Re: Invictus-ΑΝΙΚΗΤΟS
2 καλες κριτικες που δημοσιευτηκαν.
Συμφιλίωση και συγχώρεση! Το υπαρξιακό ρεφρέν του Κλιντ Ίστγουντ ελαφρώς παραλλαγμένο μα ποτέ παρηκμασμένο...
...γιατί και η Εξιλέωση ΠΟΤΕ δεν πεθαίνει!
Τα τελευταία χρόνια ο Κλιντ Ίστγουντ έβαλε τον πήχυ της Τέχνης του Κινηματογράφου πολύ ψηλά, κι είναι ο μόνος που καταφέρνει και τον περνάει διαρκώς, χωρίς αποτυχημένα άλματα... ακόμα και στα 79 του. ΑΝΙΚΗΤΟΣ κι ο Κλιντ κι ο Νέλσον.
Στο ΑΝΙΚΗΤΟΣ μπορεί να μην κάνει την καθολική υπέρβαση, όπως στο GRAN TORINO, όμως η φιλοσοφική του διάθεση και η υπαρξιακή διαλεκτική είναι και πάλι παρούσες.
Υπάρχει πάντα κάτι μαγικό κι ηρωικό στις ταινίες του, αφού αρκετές φορές παρακολουθούμε τα πρόσωπά του να οδηγούνται προς τη δόξα και έπειτα να καταρρέουν από το βάρος της. Στο τελευταίο του φιλμ, που είναι επίσης εξαιρετικό και ώριμο συνολικά, διαθέτει όλα τα στοιχεία που αγαπήσαμε σε αυτόν, όπως την ιδεαλιστική κοσμοθεωρία του, τον ουμανισμό του, την αληθινή συγκίνηση που βγαίνει μέσα από μια μεγάλη ψυχή και ένα σπουδαίο μυαλό. Το βάθος των χαρακτήρων, όπως πάντα είναι χτισμένο σε επικές βάσεις, υπέρτατες αξίες και χαμένα ιδανικά. Ένας φιλόσοφος της κινούμενης εικόνας, ένας "Νίτσε" του σινεμά!
Ο Σπάικ Λι θα έπρεπε βλέποντας το INVICTUS να δάκρυσε και να μετάνιωσε για τα άσχημα λόγια που είχε πει για τον μεγαλύτερο εν ζωή Αμερικανό δημιουργό (σχετικά με την παραγκώνιση των μαύρων στο φιλμ ΟΙ ΣΗΜΑΙΕΣ ΤΩΝ ΠΡΟΓΟΝΩΝ ΜΑΣ).
Αν και υπάρχουν δυο βασικά μειονεκτήματα σε σχέση με τελευταία του φιλμ που λατρέψαμε:
Η έλλειψη ανατροπών στην ίντριγκα και η προβλεψιμότητά του σεναρίου (που βασίζεται σε αληθινά γεγονότα). Η δραματοποίηση όμως δεν ακολουθεί τους ρυθμούς μιας ξερής βιογραφικής αφήγησης και των συναισθηματικών ευκολιών. Υπάρχει ένα βαθύτερο επίπεδο, πέραν όσων ... βλέπουμε. Η διαφορά είναι πως η λύτρωση ΔΕΝ έρχεται με τραγικό τρόπο (αυτοθυσία), όπως στις προηγούμενες ταινίες του Κλιντ. Άρα, είναι και η πλέον αισιόδοξη, τηρουμένων των αναλογιών και των ...απωλειών στο τέλος!
Ουσιαστικά πρόκειται για μια ταινία που δεν αναφέρεται μόνο στο πρόσωπο του Μαντέλα και την ενωτική του πολιτική αλλά πηγαίνει πιο μακριά, μας μιλάει για την αξία της έμπνευσης, του ήθους, της προσπάθειας, της μεγάλης ιδέας, της ύπαρξης συγκεκριμένου οράματος και της επίτευξης του στόχου, με χαλύβδινη πίστη κι αδάμαστη αυτοπεποίθηση!
Η χαρισματική προσωπικότητά του είδε στο άθλημα του ράγκμπι μια ευκαιρία για την εφαρμογή του σχεδίου του προς την δημοκρατία με ειρήνη χωρίς καταπίεση και διακρίσεις. Με έναν εντελώς αναίμακτο και μαζικό τρόπο, κατόρθωσε να επιφέρει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Αν το θέλετε μπορώ να το πω κι αλλιώς: Χρησιμοποίησε ένα λαϊκό άθλημα για προπαγανδιστικούς σκοπούς! Άρτον και θέαμα δε θέλει ο φτωχός λαός; Χάρη σ' αυτό κατόρθωσε να εξισορροπήσει τα οράματα των μαύρων και τους φόβους των λευκών.
