Είναι μεγάλο θέμα αυτό με το Wagner...μεγάλος μουσικός, πράγματι. Ιδιοφυής στο χειρισμό των φωνών, της ορχήστρας, της σκηνής. Πήγε τη μουσική πολύ μπροστά, με τον Τριστάνο την έφτασε στα όρια της ατονικότητας, η εφευρετικότητά του στην ενορχήστρωση και τις μελωδίες δεν έχει όμοιό της στη γενιά του-αν και οι μουσικολόγοι λένε ότι ειδικά στην ενορχήστρωση χρωστάει πολλά στο Berlioz...
Αλλά, υπάρχει ένα μεγάλο αλλά: Ο Wagner έγραψε όπερες, ή καλύτερα μουσικά δράματα. Τα έργα του μπορούν να εκτιμηθούν σωστά μόνο μέσα στα "συμφραζόμενα" της σκηνής, απαραίτητη δε η γνώση της γερμανικής γλώσσας από τον ακροατή/θεατή, πολύ περισσότερο από ότι σε άλλους συνθέτες. Και εκεί είναι που προκύπτει το πρόβλημα-για μένα τουλάχιστον.
Έχω όλες σχεδόν τις όπερες του Wagner, εκτός από τον Parsifal και τον Lohengrin. Όποτε τις ακούω έχω πάντα ανάμικτα συναισθήματα, μου αρέσει η μουσική αλλά με απωθεί το περιεχόμενο. Ο Wagner δημιουργεί ένα μουσικό σύμπαν απευθυνόμενο στον γερμανό εθνικιστή της εποχής. Πρωταγωνιστούν θεοί και δαίμονες της γερμανικής μυθολογίας, ιππότες, βασιλιάδες, ευγενείς, δεσποσύνες. Οι εκπρόσωποι άλλων φυλών ή εθνών ή δεν εμφανίζονται ποτέ, ή αναφέρονται υποτιμητικά ή ως κίνδυνος για την καθαρότητα και την επιβίωση του γερμανικού έθνους: στην τελευταία σκηνή του Lohengrin ο ομώνυμος ήρωας προειδοποιεί τον βασιλιά Ερρίκο για τον εξ' ανατολών κίνδυνο από βαρβαρικές φυλές, στους Αρχιτραγουδιστές της Νυρεμβέργης, πάλι στην τελευταία σκηνή, ο ποιητής και τσαγκάρης Hans Sachs φοβάται για την βλαβερή επίδραση που μπορεί να έχει η γαλλική και ιταλική μουσική στην καθαρότητα της γερμανικής. Ας μη μιλήσουμε για τον υφέρποντα αλλά πανταχού παρόντα αντισημιτισμό του.
Ακόμα και αυτά θα μπορούσα να τα ανεχτώ 100 χρόνια και βάλε μετά το θάνατο του συνθέτη και δραματουργού. Αυτό που δε μπορώ να αντέξω με τίποτα είναι οι συναισθηματικά ανάπηροι ήρωες του Wagner: στον κόσμο του υπάρχει χώρος για πολύ λίγα θετικά συναισθήματα : Αγάπη (αποκλειστικά και μόνο ως ερωτικό πάθος), αίσθημα τιμής, ενίοτε πατριωτικής, περηφάνεια. Περισσεύουν το μίσος, η οργή, η χαιρεκακία, η περιφρόνηση, ενώ πολλές φορές και η περηφάνια δύσκολα ξεχωρίζει από την αλαζονεία και την έπαρση. Μάταια ψάχνει κανείς για φιλία, στοργή, μητρική ή πατρική αγάπη, ευγνωμοσύνη, συγχώρεση, κατανόηση. Οι οικογενειακές σχέσεις των ηρώων του είναι εντελώς διεστραμμένες: Ο Siegfried του ανατρέφεται από τον νάνο Mime επί χρόνια, χωρίς κανένας από τους δύο να αγαπήσει τον άλλον. Ο Veidt Pogner στους Αρχιτραγουδιστές της Νυρεμβέργης υπόσχεται το χέρι της κόρης του στον καλύτερο τραγουδιστή της πόλης, χωρίς να τη ρωτήσει,και αυτή ως μόνη διέξοδο από έναν ανεπιθύμητο γάμο σκέφτεται την αυτοκτονία!
Θα μπορούσα να συνεχίσω για σελίδες, αλλά νομίζω γίνεται κατανοητό γιατί εγώ τουλάχιστον δύσκολα θα κάνω παρουσίαση Wagner!
