Δαμιανός Δημητριάδης
Supreme Member
Σεβαστή η επίκληση των βιωμάτων στην αιτιολόγηση των αισθητικών μας προτιμήσεων. Είναι, σε τελευταία ανάλυση, ο ακρογωνιαίος λίθος της αισθητικής μας και υπ' αυτήν την έννοια καταλαβαίνω τον Κώστα για την απαξίωση του ελληνικού τραγουδιού.
Εκτός όμως από τα βιώματα, ή καλύτερα, γύρω απ' αυτά, υπάρχει η διήθηση του ιστορικού και κοινωνικού πλαισίου στην προσωπικότητα μας, ως σύστημα αξιών, συλλογικό ασυνείδητο, ή φαντασιακός απόηχος όταν αυτό γίνεται με διαφορά φάσης.
Αυτή είναι η βάση της τεράστιας απήχησης που βρήκε το λεγόμενο έντεχνο τραγούδι της εποχής στο λαό, ως ουσιαστικός εκφραστής αυτού του πλαισίου, πιο δουλεμένο και σύνθετο από το λαϊκό τραγούδι. Χωρίς αυτή του την ιδιότητα, καμία μεθοδευμένη πολιτική 'επιβολή' δε θα είχε καταφέρει να το επιβάλλει.
Όταν άλλαξε αυτό το πλαίσιο στη δεκαετία του '80, εξέλειπε και το υπόβαθρο για την διάδοση και συνέχιση του έντεχνου σ' αυτήν την μορφή, το οποίο, όπως αναμενόταν μας τελείωσε, αφήνοντας όμως ως κύκνειο άσμα του ένα αξεπέραστο αριστούργημα (την εποχή της Μελισσάνθης) και μερικά καλά έργα ως οπισθοφυλακή.
Θα ήταν άδικο όμως να ισχυριστούμε πως η εμβέλεια όλων των δημιουργιών του έντεχνου εξαντλείται μέσα στα χρονικά όρια αυτού του πλαισίου. Ορισμένα φέρουν αλήθειες και μεγάλη μουσική και με κάνουν περήφανο για τη συνεισφορά αυτή την Ελλάδας στην παγκόσμια μουσική κληρονομιά. Αναφέρω χαρακτηριστικά το παρακάτω απόσπασμα της Gail Holst για το Κάντο Χενεράλ, από το βιβλίο "Mikis Theodorakis Myths & Politics in Modern Greek Music" (1980), όπως αυτό παρατέθηκε στο επιμελημένο φυλλάδιο της επανέκδοσης του σε cd:
To Canto General είναι ένα έργο μοναδικό στο σύνολο των συνθέσεων του Θεοδωράκη και , πιστεύω, και στο ρεπερτόριο της σύγχρονης μουσικής. Είναι από μια πλευρά λαϊκό έργο και από άλλες πλευρές, σύγχρονη έντεχνη σύνθεση. Στο "Άξιον Εστί", τα λαϊκά μέρη του έργου ξεχωρίζουν όχι μόνο από το γράψιμο, αλλά και από την ενοχρήστρωση και από τον ερμηνευτή. Στο Canto General δεν υπάρχει τέτοιος διαχωρισμός. Εδώ και η φωνητική και η οργανική γραφή απαιτούν έντεχνη αντιμετώπιση. Αυτό που το διακρίνει από τα περισσότερα κλασικά έργα είναι η χρήση των παραδοσιακών ρυθμικών σχημάτων. Είναι, με τρόπο που δε βρίσκουμε σε κανένα άλλο σύγχρονο έργο, πραγματικά πολυρυθμικό.
Εκτός όμως από τα βιώματα, ή καλύτερα, γύρω απ' αυτά, υπάρχει η διήθηση του ιστορικού και κοινωνικού πλαισίου στην προσωπικότητα μας, ως σύστημα αξιών, συλλογικό ασυνείδητο, ή φαντασιακός απόηχος όταν αυτό γίνεται με διαφορά φάσης.
Αυτή είναι η βάση της τεράστιας απήχησης που βρήκε το λεγόμενο έντεχνο τραγούδι της εποχής στο λαό, ως ουσιαστικός εκφραστής αυτού του πλαισίου, πιο δουλεμένο και σύνθετο από το λαϊκό τραγούδι. Χωρίς αυτή του την ιδιότητα, καμία μεθοδευμένη πολιτική 'επιβολή' δε θα είχε καταφέρει να το επιβάλλει.
Όταν άλλαξε αυτό το πλαίσιο στη δεκαετία του '80, εξέλειπε και το υπόβαθρο για την διάδοση και συνέχιση του έντεχνου σ' αυτήν την μορφή, το οποίο, όπως αναμενόταν μας τελείωσε, αφήνοντας όμως ως κύκνειο άσμα του ένα αξεπέραστο αριστούργημα (την εποχή της Μελισσάνθης) και μερικά καλά έργα ως οπισθοφυλακή.
Θα ήταν άδικο όμως να ισχυριστούμε πως η εμβέλεια όλων των δημιουργιών του έντεχνου εξαντλείται μέσα στα χρονικά όρια αυτού του πλαισίου. Ορισμένα φέρουν αλήθειες και μεγάλη μουσική και με κάνουν περήφανο για τη συνεισφορά αυτή την Ελλάδας στην παγκόσμια μουσική κληρονομιά. Αναφέρω χαρακτηριστικά το παρακάτω απόσπασμα της Gail Holst για το Κάντο Χενεράλ, από το βιβλίο "Mikis Theodorakis Myths & Politics in Modern Greek Music" (1980), όπως αυτό παρατέθηκε στο επιμελημένο φυλλάδιο της επανέκδοσης του σε cd:
To Canto General είναι ένα έργο μοναδικό στο σύνολο των συνθέσεων του Θεοδωράκη και , πιστεύω, και στο ρεπερτόριο της σύγχρονης μουσικής. Είναι από μια πλευρά λαϊκό έργο και από άλλες πλευρές, σύγχρονη έντεχνη σύνθεση. Στο "Άξιον Εστί", τα λαϊκά μέρη του έργου ξεχωρίζουν όχι μόνο από το γράψιμο, αλλά και από την ενοχρήστρωση και από τον ερμηνευτή. Στο Canto General δεν υπάρχει τέτοιος διαχωρισμός. Εδώ και η φωνητική και η οργανική γραφή απαιτούν έντεχνη αντιμετώπιση. Αυτό που το διακρίνει από τα περισσότερα κλασικά έργα είναι η χρήση των παραδοσιακών ρυθμικών σχημάτων. Είναι, με τρόπο που δε βρίσκουμε σε κανένα άλλο σύγχρονο έργο, πραγματικά πολυρυθμικό.