Ο οίστρος επισκεπτόταν τον Μαντέλα μέσα στο στενό κελλί της φυλακής επί 26 χρόνια. Μέσα από τους στίχους του ποιήματος "ΑΝΙΚΗΤΟΣ", πήρε την δύναμη να σταθεί στα πόδια του. Όπως κάθε δάσκαλος είναι μέντορας για τον μαθητή του, δε θα μπορούσε να μην αποτελέσει εξαίρεση, ο φυσικός αρχηγός της ομάδας στον οποίο ο οραματιστής Μαντέλα, είδε τις προοπτικές του σχεδίου του να παίρνουν σάρκα κι οστά. Ο Ματ Ντέιμον, ως αρχηγός της Εθνικής Ράγκμπι Νοτίου Αφρικής (ας πούμε ο αντίστοιχος ... Ζαγοράκης) με τη σειρά του καλείται να εμπνεύσει τους συμπαίκτες του, καθώς αντιπροσώπευαν όχι μόνο τον εαυτό τους, αλλά όλη την χώρα, στο Παγκόσμιο Κύπελλο του 1995. Μια ομαδική προσπάθεια, με θετική ενέργεια από την κορυφή ως τα νύχια. Και πίστη για την ανατροπή, του ακατόρθωτου, με μάχη σε τρία επίπεδα: στο σώμα, το μυαλό και την ψυχή. Η Ιστορία είναι γεμάτη τέτοια παραδείγματα. Όλοι τα ξέρουμε, ιδίως οι Έλληνες.
Τι πιο μεγαλοπρεπές από αυτό; Κάπως έτσι δεν πήραμε το Euro 2004;
Ο Ρεχάγκελ εφάρμοσε κατά γράμμα την "τακτική Μαντέλα". Ο καλύτερός του μαθητής! Μάλιστα φέτος το καλοκαίρι θα είμαστε και μεις εκεί. Βρε βρε συμπτώσεις!
Μια χαρακτηριστικά συγκινητική στιγμή (και είναι πολλές μέσα στην ταινία...) είναι όταν ο Μαντέλα λέει στον Τζέισον, αρχηγό της προσωπικής του φρουράς (με αφορμή την πρόσληψη λευκών της S.A.S στην υπηρεσία Εθνικής Ασφάλειας) "Ένα πολυχρωμικό έθνος αρχίζει εδώ και τώρα. Η συμφιλίωση αρχίζει εδώ. Ναι, η συμφιλίωση αρχίζει... Η συγχώρεση αρχίζει εδώ επίσης! Η συγχώρεση ελευθερώνει την ψυχή. Σβήνει τον φόβο" Εκεί γκρεμίζεσαι... Γιατί, θέλει μεγαλύτερη εσωτερική δύναμη για να συγχωρήσεις από το να εκδικηθείς. Ανώτερα αισθήματα και δύναμη της θέλησης χρειάζονται για να συγχωρέσεις τον εχθρό σου (αδίστακτος στην απειλή κι αφαίρεση ζωής). Σε όλη του την κινηματογραφική διαδρομή η εξιλέωση κι ο εξαγνισμός κατατρέχουν τον Κλιντ Ίστγουντ. Το INVICTUS δεν αποτελεί εξαίρεση!
Ουσιαστικά, η κεντρική ιδέα του έργου του διαμορφώνεται από την χριστιανική ηθική, από έναν άνθρωπο που αμφισβήτησε, χωρίς φόβο, ανοιχτά την κυριαρχία του Θεού και την καθιερωμένη θρησκευτική πίστη.
Τέλος να επισημάνω την εκπληκτική μεταμόρφωση του Μόργκαν Φρίμαν στο ρόλο του Προέδρου της Ν.Α. Η ταυτισή του είναι υπέρτατη, σε βαθμό που πείθει και τον πιο δύσπιστο για την αξία του ενώ η επίσημη αναγνώριση θα προέλθει απο τα Μέλη της Ακαδημίας μετά από ένα μήνα (ως γνωστό είναι Oscar favorite οι βιογραφικές προσωπικότητες, δες τελευταίες βραβεύσεις Α' Ρόλων σε ΚΑΠΟΤΕ, ΙΝΤΙ ΑΜΙΝ κλπ.)
