωστη λέξη απαιτεί μετάφραση που μου δίνεται άμεσα. «Πρωτείο είναι το υγρό που μένει κάτω από τη μάζα του σαπουνιού. Είναι το νερό με την ποτάσα, ένα σκουρόχρωμο υγρό, στη βάση του καζανιού. Με αυτό καθαρίζω τα ξύλινα πατώματα και φεύγουν όλοι οι λεκέδες, ακόμη και από λάδι. Και όσο μείνει, το ρίχνω στην τουαλέτα για απολύμανση. Δεν πετάω τίποτε.» Βέβαια, αν ποτέ φτιάξετε σαπούνι σπίτι σας, θα σας πρότεινα να μην το χρησιμοποιήσετε στα λουστραρισμένα παρκέ σας. Η κυρα-Χρυσούλα μιλάει για τα παλιά ξύλινα πατώματα, τα μη επεξεργασμένα με χημικά και λούστρα.
Σαπούνι από το σπίτι σου
Στεκόμαστε πάνω από το καζάνι, χρειάζεται σχεδόν συνεχές ανακάτεμα. Η υφή της παχύρρευστης μάζας και το χρώμα αρχίζουν να αλλάζουν. «Οι καλύτερες εποχές για να κάνεις σαπούνι είναι η άνοιξη και το φθινόπωρο. Πριν πιάσουν οι μεγάλες ζέστες και τα κρύα, για να στεγνώσει στους χρόνους του.» Σε κανονικές συνθήκες το σαπούνι θέλει 24 έως 36 ώρες να στεγνώσει. Με τις ζέστες όμως μπορεί να χρειαστούν και 2 - 3 μέρες, αλλά μπορεί και να «κόψει». Και τότε, το πετάς; «Εγώ ξέρω, το σώζω. Ποτέ δεν μου έχει χαλάσει σαπούνι. Το ξαναβάζω στο καζάνι και προσθέτω ό,τι του λείπει.» Κι αν βάλω λάδι καθαρό, δεν θα γίνει το σαπούνι μου καλύτερο; «Θα χρειαστείς περισσότερη ποτάσα. Είναι καλύτερο αυτό; Πιο, πώς το λέτε, οικολογικό; Η μούργα είναι πιο πυκνή, το ίδιο και τα λάδια από το τηγάνι. Και δεν πετάω τίποτε. Γιατί να βάλω το καλό το λάδι, που το 'χω για την κουζίνα μου; Να, κοίτα, έχει αρχίσει να πήζει. Το μυστικό για να καταλάβεις ότι είναι έτοιμο, είναι να βλέπεις τι υγρά ανεβαίνουν πάνω στο βράσιμο. Οταν ανεβαίνει ένα υγρό σαν νερό, σκουρόχρωμο όμως, πάει να πει ότι είναι έτοιμο. Αμα ανεβαίνει λάδι, θέλει ακόμα.»
Μην ξεχάσετε τις ευχές
Αν αποφασίσετε να φτιάξετε σαπούνι στο σπίτι σας, αυτά είναι τα υλικά:
• 1 κιλό λάδι (μούργα ή από τηγάνι ή ακόμη και καθαρό ελαιόλαδο)
• 2 κιλά νερό
• 200 γρ. καυστική ποτάσα (στο παρθένο ελαιόλαδο η αναλογία αλλάζει, θα χρειαστείτε περισσότερη)
• περίπου 200 γρ. αλάτι χοντρό
• μυριστικά (φύλλα εσπεριδοειδών, δενδρολίβανο, λεβάντα)
Χύνετε λάδι, ποτάσα, αλάτι και το 1½ κιλό νερό στην κατσαρόλα και μόλις αρχίσει να βράζει, προσθέτετε ανακατεύοντας και το υπόλοιπο νερό. Συνεχίζετε το ανακάτεμα με ξύλινη κουτάλα.
Σταδιακά το σκουρόχρωμο υγρό αρχίζει να πήζει και να αλλάζει χρώμα, από βαθυπράσινο σε όλο και πιο ανοιχτό. Η φωτιά δεν πρέπει να είναι πολύ δυνατή. Μετά 2-3 ώρες περίπου είναι έτοιμο. Θα πρέπει από τις φουσκάλες που προκαλεί ο βρασμός να βγαίνει στην επιφάνεια ένα σκουρόχρωμο υγρό. Προς το τέλος, προσθέτετε τα μυριστικά, ανάλογα με το άρωμα που προτιμάτε.
Το τραβάτε από τη φωτιά και το αφήνετε να κρυώσει. Σε ένα βαθύ τετράγωνο ταψί στρώνετε χοντρό νάιλον. Αδειάζετε το περιεχόμενο στο ταψί με μια τρυπητή κουτάλα και το αφήνετε να στεγνώσει.
Σύμφωνα με την κυρα-Χρυσούλα, και τις μακραίωνες προλήψεις της περιοχής υποθέτω, υπάρχουν και κάποια άλλα «υποχρεωτικά» στάδια. Καθώς ρίχνετε τα υλικά στην κατσαρόλα, πρέπει να πείτε «κοτρώνι να γίνει» για να μη σας κόψει το σαπούνι. Μόλις τελειώσει η διαδικασία, θα βάλετε στην επιφάνεια του υγρού ακόμη σαπουνιού ένα σταυρό φτιαγμένο από κλαράκια, κατά προτίμηση ελιάς. Επίσης, θα ακουμπήσετε επάνω και μια μπουκιά ψωμάκι «για δύναμη». Το σαπούνι χρειάζεται περίπου δύο 24ωρα για να στεγνώσει καλά. Επειτα θα το κόψετε σε κομμάτια με ένα μεγάλο κοφτερό μαχαίρι.
Καλή σας επιτυχία!
http://www.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_kathcommon_1_07/08/2007_1286804