Re: Επαγγελματικά dac & clock... (To Clock or Not to Clock!)
Για πες... ποιές εννοείς?
....................................................................................................
Ετσι νόμιζα και 'γω. Αλλά ο Bob Katz λέει κάπου...
"An external clock is a bandaid for a "cure" which can only be done properly within a good converter design. In fact, any converter which does not perform equally as good or BETTER on internal clock than external is also defective."
και..
"Jitter at the convertor chip will be lower, in most cases, when clocked to internal. There is no doubt about that, no mystery, we never claimed anything else." Dan Lavry και Lucas van der Mee (Sr. Design Engineer Apogee Electronics)
Το μήνυμα σου μ' έβαλε σε σκέψεις και προβληματισμό. Συνειδητοποίησα πως το post μου, όπως το είχα διατυπώσει, μπορεί να οδηγήσει σε παρερμηνείες και εσφαλμένα συμπεράσματα. Εξάλλου ο Bob Katz είναι δάσκαλος (τα βιβλία και τα γραπτά του για την ακρίβεια) πολλών από μας. Ποιός είμαι εγώ που θα τολμούσε να τον αμφισβητήσει!
Προχώρησα λοιπόν σε περαιτέρω έρευνα. Νομίζω, ότι βρήκα το thread όπου διεξάγεται η συζήτηση στην οποία αναφέρεσαι.
http://www.audioasylum.com/cgi/t.mpl?f=pcaudio&m=57902
Εκεί και παραπομπή που βρίσκουμε τις εξαιρετικά ενδιαφέρουσες απόψεις του Dan Lavry:
http://recforums.prosoundweb.com/index.php/mv/msg/14324/0/0/0/
Μελετώντας προσεκτικά τη διεξαγόμενη συζήτηση εύκολα διαπιστώνει κανείς ότι οι "γκουρού" έχουν κατά νου, όταν καταλήγουν σε συμπεράσματα
κορυφαίους μετατροπείς: Apogee Digital, Benchmark, Lavry, Weiss κλπ.
Αναφέρονται επίσης και κορυφαίες "κάρτες ήχου" (Audio Interfaces για να είμαστε ακριβείς): Metric Halo, Motu, Sonic Studio κλπ.
Το συμπέρασμα από την όλη συζήτηση, αλλά και την εμπειρία πολλών από μας, είναι: Ένας κορυφαίος μετατροπέας έχει ενσωματωμένο ένα επίσης κορυφαίο ρολόϊ χρονισμού (αλλοιώς παύει να είναι κορυφαίος!) και δεν ωφελείται διόλου, ή και χειροτερεύει, αν συνδεθεί μ' ένα εξωτερικό, έστω κι' αν είναι το σούπερ ρολόϊ των ονείρων μσς.
Τι γίνεται όμως αν το μηχανάκι μας έχει πολυ καλά τσιπάκια μετατροπής, αλλά για λόγους οικονομίας του κατασκευαστή, ένα υποδεέστερο ρολόϊ; Αδιανόητο για τον κόσμο των Hi-End μετατροπέων, συνηθέστατη περίπτωση όμως για πλείστα Audio Interface υπολογιστή, αλλά και πολλών "audiophile" DAC's που κυκλοφορούν "εκεί έξω" στον κόσμο των κοινών θνητών. Ο Dan Lavry στην ίδια παραπάνω απάντηση του είναι ξεκάθαρος:
"
It is true that the PLL does better when fed a less jittery clock, but that is just a tiny portion of the overall issue."
Στην περίπτωση αυτή, όπου δηλαδή ό "μεγάλος ασθενής" είναι
μόνο το ρολόϊ
έχουμε βελτίωση!
Είχα πρόσφατα την ευκαιρία να το επαληθεύσω και στην πράξη:
Πραγματοποίησα την ηχογράφηση του
Earthdance Crete Festival μόλις πριν λίγες μέρες στην Παχεία Άμμο Λασιθίου Κρήτης.
Ολόκληρο το event ηχογραφήθηκε κάτω από άθλιες γι' συτή τη δουλειά συνθήκες, επί τριήμερο, στο 24καναλο Alesis HD24XR. Η Alesis με τα ADAT της έχει τροφοδοτήσει τα στούντιο για μιά ολόκληρη εικοσαετία. Δεκάδες χιλιάδες ηχογραφήσεις έχουν πραγματοποιηθεί μ' αυτά και κυκλοφορούν. Ωστόσο η εμπειρία και ο πειραματισμός με είχαν κάνει από καιρό να διαισθάνομαι πως το αδύναμο σημείο του Recorder είναι το ρολόϊ. Μιά ελαφριά λέπτυνση (αδιόρατη για τους περισσότερους, αλλά φανερή για μένα) στο σώμα των μεσαίων ορισμένων μόνο ακουστικών οργάνων (ειδικά του βιολιού) που δεν υπήρχε στα μικρόφωνα, την κονσόλα και τους προενισχυτές μικροφώνων που χρησιμοποιώ, μ' έκανε να υποψιάζομαι τους μετατροπείς και ειδικά το ρολόϊ χρονισμού του πολυκάναλου εγγραφέα ως πιθανούς ενόχους.