Αφού καταπιάστηκε λεπτομερώς με όλες τις σκοτεινές πτυχές του αμερικανικού ονείρου, ο 80χρονος πια Κλιντ Ίστγουντ κλείνει την πιο δημιουργική δεκαετία της καριέρας του, υπογράφοντας το πιο «φωτεινό» έργο της σχεδόν ατελείωτης φιλμογραφίας του. Και δεν είναι μόνο η «ηλιόλουστη» φωτογραφία του μόνιμου συνεργάτη του, Τομ Στερν, που φωτίζει την επιλεκτική αυτή βιογραφία μιας από τις πιο εξέχουσες προσωπικότητες του αιώνα μας, αλλά κυρίως είναι τα πανανθρώπινα και αγνά μηνύματα που θέλει ο γερο-Κλιντ να προβάλλει...
Το «Invictus» καταγράφει τα πρώτα χρόνια διακυβέρνησης του Νέλσον Μαντέλα μετά την χρόνια φυλάκισή του, και ειδικότερα επικεντρώνεται στην προσπάθεια του προέδρου να ενώσει ένα διχασμένο κράτος με την συμβολή της εθνικής ομάδας ράγκμπι. Λίγα χρόνια μετά την αποφυλάκιση του Μαντέλα, η Νότιος Αφρική ήταν η οικοδέσποινα του Παγκοσμίου Κυπέλλου, και για τον πανέξυπνο ηγέτη, μια νικηφόρα πορεία της ομάδας θα μπορούσε να φέρει πιο κοντά τον χωρισμένο στα δύο λαό της χώρας. Την περίοδο του Απαρτχάιντ, οι «Springboks» (παρατσούκλι της ομάδας) απολάμβαναν την φανατική υποστήριξη των λευκών Νοτιοαφρικανών, ενώ αντίθετα για τους μαύρους κατοίκους η ίδια ομάδα καθιστούσε άλλο ένα σύμβολο καταπίεσης. Στην αρχή του φιλμ, οι φανατικοί του Μαντέλα επιδιώκουν να αλλάξουν το όνομα και τα χρώματα της εθνικής ομάδας.. Προκειμένου να πείσει τους φανατισμένους υποστηρικτές του να μην προχωρήσουν σε δραστικές αλλαγές, ο Μαντέλα επιστρατεύει την δεινότητά του λόγου του για να τους δείξει ότι οποιαδήποτε αλλαγή στην εθνική ομάδα θα απομακρύνει ακόμα περισσότερο το «λευκό» κομμάτι της χώρας από το όραμα ενός ενωμένου κράτους. Στην συνέχεια παίρνει από κοντά τον αρχηγό της ομάδας (Ματ Ντέιμον), προσπαθώντας να τον εμπνεύσει για την κατάκτηση του πολυπόθητου τροπαίου ...
Σύμφωνα με τον Μαντέλα, το όραμα για μια ενιαία Νότιο Αφρική πρέπει να στηριχτεί στα «δύσκολα», αλλά στιβαρά θεμέλια της ενότητας, της συγχώρεσης, της μετάνοιας, της αποφυγής κάθε διάθεσης για εκδίκηση. Κάπου εδώ, έρχεται ο Κλιντ Ίστγουντ να μετατρέψει άλλη μια τυπική πολιτική βιογραφία σε επιστέγασμα όλων των τωρινών πιστεύω του, όπως αυτά προκύπτουν από την πρόσφατη φιλμογραφία του. Όλες οι παραπάνω έννοιες στοιχειώνουν την σκοτεινή κατάληξη όλων των τελευταίων ταινιών του, από τους «Ασυγχώρητους» και το «Σκοτεινό Ποτάμι» εως το «Million Dollar Baby» και το «Gran Torino». Μόνο που εδώ, το σκοτάδι έχει κρυφτεί στα στενά όρια του κελιού του Μαντέλα, όπως μας δείχνει η έξοχη σεκάνς της επίσκεψης του Πίεναρ (Ντέιμον), αρχηγού της ομάδας ράγκμπι, στις φυλακές. Στο «Ιnvictus», το φως συμβολίζει την νέα εποχή που ο Μαντέλα οραματίζεται για την χώρα του, ενώ το απόν σκοτάδι πρέπει να θαφτεί μαζί με το αμαρτωλό παρελθόν του μίσους και της καταπίεσης.