Καθ' όλη τη διάρκεια της παραπάνω ηχογράφησης γράφαμε στα τυφλά, χωρίς να ακούμε τι κάνουμε, διότι δεν μας είχαν δώσει δυνατότητες monitoring, κοιτάζοντας μόνο τα ενδεικτικά leds του μηχανήματος. Τόσο χάλια συνθήκες δουλειάς! Επιστρέφοντας, όλο περίεργεια να δω άν και τι γράφτηκε, είχα την ευκαιρία να συνδέσω το πολυκανάλο με το καινούργιο αλλ' αδοκίμαστο ακόμα σε συνθήκες σκληρής δουλειάς απόκτημα:
-Το Ultra High End Audio Interface ηχογραφήσεων και αναπαραγωγής Prism Sound Orpheus.
Οι μετατροπείς ADC και DAC's του μηχανήματος είναι οι ίδιοι ακριβώς με τους "μεγάλους" της Prism και μάλιστα η "εσωτερική πληροφόρηση" λέει, πως είναι και καλύτεροι! Συνέδεσα τις αναλογικές εξόδους του Alesis σε αντίστοιχες εισόδους του Ορφέα και παράλληλα έδωσα χρονισμό στο recorder από το ρολόϊ του Ορφέα. Master ήταν ο Ορφέας φυσικά, και slave το πολυκάναλο. Η διαφορά στην αναπαραγωγή ήταν εμφανής όποτε γυρίζαμε το ρολόϊ του πολυκάναλου από internal σε external. Όχι δραματική, αλλά υπαρκτή και εμφανής σε Α/Β ακρόαση.
Σημειωτέον, δεν έχω δοκιμάσει ακόμα ψηφιακή (ADAT) σύνδεση μεταξύ των δύο μηχανημάτων, κάτι που θα κάνω προσεχώς. Η ανωτερότητα του κορυφαίου Ορφέα δεν χωράει αμφισβήτηση, όμως είναι σημαντικό να διαπιστωθεί μέχρι ποίό βαθμό μπορεί να βελτιωθούν μετατροπείς με "αδύναμα" ρολόγια....
Στο προηγουμενο post έγραφα ακριβώς αυτό: "
Κατά κανόνα πάντως η σύνδεση του DAC με εξωτερικό ρολόϊ χρονισμού το αναβαθμίζει, εκτός αν πρόκειται για κορυφαίο μετατροπέα που έχει δικό του καλύτερο."
Αναφερόμουν κυρίως στους μετατροπείς που έχουν οι πολυποίκιλες μεσαίας κατηγορίας κάρτες ήχου ή και DAC's. Αν το αδύναμο σημείο τους είναι μόνο το ρολόϊ, μπορούν να βελτιωθούν. Δεν θ' αγόραζα όμως ρολόϊ μόνο γι' αυτό το σκοπό. Ένα παράδειγμα: Η κάρτα EMU 1820m που έχω χρησιμοποιήσει. Κάρτα μάλλον μεσαίας κατηγορίας. Αυτοδιαφημίζεται, ότι διαθέτει τα τσιπάκια των Pro-Tools και τύποις τουλάχιστον είναι σωστό. Πιθανόν ένα ρολόϊ χρονισμού να τη βοηθήσει. Ένα τέτοιο ρολόϊ όμως είναι ακριβό εργαλείο (1200-1500 ευρώ). Συμφέρει πολύ περισσότερο ν' αγοράσει κανείς ένα καλό DAC. Και να χρονίσει την κάρτα του με το ρολόϊ του DAC ως master.
.................................................................................................
Ποιές κάρτες ήχου θεωρώ κορυφαίες; Τις έχω αναφέρει ήδη:
- Prism Sound Orpheus (Είμαι ο ευτυχής κάτοχος του βασιλιά!)
- Metric Halo (Διεκδικητές του τίτλου)
- Motu
- Sonic Studio
- RM
- Focusrite (πιό πρσγειωμένα)
Οι κάρτες αυτές είναι δεν είναι απλά audio interface, αλλά σοβαρά εργαλεία δουλειάς. Για χρήση audiophile ακρόασης που ενδιαφέρει τους περισσότερους εδώ μέσα πρέπει να ληφθούν υπ' όψιν και άλλοι παράγοντες, όπως η ευχρησία, το κόστος, τα μηχανήματα αναπαραγωγής, που διαθέτει ο καθένας από μας κλπ. Επιφυλάσσομαι γι' αυτά σε κάποιο μελλοντικό post.
Ελπίζω το παραπάνω σημείωμα να βοηθάει κάπως.
Καλές ακροάσεις