Όπως και στο «Million Dollar Baby», ο Ίστγουντ συγχέει τα είδη, μπλέκοντας αυτή τη φορά τα κλισέ της «αθλητικής» ταινίας με το πανανθρώπινο και οικουμενικό μήνυμα της προσωπικότητας του Μαντέλα. Ο βετεράνος σκηνοθέτης δεν αποφεύγει την σύνηθη παγίδα της αγιοποίησης του κεντρικού χαρακτήρα, αν και μπλέκοντας με μια τόσο σημαντική φιγούρα, κάτι τέτοιο φαντάζει εξαρχής ακατόρθωτο. Ωστόσο, μεγαλύτερο μειονέκτημα του φιλμ είναι η απουσία κάποιας σεναριακής έκπληξης, μια και όλα ακολουθούν την προβλεψιμότητα μιας by the book τυπικής αθλητικής ταινίας. Επίσης, απουσιάζει η σύνηθης σκοτεινή και κυνική οπτική του δημιουργού-Ίστγουντ, σήμα κατατεθέν όλων των μεγάλων ταινιών του. Κάτι τέτοιο ίσως χαλούσε την διαύγεια και καθαρότητα των οικουμενικών μηνυμάτων του φιλμ, ωστόσο η απουσία του κάνει το φιλμ περισσότερο safe και λιγότερο πολυεπίπεδο. Παρόλα αυτά και ξεπερνώντας κάποιους απλοϊκούς διδακτισμούς, ο Ίστγουντ επιτυγχάνει μια υποδειγματική κλασικότροπη αφήγηση, με μια διακριτική κάμερα που κινείται χωρίς να το καταλαβαίνεις, κάνοντας το φιλμ να κυλάει σχεδόν αβίαστα. Όπως πάντα, το κινηματογραφικό στιλ του Ίστγουντ φλερτάρει με τον ακαδημαϊσμό, ωστόσο ποτέ δεν στερείται καλλιτεχνικού βάθους ή πρωτοτυπίας. Απλά προσέξτε πως δίνει τις διαφορές ενός ολόκληρου έθνους, στις σκηνές που αφορούν την χωρισμένη στα δύο ομάδα σωματοφυλάκων του Μαντέλα. Ή την εξαίρετη χρήση του παράλληλου μοντάζ κατά την διάρκεια του μεγάλου τελικού, με τον μαύρο πιτσιρικά να πλησιάζει σε κάθε καρέ όλο κι περισσότερο τους λευκούς αστυνομικούς που ακούνε το ματς στο ράδιο. Επίσης, για άλλη μια φορά, ο Ίστγουντ κρατάει τα γκέμια του άκρατου χολιγουντιανού μελοδραματισμού, καταφέρνοντας να συγκινεί χωρίς να εκβιάζει...
Αναφορικά με τους πρωταγωνιστικούς ρόλους, ο Μόργκαν Φρίμαν υποδύεται τον Μαντέλα με την συνήθη ευγένεια και ώριμη γοητεία του, σε έναν ρόλο προορισμένο αποκλειστικά για αυτόν, αν και πολλές φορές σκέφτεσαι ότι βλέπεις τον Μαντέλα σαν Μόργκαν Φρίμαν και όχι το αντίθετο. Κάτι που δεν ισχύει για τον Ντέιμον, που δίνει μια εξόχως νατουραλιστική και «σωματική» ερμηνεία, παρά τον μονοδιάστατο χαρακτήρα του. Ξεχωρίζει επίσης και ο υπεύθυνος ασφαλείας του προέδρου, που ουσιαστικά αντιπροσωπεύει τον κάθε καταπιεσμένο του παλαιού καθεστώτος που προσπαθεί να συγκρατήσει την οργή του.
Τελικά, παρά την έλλειψη κοινωνικοπολιτικής εμβάθυνσης, εσωτερικών συγκρούσεων και σεναριακών παρεκκλίσεων από τα τετριμμένα, ο Κλιντ Ίστγουντ καταφέρνει να μας δώσει ένα απλοϊκο αλλά εμπνευσμένο φιλμ, το οποίο εξυμνεί την συγχώρεση, την μετάνοια και την καταδίκη του μίσους με την καθαρότητα και την διακριτικότητα του ποιήματος στο οποίο ο τίτλος αναφέρεται. Όχι από τις κορυφαίες στιγμές του μεγάλου δημιουργού, αλλά σίγουρα μια από τις πιο τίμιες και αγνές σε προθέσεις. Δεν είναι και λίγο πράγμα αν το σκεφτείς...
myfilm.gr
:willy: